Samenvatting psychopathologie
Hoofdstuk 1: introductie
o Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie is een deelgebied van psychiatrie en klinische psychologie die zich bezighoudt met het
beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor.
Men zoekt uit wat er aan de hand is en waarom men doet wat men doet.
Psychiatrie = medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en
behandeling van psychische stoornissen.
Klinische psychologie = tak van psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken en de
behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
Psychische stoornis = het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen MET storing in het
functioneren en persoonlijk lijden
VRAAG: het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt is klein. fout: op de een
of andere manier krijgen we allemaal met psychische stoornissen te maken
Stigma: nochtans iemand met psychische problemen is niet per definitie afwijkend – daarom belang van
destigmatisering (campagnes, rode neuzen dag,..) Een stigma is een brandmerk dat aan een bepaald
persoon, groep personen of zaak wordt gekoppeld ook het beeld van een vroegere psychiatrie blijft
hangen bij de mensen.
Beschrijvingen van psychische problemen/ stoornissen bevatten specifieke eigenschappen of kenmerken
van die psychische stoornis = symptomen
Praten over afwijkende emoties, gedachten en gedrag is niet “waardenvrij” – voor je het weet, kom je op
terreinen waar morele, religieuze, culturele of maatschappelijke oordelen een belangrijke rol spelen, dus
deze zaken spelen een belangrijke invloed in mate dat iets als afwijkends wordt gezien.
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met mensen omgaat, hoe je hen gaat
behandelen en begeleiden dus heel belangrijk van zicht te hebben op hoe jezelf in elkaar steekt want zo
kan je beter behandelen en begeleiden
, o Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
De termen mentale, psychiatrische, stoornis en ziekte komen uit het medische model volgens dit model
is afwijkend gedrag een gevolg van een veelal biologische oorzaak of ziekte.
Hoe moeten we een psychische stoornis gaan definiëren? Zoals eerder gezegd is de vraag dus waar de
grens ligt tussen normaal en afwijkend gedrag. Stress hebben voor sollicitatiegesprek is wellicht normaal,
het afzeggen van de gesprekken door de stress is wellicht niet normaal.
Criteria voor afwijkend gedrag:
- Uitzonderlijk = uitzonderlijkheid op zichzelf is niet voldoende om gedrag afwijkend te noemen.
Gevoelens van intense paniek bij het betreden van een lift geldt als afwijkend. Op zichzelf is
uitzonderling gedrag niet afwijkend of abnormaal. Slechts één persoon kan de beste zijn op de 100m
sprint, die recordhouder vormt een uitzondering maar we vinden hem niet afwijkend.
- Sociaal afwijkend = als behandelaars zich afvragen of gedrag normaal of afwijkend is, moeten we ze
dus rekening houden met culturele verschillen. Ook toepassen op generatie, wat de ene generatie
afwijkend vindt kan de ander heel normaal vinden bv. homoseksualiteit werd in de jaren 70 als een
psychische stoornis gezien, terwijl dit nu heel normaal is. Ook toe te passen op de sociale norm, de
samenleving. Als de beslissing over normaal of afwijkend wordt gebaseerd op sociale normen, kan de
neiging ontstaan om mensen die niet voldoen aan die sociale norm als geestelijk gestoord te
bestempelen. Het is dan verleidelijk om gedrag dat in onze ogen afwijkend is, “ziek” te noemen, in
plaats van te accepteren dat het gedrag op zichzelf normaal kan zijn zelfs als we ons er beledigd of
aangedaan door voelen.
- Foute perceptie of interpretatie van de realiteit = normaal vormen onze zintuigen een cognitieve
processen een accurate mentale representatie van onze omgeving.. dus het last hebben van wanen bv.
achtervolgingswaan kunnen we beschouwen als een teken van een psychische stoornis.
- Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon = persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties
zoals angst en depressie, kan afwijkend zijn. Soms zijn dit normale reacties op een situatie bv. iemand
verliezen door moord. In dat geval zou de afwezigheid van een emotionele reactie juist abnormaal of
afwijkend zijn
- Ongepast of contraproductief gedrag = gedrag die ons beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te
vervullen of ons ervan weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen kan als afwijkend worden
opgevat bv. zwaar alcoholgebruik dat gezondheid ondermijnt en het sociaal functioneren verstoord.
Contraproductief gedrag is bv. het veelvuldig controleren van het slot van de deur omdat je een enorme
spanning ervaart als je het niet doet. Dit gedrag is niet nuttig/ productief maar belemmert juist het
functioneren.
- Gevaar = gedrag dat gevaar oplevert voor de persoon zelf of voor anderen noemen we afwijkend.
Sociale context is belangrijk bv. in oorlog mensen die zichzelf opofferen noemen we heldhaftig maar
mensen die aan zelfdoding doen omdat ze de druk van het dagelijkse leven niet aankunnen
beschouwen we als afwijkend. Ook extreme gevaren in de vorm van gewelddadig gedrag zijn afwijkend
bv. bomaanslag Brussel
Afhankelijk van de situatie wegen sommige criteria zwaarder dan andere, maar in de meeste gevallen
gebruikt men een combinatie van deze criteria. Gedrag herkennen en labelen als afwijkend is iets anders
dan het begrijpen en verklaren van dat gedrag.
Realiseer vooral dat als iemand in een bepaald opzicht afwijkend is; dat niet hoeft te betekenen dat de
persoon in zijn geheel afwijkend is.
,Er zijn verschillende visies en benadering die afwijkend gedrag verklaren. Dit kan vanuit biologisch
perspectief, sociologisch, psychologisch,.. Welke visie/ invalshoeken men ook volgt zijn er drie belangrijke
vragen:
1. Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
2. Welke oorzaken zijn er voor dit afwijkend gedrag?
3. Hoe wordt omgegaan met persoon die afwijkend gedrag vertoont?
4. Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zo ja, hoe?
o Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en betekenis
hebben. Ook de woorden waarmee we psychische stoornissen beschrijven, zoals bv. depressie hebben in
verschillende culturen een andere betekenis. Dit betekend niet dat depressie in andere culturen niet
bestaat we moeten erachter zien te komen hoe mensen in andere culturen met emoties omgaan en hoe ze
die ervaren.
Lees samenvatting p10 cursus
o Historische visies op afwijkend gedrag
Hippocrates (ca. 400v.C)
- Hij was een arts
- zei dat ziekten van het lichaam en geest het gevolg waren van natuurlijke oorzaken en niet van
bezetenheid door bovennatuurlijke geesten.
- Zei dat gezondheid van het lichaam en de geest werd bepaald door een evenwicht in de humores =
lichaamssappen – een verstoring van de lichaamssappen zou de verklaring zijn van afwijkend gedrag:
overvloed aan flegma (slijm) = flegmatiek Traag persoon
overvloed aan zwarte gal Depressie/ melancholie
overvloed aan bloed Sanguinische dispositie (vrolijk, optimistisch
overvloed aan gele gal driftig = korzelig en cholerisch (denk aan dialect cholère)
- hij classificeerde abnormale gedragspatronen aan de hand van drie hoofdcategorieën:
melancholie buitensporige depressie
manie uitzonderlijke opwinding
bezetenheid bizar gedrag (tegenwoordig schizofrenie)
Arabische psychiatrie (ca. 700 na C.)
- men ontwikkelden een wetenschappelijke psychiatrie met veel aandacht voor behandeling, diagnostiek
en theorieën. Maakten gebruik van nieuwe kennis en oude Griekse inzichten
- eerste ziekenhuis speciaal voor geesteszieken in Bagdad in 705 na C.
- typisch Arabische psychiatrie is de mensgerichte benadering van geesteszieken (kan door Koran die
adviseert humane en fatsoenlijke behandeling van geesteszieken)
- psychische stoornis werd als praktisch probleem gezien
, - het was de voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp dit niveau van
zorg werd pas in 1900 in Europa bereikt
middeleeuwen: exorcisme en heksenvervolging (330-1500 na C.)
- geloof in bovennatuurlijke oorzaken nam toe vooral de leer van bezetenheid van de katholieke kerk.
Volgens hen is afwijkend gedrag een teken van bezetenheid door boze geesten of de duivel.
- Bezeten mensen werden behandeld door middel van exorcisme = uitdrijving katholieke kerk had
exorcisten in dienst die de boze geesten ervan gingen overtuigen dat het lichaam niet meer
bewoonbaar was.
- Uitdrijving gebeurde door aframmeling, gebed, uithongeren,..
- Er was ook heksenvervolging (eind 15de eeuw) dit gebeurde door, door de kerk aangestelde,
inquisiteurs.
- Heksenjacht maakte gebruikt van “diagnostische tests” bv. drijftest – verdachten werden in water
gegooid, als men het hoofd boven water hielden spanden ze samen met de duivel en waren dus
onzuiver. Test was gebaseerd op feit dat onzuivere metalen stijgen naar de oppervlakte en pure
metalen zinken.
- Nog een andere methode was “trepanatie” = procedure waarbij men een gat in de schedel maakt.
Sommige onderzoekers vermoeden dat het gebruik een antieke vorm van chirurgie is. Bedoeld om het
slachtoffer te bevrijden van demonen
- Ondanks dit was in de westerse wereld het geloof in natuurlijke oorzaken van afwijkend gedrag nooit
helemaal verdwenen. Bv. tijdens middeleeuwen in Engeland als men krankzinnig verklaard werd
gebeurde dit zelden op de grond van “bezetenheid door demonen”. De meeste verklaring van
uitzonderlijk gedrag werden gebaseerd op natuurlijke oorzaken zoals lichamelijke ziektes of
hersentrauma.
In Engeland werden sommige krankzinnigen opgenomen in een gasthuis tot men weer “normaal” was
Gekkenhuizen (ca. 1600na C.)
- Overal in Europa werden krankzinnigengestichten = gekkenhuizen gebouwd
- Zowel bedelaars als geestelijke gestoorden woonden daar
- levensomstandigheden waren erbarmelijk
bewoners vastgeketend aan bed
geen hygiëne
rondzwerven
- sommige gestichten waren publiektrekkers tegen betaling kon men naar de fratsen van de bewoners
gaan kijken zoals dierentuin etc.
Het Dolhuys in Haarlem (NE) dolhuizen = de rijken konden tegen betaling op bezoek gaan en
kijken hoe “gek” de mensen waren.
