DPC – januari 2024 1
PSYCHOLOGISCHE COUNSELING
= het aangaan van een professionele relatie met een counselor waarbij binnen een kader van methodisch
handelen aan de hand van dialoog getracht verandering teweeg te brengen zodat een individu, gezin of groep
beschikt over psychische gezondheid en welbevinden en hun opleidings- en carrièredoelstellingen kunnen
nastreven
- Bij functioneringsproblemen die mensen beknotten in hun welbevinden, persoonlijke ontwikkeling,
carrière, schoolloopbaan of hun algehele gevoel van empowerment
DOELEN
- Verandering teweeg te brengen in persoonlijk of interpersoonlijk functioneren op verschillende domeinen
(emotioneel, sociaal, beroepsmatig, opvoedkundig, gezondheid, ontwikkeling …)
Counseling is dus veranderings- en handelingsgericht
- Empoweren: ontwikkelen van …
• probleemoplossend vermogen: kunde en self-efficacy (vertrouwen in het eigen kunnen)
• veerkracht: vermogen tot herstel van de eigen positieve identiteit te komen na tegenslag en ondanks
moeilijke levensomstandigheden een goed bestaan te leiden en zich positief te ontwikkelen
Leerproces speelt zich in de cliënt zelf af, counselor creëert juiste omstandigheden waarin cliënten
kunnen ervaren hoe iets aan te pakken, waardoor het geloof in eigen kunnen vergroot en verandering
dieper inslijt
Counseling is krachtgericht: kwetsbaarheid erkennen en accepteren en waar mogelijk omzetten naar
positieve kracht
Counseling sterkt cliënten in hun autonomie
- Maar ook:
• Tot vraagverheldering komen (en zoeken naar de vraag achter de vraag)
• “eerste hulp” bij crisis
• Acceptatie (bv. chronisch ziek zijn) en zingeving
• Terugvalpreventie
- Inzicht is zelden het doel op zich, wel een stap in het proces
Maar counseling is flexibel en dynamisch, want doelen kunnen veranderen of komen te vervallen (en dit
impliceert soms doorverwijzing)
PROFESSIONELE RELATIE EN DIALOOG
- Professionele relatie is een werkrelatie
• Counselor is een opgeleid professional
• Cliënt is een uniek persoon die respectvol wordt behandeld
- Primaire werkvorm is het gesprek
• Kan directief vs non-directief
• Belang van dialoog: doelen bepalen in samenspraak met cliënt (bv. Wanneer is de begeleiding
geslaagd?)
• Actief luisteren vanuit een authentieke, empathische, nieuwsgierige en onbevooroordeelde
grondhouding
• Beleving en het gevoel van de cliënt staan centraal en counselor biedt hiervoor erkenning
COUNSELING VS COACHING VS TRAINING
Counseling = focus meer op innerlijke beleving, minder duidelijk concrete doelen
Coaching = heel doelgericht, focus op resultaat, maar minder trainingsaspect
Training = prestatiegericht, vaardigheden aanleren die de cliënten in kunnen zetten in het dagelijks leven
,DPC – januari 2024 2
COUNSELING VS PSYCHOTHERAPIE
Psychotherapie is een behandelingsvorm in de gezondheidszorg waarin men op een consistente en
systematische wijze een samenhangend geheel van psychologische middelen (interventies) hanteert, die
geworteld zijn binnen een psychologisch wetenschappelijk referentiekader en waarbij interdisciplinaire
samenwerking is vereist
- Uitgeoefend door een arts, klinisch psycholoog of orthopedagoog, binnen een relatie psychotherapeut-
patiënt
- Doel is om psychologische moeilijkheden, conflicten en stoornissen bij de patiënt op te heffen of te
verminderen
Counseling Psychotherapie
Werken in de breedte, niet gespecialiseerd Werken in de diepte, gespecialiseerd
Vaak korter maar kan langdurig zijn Vaak langer maar kan kortdurend zijn
Direct aan de slag met concrete moeilijkheden Opsporen en aanpakken van onderliggende
problematieken
Werken met psychosociale/enkelvoudige problemen Werken met pathologie/complexe/meervoudige
en binnen psychosociale rehabilitatie problematiek
Doel is ondersteunen/probleemoplossing op gang Doel is genezen/veranderen
brengen/veranderen
Werkt vooral aan symptomen, maar Werkt vooral aan persoonlijkheidsverandering, maar
persoonlijkheidsverandering kan ook voorkomen vermindering van symptomen kan ook voorkomen
Meer gericht op preventie, omgaan met en Meer gericht op het opheffen van stoornissen of
begeleiden van … verandering van langdurig bestaande patronen
Eerder cliënten uit risicogroep en/of (complexe) bio- Eerder cliënten met (uitbehandelde) chronische
psychosociale problemen (1e & 2e lijn) problemen (3e en 4e lijn)
Counselor gebruikt begrippen, kaders en technieken Psychotherapeut is opgeleid binnen een specifieke
uit verschillende denkkaders (eclectisch), maar er zijn therapeutische oriëntatie, maar ook hier wordt er
ook specifieke counselingsopleidingen binnen één vaak eclectisch en integratief gewerkt
bepaald denkkader
Geen wettelijke bepalingen; geen beschermde titel Wel wettelijke bepalingen
WETGEVING
Geen wetgevend kader rond counseling, maar de “gecoördineerde wet betreffende de uitoefening van de
gezondheidszorgberoepen” beschrijft normen
DENKKADERS
= oriëntaties / stromingen / scholen / benaderingen
= paradigma’s (= basisaannames die door een groep mensen wordt gedeeld en van waaruit hun theorieën
voortvloeien)
- Denkkaders hebben overeenkomsten/gemeenschappelijke factoren, bv. werkrelatie
- Verschillen zitten in de visies op…
• Mens
• Psychopathologie/psychische problemen
• Aard van de werkrelatie (toch ook verschillen!)
• Werkingsmechanismen van counseling/therapie
• Werkzame technieken
2 indelingsprincipes voor counseling of psychotherapie:
- Ifv cliëntsysteem: individueel, in groep, relatie, gezin
- Ifv werkwijze of denkkaders: psychoanalytisch en psychodynamisch denkkader, cognitief-
gedragstherapeutisch denkkader, systemisch denkkader, cliëntgericht en experiëntieel denkkader
GEMEENSCHAPPELIJKE FACTOREN (4 R’EN)
,DPC – januari 2024 3
RELATIE
= werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener – voorwaarde voor goede hulpverlening!
- Intens en emotioneel geladen
- Vertrouwelijk en vertrouwenwekkend
- Asymmetrisch want het draait om de cliënt, relatie is middel en geen doel, is tijdelijk (≠ vriendschapsrelatie)
- Functionele relatie: kennis en deskundigheid, therapeutische houding en methodiek
- Cliënt vertrouwt zich toe aan counselor/therapeut, dus wordt er een zekere afhankelijkheid ontwikkeld
waardoor cliënten beïnvloedbaar en veranderbaar zijn (en dus is professionaliteit belangrijk!)
RAAMWERK
= context of setting
- Herkenbaar als therapeutisch, en dus verschillend van het gewone leven
- Versterkt vertrouwen in de hulpverlener en biedt veilig kader, bv. via de fysieke ruimte en inrichting
- Behandelsetting, vergoeding, intensiteit en duur
RATIONALE
= verklaring of visie, soms ook in tekst te vinden op de site
- Geloofwaardige uitleg/theorie voor de klachten of problemen
- Past in wereldbeeld/levensvisie cliënt
- Biedt hoop op verandering
RITUEEL
= procedure, methode of techniek
- Vloeit voort uit de rationale
- Vereist actieve rol therapeut/counselor en cliënt
- Wekt verwachting van verbetering van klachten of oplossing van problemen
VERSCHILLEN
DOEL
- Klachtgericht: inzetten op de klacht en deze verminderen
- Persoonsgericht: cliëntgericht, wie de cliënt is
WERKWIJZE
- Veranderingsproces:
• Ervaren van emoties
• Begrijpen of tot inzicht komen
• Oefenen van vaardigheden
Maar zal ook wel overlappen, bv. door te oefenen krijg je
ook inzicht
Focus verschilt per denkkader, bv. vooral begrijpen in
psychodynamische therapie, oefenen in gedragstherapie
- Therapiestijl: meegaand vs sturend (of middelweg: gidsend)
CONTEXT
- Therapeutische relatie
- Behandelovereenkomst
behandelovereenkomst
, DPC – januari 2024 4
WERKRELATIE
= therapeutische relatie/alliantie of werkalliantie
- Werkrelatie vormt de hoeksteen en motor van de begeleiding
• Kan verandering bij cliënt bevorderen én hinderen
• In een goed lopende begeleiding is het een vanzelfsprekende samenwerking op de achtergrond
• In een moeilijk lopende begeleiding is er nood aan een kritische evaluatie en eventueel bijsturing van
de werkrelatie
2 verschillende kijkwijzen naar werkrelatie:
- 3-delig
• Overeenstemming over therapeutische doelen
• Overeenstemming over therapeutische taken
• Kwaliteit van de persoonlijke band tussen cliënt en therapeut/counselor
- 2 componenten
• Functionele component van de WERKrelatie: doel en werkwijze – vooral bij cognitief-
gedragstherapeutisch denkkader
• Emotionele component van de werkRELATIE: emotionele band tussen persoon van de
therapeut/counselor en persoon van de cliënt, wat voor verbondenheid, vertrouwen en engagement
zorgt – vooral bij cliëntgericht-experiëntieel en psychodynamisch denkkader
Werkrelatie is afhankelijk van de behandelfase
1. Samenwerkingsrelatie tot stand brengen → vriendelijkheid, invoelend en begripvol
2. Eigenlijke therapeutische werk → uitnodigen om in het “hier en nu” te reflecteren over gedachten en
gevoelens, geven van feedback aan de cliënt, aanmoedigen om risico’s te nemen …
3. Onvermijdelijk stagnaties en frustraties bij cliënt en counselor/therapeut → negatieve gevoelens van
cliënt detecteren en exploreren, eigen aandeel onder loep nemen
We gaan dus meer doen dan Rogeriaanse gesprekscondities; meer dan enkel de basishouding van
onvoorwaardelijke acceptatie
Perspectief op de werkrelatie kan verschillen tussen cliënt en therapeut, want ieder heeft zijn eigen intern
alliantiemodel, waardoor verschillen kunnen leiden tot uiteenlopende beoordelingen van kwaliteit van de
werkrelatie
