Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023 – 2024
Verzekeringsrecht
“Algemene beginselen van het Belgische
verzekeringsrecht”
Hoorcollege 1: 27/09/2023
DEEL 1BIS: ALGEMENE INLEIDING
Verzekeringen
➔ Gaat over onverwachte gebeurtenissen (risico) die een persoon kunnen treffen en rampzalig
kunnen zijn.
➔ Vergoeding van schade, preventie en het mogelijk maken van technische vooruitgang.
➔ Verzekering is een zeer courant contract in alle geledingen van recht en maatschappij. Het komt
letterlijk overal voor. Geen enkele rechtstak te voorstellen zonder verzekeringsrecht, zelfs al gaat
het om publiekrecht, bij dit laatste worden er ook verzekeringen gesloten.
➔ Enorme uitgebreide regelgeving, onder meer:
- Europees Verzekeringsrecht (publiekrechtelijk) vanuit organisatorisch oogpunt: vrijheid van
vestiging en dienstverlening. Organiseert controle op verzekeringsondernemingen zoals
banken in BE -> die ondernemingen zijn institutionele beleggers en beheren enorme kapitalen.
1 Die controle is gedetailleerd zowel Europees als Belgisch om erop toe te zien dat een
verzekeringsmaatschappij voldoende solvabiliteit beschikt om alle denkbare claims uit te
betalen -> er bestaan hiervoor technieken zoals medeverzekeringen (dit risico is voor mij te
veel, ik wil dat niet alleen dekken. Dat zijn catastrofale risico’s), vb. bij maritieme verzekeringen
(‘consortium van verzekeraars’ genoemd), zoals herverzekering (premie in verhouding tot
risico, maar dat risico op zich te groot, dus een deel ervan opnieuw op markt stellen), vb. een
bootje op de Schelde kapseist en zinkt, veel doden, de uitbaters zijn verzekerd en lichten hun
verzekeraar in, echter er is een herverzekering.
- Mededingingsrecht is cruciaal van belang bij het Verzekeringsrecht.
Risico en verzekering
➔ Persoon, goederen en vermogen in zijn geheel. Men kan vermijden dat er iets niet gebeurt. Men
kan solidariteit tonen. Idee van verzekering is dat risico wordt overgedragen op een derde en te
verspreiden zodoende die schade veroorzaakt door iemand, makkelijk kan worden overgedragen.
➔ Onvoorzien risico kan ramp zijn, vandaar ook:
- Preventie = elke verzekeraar houdt zich hiermee bezig, vb. rookverbod, branddetector… Er
geldt contractvrijheid. Aan de dekking van bepaalde risico’s kan men bepaalde voorwaarden
koppelen.
- Verlichting ongeluk slachtoffer (solidariteit)
- Allerlei voorzorgsmaatregelen = ‘spaarkapitaal’ vs. ‘overdracht risico op derden’ ->
verzekeringsovereenkomsten dienen ertoe om een risico over te dragen op een derde persoon
die zich ertoe verbindt om dat risico te dekken.
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023 – 2024
Geschiedenis
➔ Dit bestond niet in de Oudheid.
➔ Verzekeringsrecht vindt zijn oorsprong in het maritiem recht.
➔ Wél: mutualiteitsgedachte of onderlinge verzekering = groep vormt van mensen die allemaal
hetzelfde of vergelijkbaar risico dragen, zich ertoe verbinden als risico één lid treft dat alle andere
leden zullen bijdragen. Onderling elkaar verzekeren is de essentie. Vgl. verzekeringsonderneming:
er is GEEN winstoogmerk, hier gaat het gewoon erom om een pot samen te stellen om degene die
prijsgeeft, om die onmiddellijk mee te helpen.
In Mesopotamië kamelendrijvers -> allemaal eigen lastdieren, een van hen getroffen door een
ramp of ziekte of gestolen, worden geholpen door al de andere leden van de groep.
Bodemerij wordt niet meer gebruikt omdat dit eigenlijk weggeconcurreerd is door de klassieke
verzekeringen. Tot 19de eeuw was het vervoeren over zee bijna per definitie met zeilschip
buitengewoon kwetsbaar, dan sprak men letterlijk van het maritieme avontuur. Die uitdrukking
houdt een lening voor een groot avontuur, niemand wist of men terug ging komen of niet. Om geld
bijeen te krijgen en bemanning te hebben was een zekere investering, hiervoor kon men
financiering nemen of een lening aangaan op de bodem van een schip. Als dat schip behouden
aankwam, dan moest de lening met zeer hoge intrest terugbetaald worden, zo niet, dan verviel de
lening. Dat is eigenlijk een eerste verschijningsvorm van een verzekering.
Bodemerij is op een bepaald moment in 1234 door de Paus eigenlijk beetje veranderd: hij verbiedt
de zeer hoge intresten omdat dit strijdig was met Christelijke beginselen. Italiaanse zeevaart werd
2 hierdoor getroffen. Italiaanse juristen probeerden dit verbod te omzeilen.
➔ Maritieme verzekeringen kenden een groot invloed op de verzekeringen = art. 1964 OBW ->
verzekering wordt beheerst door maritiem recht. Praktisch heeft dit geen betekenis meer. Hieruit
leidt men de oorsprong van verzekering. Maritieme verzekeringen waren vooral zuivere
schadeverzekeringen: verlies van een zeker patrimonium.
➔ Men is dan begonnen met reglementering want zo’n techniek gaf aanleiding tot misbruik langs de
kant van de verzekerde. Dan wordt er te veel uitbetaald over verzekering. Aan de kant van
verzekeraars is er geen kapitaal meer, dus men kan niet uitbetalen. Dat zijn al snel
reglementeringen.
➔ Levensverzekering komt voort uit zeevaart, maar is daarna een lange tijd verboden geweest
(“immoreel”) = verbod wegens religie: het is een kanscontract, dus gokken met het leven van
mensen. Vanwege religieuze redenen verboden geweest.
➔ Landverzekering = tegengestelde van maritieme verzekering. In de 17de eeuw de grote brand in
Londen waar stad helemaal is afgebrand, enorme ramp. Daar heeft men voor 1ste keer de
brandverzekering opgericht om catastrofaal ramp gedekt te kunnen krijgen.
➔ Moderne verzekering = in de 18de eeuw in Londen ontwikkeld door genootschap Lloyds
(zeeverzekeringen) -> een marktplaats waar tot de dag van vandaag mensen samenkomen. Er
wordt premie betaald. Die premie zou worden beschouwd als verloren geld voor de
verzekeringnemer. Als risico zich verwezenlijkt, dan gaat men als medeverzekerde de premie
meebetalen.
➔ Kansberekeningen ontwikkeld door Pascal en dergelijke = 1ste keer dat men gekomen is tot een
wetenschappelijke wiskundige berekening van hoe en in welke mate een premie moet worden
betaald om een bepaald risico te kunnen dekken.
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023 – 2024
➔ In de 19de eeuw aansprakelijkheidsverzekering = niet het verlies van een bepaalde zaak wordt
verzekerd, maar hier wordt het gegeven gedekt dat iemand aan een ander schade berokkend heeft
en die schade moet vergoeden, vb. Wet Aansprakelijkheid Motorvoertuigen -> men betaalt premie
waardoor men die verzekering moet hebben. Als men betrokken is in een ongeval met een andere
auto en men zit in de fout, dan dient de verzekering om de andere partij te vergoeden, zelf de
premie betaald, maar men krijgt niets. Dit is ter bescherming van de onschuldige partij in het
verkeer. Nuttig: omnium (alles dekken, niet alleen aansprakelijkheid ten aanzien van derde, maar
ook een bijkomende zaakverzekering voor het voertuig) nemen, maar is wél ietsje duurder dan een
simpele aansprakelijkheidsverzekering.
➔ Vanaf 20ste eeuw-21ste eeuw = toename van activiteit in de verzekeringssector. Technische
ontwikkelingen zijn bepaalde activiteiten die er misschien nooit zouden zijn gekomen, of
moeizamer als men daarvoor geen verzekering kon nemen. Bepaalde ontwikkelingsrisico’s kan
men ook verzekeren en die verzekering spreiden.
Techniek
➔ Het gaat over mutualiteit = onderlinge verzekeringen bestaan nog altijd in de mate dat
‘ziekteverzekering’ wordt georganiseerd door de OH. De groep is enorm groot en daar betalen wij
aan mee, daarmee wordt die onderlinge verzekering gefinancierd.
Dan bestaat ‘de premieverzekering’ waarbij in plaats van elkaar verzekert, een buitenstaander is
die zich ertoe verbindt om die risico’s te dekken en daarvoor premies int (die premies worden
berekend op grond van statistiek).
3 ➔ Statistiek dient om onderling stelsel dekking van risico in te richten:
- Voldoende gelijksoortige risico’s
- Voldoende courant
- Voldoende verspreid -> catastrofale risico’s moeilijk te verzekeren want op één moment veel
schades, vb. verzekeringen tegen terrorisme: verplichte dekking georganiseerd.
Tegemoetkoming is dat de overheid voor 50% tussenkomt. Het is een soort van privaat-
publieke samenwerking. Beroep doen op Rampenfonds is verboden als men zelf niet de moeite
heeft gedaan om een brandverzekering af te sluiten. Terrorisme wordt verplicht gedekt. Aan
de hand van premies ervoor zorgen dat alles kan worden gedekt. Geen brandverzekering, dan
wordt men niet uitbetaald, maar men kan ook niet stappen naar Rampenfonds!
➔ Premies dienen niet alleen om samen te leggen om risico te dekken, maar ook om voorzieningen
te dekken. Bij levensverzekeringen moeten er rekenkundige reserves zijn vandaar gedetailleerd
toezicht georganiseerd dat er voldoende solvabiliteit is om die verschillende risico’s op te vangen.
➔ Verzekeraars selecteren ook de risico’s = men kan niet alles verzekeren, vb. maritieme
oorlogsrisico’s in Oekraïne.
➔ Beheersing van risico andere technieken = ‘maximumdekking’ (maximaal tot een bepaald bedrag),
‘vrijstelling/franchise’ (voor kleine dingen eigen plan trekken), ‘niet gedekt deel’ (bepaald aspect
wordt niet gedekt, zelf voorzien)… Verzekeraar moet aldus een beeld hebben hoeveel het zal
kosten want er staat dat er ergens een maximale dekking moet voorzien zijn: dat kan zeer hoog
zijn.
, Lawstudentatvub Lawstudentatvub@outlook.com 2023 – 2024
Controle verzekeringsondernemingen – Europees Verzekeringsrecht
➔ Vrijheden VWEU: art. 49 en 56
- Vrijheid van vestiging = strekt ertoe om alle discriminatie tussen een nationaal verzekeraar en
een verzekeraar van een andere Lidstaat op te heffen. Toegepast in verzekeringssector.
Controlereglementering daarop dateert uit 1973 ‘Europese Richtlijnen’ ingevoerd en omgezet
in België voor verschillende types van verzekeringen: Controlewet van 13 maart 2016 -> dit is
een omvangrijke wet die enorm ingewikkeld is qua inhoud.
- Vrijheid van dienstverrichting = dit is heel lang een heikel punt geweest dat een buitenlandse
verzekeraar hier verzekeringsverrichtingen kan doen zonder dan aan de lokale
controlemaatregelen onderworpen te zijn: arresten HvJ EU ’87 -> Europese Eenheidsakte
inwerking getreden.
Basisregels van die vier arresten van HvJ EU: 4 voorwaarden kunnen alleen maar beperkt
worden in (1) ‘het algemeen belang’, (2) ‘objectief noodzakelijk zijn’, (3) dienstverlener mag
‘niet onderworpen zijn aan reeds gelijkaardige voorschriften’ én (4) ‘verbod op discriminatie
op grond van nationaliteit’. Dit is moeizaam verlopen. Men heeft die principes uitgewerkt in
verschillende richtlijnen voor verschillende verzekeringstakken. Niet zo lang geleden in 2009
werden die principes geconsolideerd en gedetailleerder uitgewerkt in ‘Solvency II’. De
bedoeling is dat men een beter prudentieel toezicht krijgt op hetgeen de verzekeraars
verrichten op vlak van dekking en uitkering, ook op hetgeen wat de verzekeraars doen met
beleggingen (‘institutionele beleggers’). Letterlijk alles wordt gecontroleerd. Europese
4 instellingen, talrijke organisaties houden zich bezig met die controle en toezicht: denk maar
aan ECSR, ETA, EIOPA… Die plegen een onderling overleg met de nationale autoriteiten.
Commissie heeft grote bevoegdheid hier om die richtlijn ‘Solvency II’ te laten inwerking treden.
Dit wordt gedelegeerd aan Lidstaten met ‘Omnibus II-richtlijn’. Bovendien worden er nog
andere richtlijnen en verordeningen van 2014 over specifieke beleggingen: beleggingen dat
een verzekeraar voldoende transparantie moet bieden en duidelijk moet uitleggen aan degene
die premie betalen weten waarvoor ze premie betalen. Met de ‘richtlijn 2016 over
verzekeringsbemiddeling’ heeft men de controle eigenlijk een beetje verscherpt.
Er bestaat desgevallend zoiets als algemeen verzekeringscontractenrecht: geen Europees recht
hierover terug te vinden. In ieder geval moet rekening gehouden worden met IPR -> dat zijn
aparte verwijzingsregels (hier gaat het vooral over vraag naar: welk recht is toepasselijk binnen
EU?). Men moet aldus terugvallen op een bepaald nationaal recht. Regel die aanwijst welk NR
toepasselijk is, is een verwijzingsregel. Dit is heel concreet en buitengewoon moeilijke materie.
Vooral vanaf het moment dat er wordt gewerkt met dwingend toepasselijke regels, is er geen
probleem. Er bestaat contractvrijheid, dan pas ontstaat het probleem. Dit kan ingewikkeld
worden. Dit is een heel ingewikkeld contract. Naast ‘European Principles of Contract Law’
bestaan er ook ‘Principles of European Insurance Law’ -> geen enkele bindende kracht.
Europees Verzekeringsrecht – Mededingingsrecht
➔ Heel omvangrijk en behoorlijk moeilijk, nochtans basisregels in VWEU waarbij onder andere een
‘absoluut verbod op mededinging verstorende praktijken’ (art. 101) = absoluut verbod op kartels
(horizontale prijsafspraken zijn verboden -> kan aanleiding geven tot hoge strenge straffen. Degene
die in zo’n vergadering wordt gesignaleerd wordt veroordeeld tot radicaal gevangenisstraf. Hoe kan
je te weten komen dat er een kartelvorming op gang is??? Dit kan op basis van een
