SOCIALE AGOGIEK
INLEIDING IN DE SOCIALE AGOGIEK
DEFINITIE VAN SOCIALE AGOGIEK
= de wetenschappelijke studie van systematische en intentionele
pedagogische interventies gericht op het ondersteunen van individuen en
groepen in hun welzijn
Het is de theoretische onderbouw van het sociaal werk
Sociaal werk gaat om zeer diverse praktijken op zeer vele ‘terreinen’
Bijvoorbeeld:
o Jeugdhulp
o Vluchtelingenwerk
o Ouderenzorg
o Jeugdwerk
o Buurtsport
o Hulp aan daders en slachtoffers
o Zorg voor personen met een handicap
o Buurtwerk
o De vakbond
o Daklozenwerk
o Vrijetijdsorganisaties
o Culturele organisaties
SOCIAAL WERK ALS ZEER DIVERSE PRAKTIJK
AANBOD VOOR
Verschillende leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren, volwassenen)
Specifieke doelgroepen (mensen in armoede, dak- en thuislozen,
vluchtelingen, mensen met een beperking, mensen met een
drugproblematiek, … )
Verschillende levensdomeinen van mensen (financieel, emotioneel,
materieel, … )
COMPLEXE BELEIDSCONTEXT
Sociaal werk is historisch gegroeid als lappendeken
1920: eerste scholen voor sociaal werk & in loop 20ste eeuw allerlei
nieuwe diensten ontstaan
o Bv: diensten voor jeugd, aandacht voor vrouwen als cliënt
o Bv: vluchthuizen vrouwen konden ontsnappen aan geweld in
het gezin
1
, Vraag vanuit verschillende doelgroepen en dus meer en meer aanbod als
lappendeken (is geregulariseerd op lokaal, Vlaams, federaal,… niveau)
Europese regelgeving
Federaal
Gemeenschappen/gewesten
Vlaams
Lokaal
VERSCHILLENDE JURIDISCHE ORGANISATIEVORMEN
Publieke dienstverlening (georganiseerd door een overheid, bijvoorbeeld
OCMW)
Privaat initiatief (vooral Verenigingen zonder Winstoogmerk (VZW’s),
mogelijk met subsidies vanuit een overheid)
Commerciële initiatieven (bijvoorbeeld G4S, Sodexo, …)
Met oog op winst
Actuele discussie over vermarkting
Probleem (ook studeren) privatisering van het onderwijs (geld), maar
geen commercialisering
FORMELE EN INFORMELE PRAKTIJKEN (OF COMBINATIES)
Formele dienstverlening = zorg verleend dor professionals
Informele dienstverlening = zorg verleend door individuele burgers
(familie, vrijwilligers…)
Bv: mantelzorg
INDIVIDUEEL/COLLECTIEF
Individueel aanbod (social casework)
Collectief aanbod (group- en community work)
Continuüm (onderscheid niet strikt per praktijk te maken)
EEN OPDELING IN LIJNEN
Nulde lijn: bijvoorbeeld Zelfzorg, mantelzorg, zelfhulpgroep
In eigen omgeving hoe verder de lijn, hoe verder van huis & hoe
duurder
Eerste lijn: bijvoorbeeld Centra Algemeen welzijnswerk (CAW), OCMW, …
Direct toegankelijke dienstverlening
Tweede lijn: bijvoorbeeld Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGGZ)
Derde lijn: bijvoorbeeld Residentiële instelling bijzondere jeugdzorg
Vierde lijn: bijvoorbeeld Psychiatrisch ziekenhuis
SOCIAAL WERK ALS PEDAGOGISCHE PRAKTIJK
PEDAGOGISCH HANDELEN
2
, Pedagogisch tussenkomen: vertaling van sociale problemen naar
pedagogische vraagstukken
Bijvoorbeeld:
o Armoedeprobleem vertalen in probleem van tekort aan
werkbereidheid
o Delinquentieprobleem vertalen in probleem van slechte waarden
en normen
Sociaal werk als pedagogisch handelen: intentioneel tussenkomen in het
socialisatieproces van kinderen, jongeren en volwassenen met als doel dit
proces te veranderen in de richting van meer welzijn
Socialisatie: (on)bewust aanleren van gewoonten, waarden, normen en
kennis van een bepaalde groep of maatschappij
Intentioneel en systematisch: doordacht beïnvloeden van dit
socialisatieproces gericht op welzijnsverhoging
Gericht op kinderen, jongeren én volwassenen
Gericht op individuen, families, groepen, buurten, …
Pedagogisch handelen:
Roept vragen op:
o Waarom komen we tussen?
o Ten aanzien van wie komen we tussen?
o Met welk doel komen we tussen?
o Hoe moeten deze interventies eruit zien?
o Wat betekenen onze tussenkomsten voor de
handelingsmogelijkheden van mensen?
o Zijn deze tussenkomsten rechtvaardig?
Voorwerp van debat, omdat dit niet neutraal is
Pedagogisch handelen is niet neutraal
Vertrekt vanuit specifieke opvattingen over de samenleving en
opvoeding
o Bijvoorbeeld: wat is een ‘goede’ opvoeding? Een goede burger?
Krijgt vorm binnen en geeft vorm aan de relatie tussen het ‘private’ en
‘publieke’
o “Dat is het gebied tussen wat mensen doen, en wat
maatschappelijk opgelegd of verwacht wordt. In dat
tussengebied tussen het ‘private’ en het ‘publieke’ kan je
meerdere posities innemen. Je kan ervan uitgaan dat mensen
zich moeten aanpassen aan wat maatschappelijk verwacht
wordt. Of je gaat ervan uit dat de samenleving niet altijd goed in
elkaar zit en moet veranderen.”
Pedagogisch handelen vraagt verantwoording
Pedagogisch handelen is niet neutraal
o Geeft mee vorm aan sociale problemen (bv: spijbelen)
Bestaande orde bevestigen of veranderen
3
, Vraag naar verantwoording: waar zetten we als sociaal werk op in?
Globale definitie van sociaal werk als internationaal ankerpunt
GLOBALE DEFINITIE SOCIAAL WERK
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische
discipline die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie,
empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes centraal in sociaal werk
sociale rechtvaardigheid
mensenrechten
collectieve sociale verantwoordelijkheid
respect voor vormen van diversiteit
Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale- en menswetenschappen
en inheemse of lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen
en structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen
SOCIAAL WERK DOET ER TOE, MAAR…
MAAR, SOCIAAL WERK IS NIET PER DEFINITIE POSITIEF
Kan mogelijkheden beperken of verruimen (bv hangjongeren)
Kan bijdragen tot sociale uitsluiting
Nood aan aandacht voor reflectie over de wijze waarop interventies
ingrijpen op de leefsituatie en leefwereld van mensen: sociale agogiek
SOCIALE AGOGIEK EN ANDERE DISCIPLINES
Orthopedagogiek: focus op de behandeling van diverse groepen in context
Sociologie: focus op analyse sociale processen, maar zonder aandacht
interventies
Criminologie: focus op (preventie van) criminaliteit
Psychologie: focus op individu-gezin en vooral intra-psychische processen
Onderwijskunde: focus op pedagogische processen in relatie tot onderwijs
Sociale Agogiek/sociaal werk: focus op pedagogisch handelen met
steeds een kijk naar de spanning tussen mens en samenleving
SOCIAAL WERK IN CONTEXT
Als sociaal werker werk je in een context
4