Mens en maatschappij
1. Sociale verbanden..............................................................................................................................2
2. Cultuur................................................................................................................................................5
3. Sociale controle..................................................................................................................................9
4. Interactie individuele en maatschappelijke factoren........................................................................13
5 Sociaal bewustzijn..............................................................................................................................15
6 Sociale ongelijkheid...........................................................................................................................16
7 Armoede en sociale uitsluiting..........................................................................................................18
8 Sociale cohesie..................................................................................................................................21
,Mens en maatschappij
1. Sociale verbanden
Begrippen kunnen uitleggen
1.1 Sociale groepen
Een verzameling van mensen met een besef van gemeenschappelijke identiteit, en minimaal
een gedeelde waarde- en normenkader.
Ook subgroepen?
o Emo’s, rokers, skaters, …
1.2 Sociale positie
= De plaats die iemand in de maatschappij of in een groepering inneemt in verhouding tot anderen.
Student-lector Dokter-patiënt Klant-winkelier Man-vrouw
Coach-speler Begeleider-cliënt Koning-burger Moeder-kind
Bepaalt het sociaal handelen.
Sociale posities zijn
TOEGEWEZEN POSITIES VERWORVEN POSITIES
Zonder persoonlijke inzet nodig en op basis van Door eigen inspanning (hard werken, diploma’s
kenmerken waar men als persoon geen vat op behalen, veel oefenen) en op basis van formele
het (vb. ras, geslacht en sociale afkomst). Men en informele maatschappelijke kwalificaties
krijgt de positie en de daaraan gekoppelde die nodig zijn om die positie waar te maken
waardering (of niet) vanzelf. (vb. koningskind, (diploma, sociale netwerken, bezit van
kind van, vrouw, vluchteling) middelen, opvoeder).
TIJDELIJK OF LEVENSLANG SOCIALE POSITIES ZIJN COMPLEMENTAIR
Lange tijd: man/vrouw, dochter, moeder, … = ene sociale positie kan niet bestaan zonder de
Tijdelijk: kleuter, adolescent, … andere (positie van arts niet mogelijk zonder
Vluchtig: cliënt, patiënt, taxipassagier, … patiënten, positie van opvoeder is altijd
verbonden met bewoners/cliënten, …)
HET VERBAND TUSSEN SOCIALE POSITIE EN SOCIALE STATUS
Sommige sociale posities hebben een grotere maatschappelijke status en meer waardering dan
anderen
Niet in staat tot verwerven sociale posities/voldoen aan rolverwachtingen
kans op sociale uitsluiting
1.3 Sociale rol
1.3.1 Sociale rol en rolverwachting
Een sociale rol is de verwachting die men heeft ten aanzien van het gedrag van een persoon in een
bepaalde sociale positie of situaties (rechten en plichten).
Als men een gedrag laat zien dat past bij zijn sociale rol, vertoont men rolgedrag. Dit is
geïnstitutionaliseerd (= we verwachten bij sociale rol een combinatie van gedragingen wat leidt tot
vaste gedragspatronen)
Een sociale positie is verbonden aan een bepaalde rolverwachting.
, 1.3.2 Kenmerken van een sociale rol
VLOEIT VOORT UIT SAMENSPEL VAN IS AANGELEERD ROLATTRIBUTEN MAKEN HET SAMENSPEL MET
VERWACHTINGEN ANDEREN GEMAKKELIJKER
Een sociale rol is onlosmakelijk Het proces hiervan heet socialisatie. Een - Rolattributen: nuttige uiterlijke tekenen of
verbonden met cultuur en de normen en samenlevingsverband dat bepaalde andere zaken die behoren tot een rol, nodig om
waarden die daaraan verbonden zijn ( vb. sociale rollen anders invult kan leiden tot sociale positie te herkennen, we kennen de
student spreekt directeur aan met “Hey sociale conflicten en het afbrokkelen van betekenis van de rolattributen en weten hoe we
Jan”, is ongewoon) de sociale cohesie. ons moeten gedragen (bv. agent op het kruispunt
Invulling van sociale rol is gebaseerd op steekt lichtstok omhoog we moeten stoppen)
gewoonteregels ook conventies - Statussymbolen: symbolen die we gebruiken
genoemd. om onze sociale status (gelinkt aan onze rol)
kenbaar te maken, zijn niet essentieel. (rijden
met een dure auto, dragen van merkkleding,
hebben van een dure smartphone, …).
SOCIALE ROLLEN ZIJN DYNAMISCH SOCIALE ROLLEN BEPALEN ONS GEDRAG SOCIALE ROLLEN OEFENEN EEN BEPAALDE
DWANG UIT OP HET INDIVIDU
Sociale rol en bijhorend gedrag kan Ze hebben een sterke invloed in hoe we Nadelen:
veranderen naargelang de tijd en plaats. ons moeten gedragen binnen een Als individu ervaar je een bepaalde
Hoe je deze vervult verschilt van cultuur bepaald samenlevingsverband maakt dwang bij het vervullen van een sociale
tot cultuur en zelfs van groep tot groep. het samenleven makkelijker omdat je rol. (bv. als ouder moet je je kinderen
Sociale rollen evolueren ook doorheen de weet wat je kan verwachten. (je haalt opvoeden doe je dit goed, dan krijg je
tijd. (bv. sociale positie van een vrouw automatisch je vervoersbewijs boven op waardering van buren, …
van nu vs sociale rol vrouw 60 jaar de trein of bus, je klopt eerst aan de deur doe je dit niet, dan krijg je te maken met
geleden) vooraleer je het kantoor binnenstap je sociale sancties).
denkt hier niet meer over na) Roldistantie: je bent door het bestaan van sociale
rollen en het bijhorend rolgedrag beperkt in je
individuele vrijheid.
Rol over identificatie: wanneer iemand kan zich
teveel gaan identificeren met één sociale rol, zelfs
in situaties waarin men een andere gedrag
verwacht. (bv. kleuterjuf die ook tegen
volwassenen spreekt alsof het kleuters zijn)
