JEUGDCRIMINOLOGIE EN
JEUGDRECHT
ACADEMIEJAAR 2023-2024
KINDBEELD EN RECHTSPOSITIE
jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting
voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. Ze geven de voorkeur aan kletspraatjes in
plaats van training… Jonge mensen staan niet meer op als een oudere de kamer
binnenkomt. Zij spreken hun ouders tegen, houden hun mond niet in gezelschap…en
tiranniseren hun leraren.” – Socrates
• De hele discussie over de jeugd van tegenwoordig is van alle tijden. Veel denkers
hebben varianten van dit citaat gezegd.
ALGEMENE INLEIDING
4 fasen:
1. Onverschilligheid
2. Kinderbescherming → vanaf hier gaan ze kijken naar zekere kwetsbaarheden die
kinderen kunnen hebben.
3. Kinderrechten
4. Rechtspositie
ONVERSCHILLIGHEID
• Men ziet kinderen als mini-volwassenen, men is zich niet bewust van het feit dat
kinderen ook daadwerkelijk anders zijn en een ander juridisch statuut moeten
hebben. Kinderen krijgen na een strafrechtelijke daad ook dezelfde straf als
volwassenen.
Aanvankelijk geen afzonderlijke kindfase
• Onverschilligheid → tussen kleine mensjes en grote mensjes
• Hoge kindersterfte → in de gebruiken die er zijn wordt hier ook rekening mee
gehouden. Een baby moet zijn levenswil bewijzen voor ze zich gaan hechten.
• “Ik heb geen kinderen, ik heb meisjes” → bij de geboorte van een meisje werd er een
zwart laken buiten gehangen om de buren te waarschuwen dat ze een meisje
hadden gekregen.
• “Vader, moeder zult gij eren”
Geen afzonderlijke sociale categorie = geen afzonderlijke juridische categorie = zelfde
straffen voor iedereen
Op dit moment bestaat “jeugdrecht” nog niet.
Wel aandacht voor specifieke fenomenen (vooral) door kinderen gepleegd
1
,Het eerste wetboek dat we kennen in hiërogliefen heeft wel aandacht voor bepaalde feiten
die kinderen en jongeren plegen. Bij de bestraffing werd er wel geen rekening gehouden
met het feit dat kinderen anders zijn: volgende citaten komen uit de codex Hamorabi.
- 192. If a son of a paramour or a prostitute say to his adoptive father or mother: "You
are not my father, or my mother," his tongue shall be cut off.
- 193. If the son of a paramour or a prostitute desire his father's house, and desert his
adoptive father and adoptive mother, and goes to his father's house, then shall his
eye be put out.
- 195. If a son strike his father, his hands shall be hewn off.
“Als een man een koppige en opstandige zoon heeft, die ondanks strafmaatregelen
weigert zijn ouders te gehoorzamen, moeten zijn ouders hem bij de leiders van de stad
brengen en zeggen: “Deze zoon van ons is koppig en opstandig. Hij wil ons niet
gehoorzamen, hij gooit met geld en drinkt te veel!” Dan zullen de mannen van zijn stad
hem door steniging ter dood brengen. Op die manier moet u dit kwaad uit uw midden
wegdoen en heel Israël zal horen wat is gebeurd en diep ontzag hebben voor de HERE”.
(oude testament)
“If a man have a stubborn or rebellious son, of sufficient years and understanding sixteen
years of age, which will not obey the voice of his Father, or the voice of his Mother, and
that when they have chastened him will not harken unto them: then shall his Father and
Mother being his natural parents, lay hold on him, and bring him to the Magistrates
assembled in Court and testify unto them, that their son is stubborn and rebellious and will
not obey their voice and chastisement, but lives in sundry notorious crimes, such a son
shall be put to death” (stubborn childrens act, MA USA) → duidelijk inspiratie gehaald in
vorige teksten
In deze periode zijn er veel lijfstraffen, ouderlijk gezag staat centraal → plaatsen in de
maatschappelijke context waar geweld relatief genormaliseerd wordt.
Pedagogische tik was toen zeer normaal, nu veel minder. Dit wordt gekoppeld met de
ouderlijke verantwoordelijkheid.
Vergelding is in deze periode ook belangrijk.
In deze teksten wordt er altijd gesproken over de zoon. Kinderen zijn sociaal ook
belangrijk en mannen zijn economisch toen beter geplaatst. Het genderperspectief zit
hier zeker in.
KINDERBESCHERMING
• Heeft een gevolg op de manier waarop we ons juridisch kader vorm geven.
• Op dit moment wordt er een verwetenschappelijking van het domein gedaan, zoals
criminologie. Men gaat de vorige regels in vraag stellen. Ze beginnen door te hebben
dat kinderen anders zijn en anders gaan reageren.
ONTDEKKING VAN HET KIND
Afzonderlijke kindfase
• Het anders-zijn van kinderen wordt ontdekt
2
, • Bewustwording ontwikkelingsstadia. → er wordt een soort maatschappelijk klimaat
gecreëerd dat men er aandacht voor wil hebben
• Nog-niet-mensen = sociale constructie
Verschillende visies over betekenis:
- Moralisten: blanco blad (Locke). Je wordt niet goed of slecht geboren, je wordt goed
of slecht door de impact van de context waarin je groot gebracht wordt. Goede
context op verschillende vlakken = goede volwassene worden en goed kunnen
meedraaien in de maatschappij. Negatieve context = slechte volwassene die niet op
een functionele manier kan meedraaien in de maatschappij.
- Romanticisten: inherent goed, maar opvoeding kan ervoor zorgen dat je toch de
verkeerde weg inslaat.
• Opvoeding is voor beide fundamenteel. Dit is ook de reden dat wetenschappers hier
meer aandacht voor gaan hebben.
“Let us then suppose the mind to be, as we say, white paper [tabula rasa] void of all
characters, without any ideas. How comes it to be furnished? Whence comes it by that
vast store which the busy and boundless fancy of man has painted on it with an almost
endless variety? Whence has it all the materials of reason and knowledge? To this I
answer, in one word, from experience. (Locke)
“Savage man, left by Nature to bare instinct alone … will then begin with purely animal
functions …. His desires do not exceed his physical needs; the only goods he knows in the
Universe are food, a female, and rest” (Rousseau)
INDUSTRIËLE REVOLUTIE ALS KATALYSATOR
Belangrijk kantelpunt → door de filosofen is het duidelijk dat opvoeding cruciaal is.
Armoede als bedreiging voor de goede zeden en de goede moraal
• Opkomst stedelijke context en verpaupering (verschil in klasse wordt duidelijk)
• Opkomst van de kinderarbeid. Als je arm was had je niet de mogelijkheid om te doen
wat de wetenschappers zeiden dat je moest doen (opvoeding en scholing) → dit
zorgt voor spanningen en paniek.
• Invoering van Wet op de Landloperij
Ontstaan sociale enquêtes, wetenschappelijk onderzoek naar de levensomstandigheden
van kinderen van arbeiders
Er is nood aan maatschappelijke en juridische aandacht voor de kindfase
AFSCHERMING IN HET BELANG VAN HET KIND
Interesse gegoede burgerij
Ontstaan van jeugdinstellingen, landloperkolonies, weeshuizen, … men heeft de idee dat
men de kinderen weg moet halen, ze zijn gedoemd om crimineel te worden.
• Nieuwe gevangenissen: armen en armoede wordt gecriminaliseerd omdat men hier
heel bang van is. Zowel jongeren die feiten hebben gepleegd, maar ook arme
jongeren die geen feiten hebben gepleegd verblijven hier.
3
, • Militaire discipline: uniformen, lijfstraffen, marcheren → vergelijkbaar met Spartaanse
opvoeding.
• Geen controle op leermeesters: slavernij. Deze leermeesters moesten de kinderen een
stiel leren zodat ze productief zouden worden in de maatschappij. Hier was echter
geen controle over, met slavernij als gevolg.
• Overbevolkingsproblematiek
• Mix van arme en deviante jongeren: discussie die heel lang duurde. Vergelijkbaar met
de discussie of VOS of MOF samen gezet mogen worden (in dezelfde leefgroep).
Indien je vertrekt vanuit een beschermingsidee dan doe je ze allemaal samen. Als je
vertrekt vanuit het idee dat er een verschil is tussen MOF en VOS, dan moet je ze
splitsen. In deze fase zitten ze nog in de BESCHERMINGSGEDACHTE.
Adultocentrisme, jeugdmoratorium → er is gekozen om de jongeren onder een stolp te
stoppen. We hebben geleerd uit de opkomst van de fabrieken dat dit gevaarlijk is en dat
onderwijs voor jongeren heel belangrijk is. Er zou ook gekozen kunnen zijn om de kwetsbare
mensen in de fabriek te beschermen, ze werken dus nog steeds, maar er wordt rekening
gehouden met hun zwaktes. Bv: veiligheidsmaatregelen, andere uren,…
Kan je enkel beschermen door afschermen?
KINDERRECHTEN
• Kinderen waren van hun rechten gestript & volwassenen besliste alles voor hun. Er
ontstaat een beweging die zegt dat kinderen en jongeren wel competent zijn om
beslissingen te nemen en we moeten dit meenemen in ons juridisch kader. De vraag:
“zijn kinderen en jongeren verantwoordelijk voor hun daden?” Staat centraal
Vorm van moderne slavernij: kinderen zijn nu wezens zonder rechten en anderen kunnen alles
voor hun beslissen.
Dus: kinderen en jongeren moeten dezelfde rechten hebben als volwassenen, maar er zijn
bepaalde kwetsbaarheden waardoor er bescherming nodig is door bijkomende rechten. Je
kan wel discussiëren over de formele rechten (= de rechten om een recht uit te oefenen), bv;
een huis kopen op de leeftijd van 7 kan niet, maar een pop kopen met je spaargeld wel. Net
hetzelfde als met studentenjobs etc.
Verandering van perspectief:
1.Terugwinnen van de materiële rechten
• Zelfde rechten als volwassenen
• Aangevuld met bijkomende rechten
2.Competentiediscussie formele rechten
• Geldigheid, relevantie, juistheid (tekst reader Eugene Verhellen)
• Kan een kind wel inschatten wat de gevolgen zullen zijn van hun beslissing?
• Gaan jongeren wel een keuze willen maken indien ze niet zouden kunnen inschatten
wat de gevolgen hiervan zijn?
4