Samen Opvoeden 2
1 Vaardigheden voor een gesprek met ouders (pg 5 tot 25)
1.2 Spreekkansen en –drempels (pg 6)
Ouders die over opvoeding worden aangesproken, voelen zich vaak kwetsbaar. Dan spreekt men jou
aan, niet enkel als ouders, maar ook als kind-van-vroeger. Je opvoeding is vaak wel of niet gebaseerd
op wat je meekreeg van thuis.
1.3 De basisingrediënten voor een goed gesprek met ouders (pg7)
Een positieve basishouding is van belang in contact met ouders. De SOFTEN techniek helpt hierbij.
1 Positieve ingesteldheid
Je benadert ouders vanuit hun krachten en sterktes, en benoemt positieve elementen. De ouders
worden erkent als eerste opvoeder en hun inzet en emotionele betrokkenheid staat centraal. Er zijn
geen hopeloze gevallen, je stelt enkel de problemen vast en verwoordt deze.
2 Gelijkwaardigheid en wederkerigheid
De ouder is ervaringsdeskundige van zijn eigen kind. De professional is deskundige in zijn vak. Dit
maakt hen gelijkwaardig, maar niet gelijk. Je neemt ouders ernstig en respecteert hun expertise.
Ouders hebben het soms moeilijk om advies en ondersteuning te ontvangen. Door wederkerigheid
betrek je ouders bij het zoeken naar een oplossing en sta je open voor hun krachten.
3 Betrokkenheid en luisterbereidheid
Je bent betrokken als je geïnteresseerd en zorgzaam bent. Je hebt een open en nieuwsgierige
houding, en je bent aanwezig en beschikbaar. Elk verhaal is uniek, je vertrekt vanuit een niet-weten.
4 Openheid
Durf benoemen wat je ziet gebeuren in een thuissituatie, benoem wat je zorgen maakt en hou niets
achter voor de ouder. Informeer de ouders als je stappen neemt, overleg met hen. Spreek over de
ouder met respect en positieve ingesteldheid alsof ze erbij zijn.
5 Respect
Aanvaard dat je gesprekspartner anders is dan jij. Probeer de situatie uit hun perspectief te bekijken
(dubbel perspectief). Je toont interesse in wat de ouder belangrijk vindt.
1.4 Gespreksvoering en –technieken (pg 10)
Er zijn 3 soorten gesprekstechnieken: luistervaardigheden, regulerende vaardigheden en zender
vaardigheden.
1 Luistervaardigheden
Je toont empathie door naar anderen hun verhaal te luisteren met een goede basishouding en
interesse in hun anders zijn. Begrip tonen is niet gelijk aan goedkeuren. Je hebt oog voor de context
en de ouders als je het destructieve gedrag aankaart. Zeg niet ‘Ik begrijp je’ (-> gespreksdoder,
valkuil), maar parafraseer op gevoelsniveau. Krijg een duidelijk beeld door veel explorerende vragen
te stellen.
One Up positie: Door onmiddellijk te willen beantwoorden aan de hulpvraag en verwachting vd
ouder, creëer je een helpende houding. Dit kan weerstand geven (advies wordt niet toegepast) of
1
, Samen Opvoeden 2
afhankelijkheid installeren (ze hebben je altijd nodig in moeilijke situaties), dan werk je niet
versterkend. Je gaat voorbij aan de echte nood en reageert uit je eigen referentiekader (valkuil).
De onzekerheidstolerantie is dat je bij aanvang van het gesprek niet weet waar de nood vd ouders
ligt en hoe zijn ondersteunend kan zijn. Je kan dichter komen door verder door te vragen op de
emotionele beleving (‘Je zegt dat je jou vaak onzeker voelt. wanneer krijg je het vaakst een gevoel
van onzekerheid?’). Spreek deze pijnlijke emoties aan en ga ze niet uit de weg door praktische vragen
te stellen. Sommige opvattingen over emoties werken als stoorzenders (valkuil), zoals ‘sommige
emoties zijn stom’.
Je kan nabij komen als je doorvraagt op emotionele sporen. Als de ouder zich niet comfortabel voelt
zal deze afwijken. Dan ga je best terug in op concreet en inhoudelijk niveau. Blijf authentiek in je
gesprek, toon waardering als ze iets delen om een goede relatie op te kunnen bouwen.
Non-verbale technieken zijn:
SOFTEN
o Smile – Glimlachen
o Open posture – Open houding
o Forward lean – Leun naar voor
o Touch – Raak aan
o Eye contact – Oogcontact
o Nod – Knikken
Mimicry – Je past je gedragingen en stijl aan dat deze beter past bij de stijl van de ouder om
sneller een vertrouwensband te laten ontstaan.
Verbale technieken zijn:
Erkenning geven
Exploreren – Stel vragen, vraag door en concretiseer het verhaal. Vuur geen vragen af, maar
vraag door op een antwoord dat je kreeg.
Parafraseren - Zeg in eigen woorden terug welk gevoel/beleving je krijgt.
Spiegelen
2 Regulerende vaardigheden
Regulerende vaardigheden geven structuur in je gesprek, bewaken de tijd en houden je bewust van
de richting van het gesprek.
Gesprek openen en doelen vaststellen – Verwelkom de ouders, breek het ijs vanuit een
positieve en betrokken houding (‘bedankt om te komen’) en ga van start. Formuleer meteen
duidelijke doelen om richting te geven aan het gesprek. Wees meteen duidelijk aan de ouder
welk doel/gesprekspunten je ziet zodat ze weten wat ze kunnen verwachten. Geef mee
hoeveel tijd er voorzien is voor het gesprek, en plan een vervolg als er niet genoeg tijd was.
Situatie verduidelijken – Verduidelijk jezelf als je merkt dat je niet op dezelfde golflengte zit.
Onjuiste verwachtingen kunnen tot teleurstelling leiden, waarvoor je luistervaardigheden zal
kunnen gebruiken. 7 stappen om een situatie te verduidelijken:
o Parafraseren – Verwoord zelf het laatste wat de ander heeft gezegd
o Metacommunicatie – Benoem onduidelijkheden, voer gesprek over het gesprek
o Zeg welke verwachting niet kan en waarom niet
2
, Samen Opvoeden 2
o Wat wil je bereiken
o Vang ev teleurstelling of andere gevoelens op
o Afspraak maken – Als teleurstelling is verwerkt en de verwachtingen weer zijn
afgestemd, spreek je verder af
o Terug naar het gesprek – Zet het oorspronkelijke gesprek verder
Hardop denken – Als het gesprek vast loopt benoem je wat je merkt en spreek luidop over
waar je op dat moment aan denkt. De ouders laten weten wat in je omgaat schept
vertrouwen (‘ik moet hier even over nadenken en mijn gedachten op een rijtje zetten.
Hebben jullie een idee hoe we verder kunnen?’).
Afsluiten van gesprek – Je kan kort samenvatten wat er besproken werd. Vraag of hun
verwachtingen werden ingevuld, met welk gevoel ze vertrekken. Zet eventueel een
vervolgafspraak als je het gevoel hebt niet uitgepraat te zijn.
3 Zendervaardigheden
Bij nuancerende vaardigheden ga je het perspectief van de ouder beïnvloeden, omdat bv een
interventie nodig is. Als je een ouder feedback wil geven over zijn gedrag, spreek je over assertieve
vaardigheden. Hierbij vertrekt het initiatief vanuit jezelf, de zender. De zendervaardigheden zijn:
Vragen stellen – Stop niet bij 1 vraag (‘hoe was de nacht’), maar vraag verder (‘kan je er
meer over vertellen’). Exploreer.
Waarderen – Toon dat je de ander ziet, zijn inspanningen, goede bedoelingen, sterktes om
vertrouwen te scheppen en opener te communiceren. Benoem concreet wat je hoort en wat
je sterk of krachtig vindt in het handelen vd ouder.
Informatie en advies geven – Wacht op de cue van de ouder om info of advies te geven en
zorg dat deze betrouwbaar is. Neem tijd om jezelf te informeren hierover en naar waar je
hen ev kan doorverwijzen als het buiten je kunde valt.
Herkaderen – Probeer een nieuw perspectief aan te brengen om ‘lucht’ te scheppen als de
ouder vast zit in zijn situatie. Zoek naar positieve aspecten waar de ouder wel controle over
heeft. Minimaliseer de problemen vd ouder hierbij niet (valkuil).
Confronteren als nuancerende vaardigheid – Bij een confronterende interpretatie gaat het
over zicht krijgen op het eigen gedrag. Als verbaal en non-verbaal gedrag elkaar
tegenspreken, als het handelen en woorden of als voornemens en acties elkaar
tegenspreken. Deze geef je pas bij een goede vertrouwensband en als je weerstand toelaat.
Confronteren als assertieve vaardigheid
o Kleine ergernissen kunnen zich opstapelen en ouders zullen aanvoelen als je minder
positief gaat kijken naar hen. Geef ouders snel en duidelijk deze feedback, als
verpakte wens.
o Schakelen tss zender- en luistervaardigheden kan helpen om de eerste sterke
emoties op te vangen. Ga problemen open en direct bespreken met hen, en niet
eerst in team.
o Als jouw grens overschreden wordt ga niet meteen in de tegenaanval, maar blijf
rustig en benoem wat je ziet en zelf voelt. Als het te ver gaat, stel je duidelijke
grenzen en gebruik je duidelijke taal (‘Ik hoor dat u boos bent en wat u zegt kan voor
mij niet, misschien praten we beter verder als de emoties gekoeld zijn’).
3
