POLITICOLOGIE
LES 1 – H1: Politiek
Politiek = ordenen & besturen van een (territoriaal
afgebakende) samenleving
Wat is politiek?
o Het ordenen & besturen v/e samenleving
o Brede definitie: Politiek is overal waar er regels bestaan (vb. verenigingen,
scholen, bedrijven)
o Term afkomstig v/h Griekse politeia (politika)
Wat is politiek? 2.
o Ordenen & besturen v/e territoriaal afgebakende samenleving
o
Omvattend & dwingend je kan niet je gemeente uitstappen en plots
niet meer gebonden zijn aan regels bij de territoriale
Hoe doe je dit?
Staatsinrichting & instellingen
Gedrag: strategie & conflict/samenwerking (doelbewust
optreden)
(efficiënte) manier van beleid voeren
Evolutie reikwijdte v politiek
o 19e E Nachtwakersstaat (beperkte aangelegenheid – minimal state)
Bescherming v/d burgers rechten & vrijheden en het eigendom,
erover waken via justitie & binnenlandse zaken, geweld ging van
overheid uit via politie, er werden ook belastingen gehoffen,
bescherming grenzen
e
o 20 E Sociale welvaartstaat (ingrijpende aangelegenheid – nanny state)
Reactie op verontwaardigingen met minimal state, arbeidersbeweging
om sociaal vangnet beter te maken en de economie minder vrij
verzorgingsstaat: onderwijs, gezondheid, sociale zekerheid enz…
e
o 21 E Regulerende staat (allesomvattende impact op dagelijks leven via
politiek)
<-> ruimtelijke onteigening v/d staat, Luc Huyse
, o Politieke cultuur als grondslag: behoeften in de samenleving, grenzen tussen
privé & publiek vervagen en de overheid maakt meer & meer beslissingen die
rechtsreeks invloed hebben op ons dagelijks leven (bv. Politiek kiest dat jij
niet mag roken in bijzijn van je kinderen, is dit niet privé?)
Wat is politiek? 3.
o Ordenen & besturen van een territoriaal afgebakende samenleving door
middel van machtsuitoefening
Les 2 – H2: Macht
Door middel van machtsuitoefening
Wat is macht?
o Bindende regels
Politiek functioneert enkel als regelgeving effectief opgelegd wordt
aan de leden v/d samenleving
Gevolgen aan ongehoorzaamheid (vb. sancties,
dwangmiddelen)
o Geïnternaliseerde regels
We volgen sommige regels zelfs zonder er nog bij stil te staan (vb.
binnen roken)
Spotlight Burgerlijke ongehoorzaamheid
o Vreedzame vorm van protesten tegenover de regels en het aanvaarden van
de gevolgen van die ongehoorzaamheid om een verandering in de wetgeving
teweeg te brengen door fundamenteel onrecht aan te klagen (bv. Zwarte
vrouw gaat op witte busplek zitten)
Macht versus gezag
o Robert Dahl
Actor A heeft de mogelijkheid om actor B een handeling te laten
verrichten die B anders niet zou verrichten <-> handeling van B is
daarom niet noodzakelijk wat A wil (onbedoelde effecten)
o Max Weber
Macht geeft actor de mogelijkheid om wil op te leggen aan anderen,
ook tegen eventuele weerstand in <-> gezag als legitiem aanvaarde
machtsuitoefening
o Macht vindt altijd plaats in sociale relaties
o 3 vormen van gezag
Traditioneel gezag (Koning Filip), via traditie & gewoonte cfr.
Erfopvolging
Charismatisch gezag (Bart de Wever), via persoonlijke eigenschappen
Rationeel – legalistisch gezag (Mevr. De voorzitter, dictator), uit
respect voor de regels
, Legitieme machtsuitoefening uit respect voor de regels: bronnen/types
(democratische) legitimiteit
o Fritz Scharpf & Vivien Schmidt
Input: verkiezingen, mensen stemmen en kiezen hun voorkeur
Throughput: kwaliteit v/d besluitvorming, in hoeverre kan iedereen op
een gelijke manier zijn mening uiten
Output: welvaartsvermogend, responsief vermogen?, Hoe
probleemoplossend is de uitkomst
Macht omdenken
o 3 faces of power – Steven Lukes
Power of decision-making / beslissen & bevelen
Weber & Dahl, zichtbare & naakte vorm met sancties &
dwangmiddelen (bv. Snelheidscontrole)
Non-decision-making power / Agenda-setting (Bachrach & Baratz)
Prioriteit v thema’s op de agenda reguleren
o Positief: Aandacht genereren & zichtbaar maken
o Negatief : wegstoppen en verhinderen dat ze worden
behandeld
o Vb. eerst was werkgelegenheid belangrijk maar
luchtverontreiniging niet nu andersom,
luchtverontreiniging dus meer op de agenda nu
Ideological power / ideologische hegemonie (Lukes)
Cultureel kader opmaken zodat de bestaande orde niet in
vraag wordt gesteld, bepalen wat er gedacht wordt op subtiele
manier
Vb. neoliberale, kapitalistische marktlogica
o Amartya Sen
Ongelijkheid = macht
(onderdrukking), niemand kan zich ontwikkelen tot zijn ware
mogelijkheden, er is dus geen ‘echte’ vrijheid
Macht meten – mission impossible?
o Macht aantonen en bewijzen is moeilijk want:
Veel machtsuitoefening is onzichtbaar
Anticipatie op gevolgen v acties
Macht zit in een machtsstrijd tussen actoren, wisselwerking –
wederzijds
De causaliteit v macht vaststellen is bijzonder lastig (de
oorzaak/gevolg ervan) bv. Agenda-setting
Macht v 1 actor isoleren is problematisch (vb. partijen in
coalitieregering)
, Macht is vaak alleen negatief, lastiger om negativiteit te bewijzen dan
positiviteit (vb. veto players)
Macht v/d staat?
o Staat concentreert veel macht
o Natiestaat is langzaam gegroeid doorheen de tijd (proces v staatsvorming)
Steeds grotere concentratie v machtsmiddelen (geld, expertise), ten
koste v concurrenten (kerk, adel,…)
Verwerven v legitimiteit, legaliteitsbeginsel de macht die wordt
uitgeoefend is legitiem (vertrouwen v/h volk t.o.v. absolute vorsten)
Depersonalisatie v gezag, niet meer 1 sterke leider maar een legitieme
democratie
Homogenisering, veralgemening v regels op grote gebieden niet meer
versnipperd zoals bij de graafschappen
o Natiestaat alle bevolking, taal & cultuur (‘de natie’, ‘het volk’) vallen samen
onder één staat
o Er valt niet meer aan staatsmacht te ontkomen (ondanks vervagende grenzen
politiek & privéleven): er is steeds politiek (en dus machtsuitoefening) daar
waar mensen samenleven
o Art. 33 GW: “alle machten gaan uit v/d natie. Zij worden uitgeoefend op de
wijze bij de grondwet bepaald.”
Sociale relatie volk & staat moet er wel zijn om niet terug te vallen op
autoritaire staat
o Monopolie op legitiem geweld
Enkel staat kan legitiem geweld gebruiken (politie) om regels af te
dwingen, geen privé taak
Uitz. Wettige zelfverdediging
Soms privatisering v/d ordehandhaving (& legitiem geweld) bij
festivals (bouncers), voetbalstadia, huizen (hekken & poorten)
Staatsgeweld moet proportioneel zijn, objectief niet om etnische
voorkeur
Enkel geweld dat nodig is om legitiem doel te bereiken, GEEN foltering
(vb. vreedzaam protest mag niet met geweld worden bestreden)
Macht van de staat: GW & geweldsmonopolie
o USA: bill of rights (1791) – second amendment
“a well regulated Militia, being necessary to the security of a free
State, the right of the people to keep bear arms, shall not be
infringed.”
<->
o Art. 33 GW
“Alle machten gaan uit van de natie. Zij worden uitgeoefend op de
wijze bij de Grondwet bepaald.”
