MENS & WERK 2
1. Introductie arbeidsrecht
1.1 het belang van het arbeidsrecht
- het is een heel complex en belangrijk onderwerp zowel voor werkgevers als werknemers
bij het uitstippelen van het personeelsbeleid moet er rekening gehouden worden met het
juridisch kader
- het arbeidsrecht regelt de verhouding tussen werknemers en werkgevers
Gaat over o.a. arbeidsovereenkomst, lonen, arbeidsvoorwaarden, werktijden, vakantie,
ontslagrecht, …
1.2 Toepassingsgebied van arbeidsrecht
- Van toepassing op werknemers uit de particuliere sector
De particuliere sector word ook wel eens ‘De privé’ genoemd
De privé = bedrijven die erop gericht zijn om winst te maken
- Contractanten van oveheidsdiensten vallen ook onder het arbeidsrecht
- Zelfstandigen vallen buiten het arbeidsrecht
- Enkel geding t.o.v. werknemers tewerkgesteld in België
1.3 Opdeling van het arbeidsrecht
1.
Het individueel arbeidsrecht
Gaat over de individuele arbeidsrelatie (individuele arbeidscontract tussen jou en je
werknemer)
2. Het collectief arbeidsrecht
Gaat over collectieve verhoudingen tussen werkgevers organisaties, werknemers
orgnisaties,…
3. De arbeidsreglementering
Een verzamelnaam voor uiteenlopende regels die beschermend zijn en als je ze niet naleefd
kan dat tot straffen leiden (Vb verbod op kinderarbeid)
4. Het sociale handhavingsrecht
De organisatie van het toezicht op de naleving van de rechstregels
- Dit alles valt onder het arbeidsrecht het is de verzamelnaam en dit is de opdeling ervan
1.4 Belangrijkste bronnen van het arbeidsrecht
- Internationaal:
Een aantal internationale verdragen bevat regels die voor het arbeidsrecht belangrijk zijn
Het bevat normen van:
VN
EU
Raad van Europa
Wanneer een nationale rechtsregel conflicteerd met een internationale rechtsregel kan de
laatste prevaleren
Voorwaarde is dat de internationale norm aan bepaalde vereisten voldoet
Vaak zijn bepalingen uit het internationale verdragen vaag zodat een nationale rechter
er eigenlijk niks mee kan
- Nationaal
Wet
Koninklijk besluit
Nationaal heeft verschillende rechtsbronnen maar de 2 bovenstaande zijn de belangrijkste
- Het zijn rechtsbronnen = regels -> rechter gaat kijken in de rechtsbronnen bij het veroordelen van
mensen
1.4.1 De wet
- Definitie:
Een wet is een reglementering, uitgevaardigd door het parlement en bevat meestal een
algemeen kader.
- Twee belangrijkste wetten:
Wet op arbeidsovereenkomst
Geldigheidsvoorwaarden van de overeenkomst
Regeling afwezigheden
Verplichtingen bij het einde van de overeenkomst
Arbeidswet
Regeling arbeidstijden en rusttijden
Moederschapsbescherming
, 1.4.2 Het koninklijk besluit
- Definitie:
Reglementering uitgevaardigd door de regering. Deze bevat een concrete uitwerking.
- Koninklijk besluit gaat de wetten concretiseren
Voorbeeld: in de wet wordt gezegd dat we 10 betaalde feestdagen
krijgen en in het koninklijk besluit wordt duidelijk gemaakt over welke
10 dagen die gaat.
1.5 Eenheidsstatuut
- Er is een belangrijk verschil tussen arbeiders en bediende
Bediende: Je bent een bediende als je hoofdarbeid verricht binnen een arbeidsovereenkomst
onder leiding van een leidinggevende in ruil voor loon
- Wat betreft de invoering van het eenheidsstatuut
Met de invoering wouden ze de ongelijkheid tussen arbeiders en bediende wegwerken
Er kwam een gelijkschakeling van het opzegtermijn
De carensdag werd afgezegd
Carensdag = arbeiders kregen de eerste dag dat ze ziek waren geen loon, vanaf ze
langer ziek waren kregen ze wel terug loon (bij bediende was het niet zo)
1.5.1 Toch nog veel verschillen:
Arbeiders betaal je uit in een uurloon, bedienden in een maandloon;
Arbeiders kunnen economisch werkloos zijn, bedienden slechts onder strenge
voorwaarden;
Arbeiders kunnen tijdelijk werkloos zijn omwille van technische redenen of
weersomstandigheden, bedienden niet;
De tussenkomst voor de werkgever bij een gewaarborgd loon bij ziekte ligt lager bij
arbeiders dan bij bedienden;
Arbeiders ontvangen hun vakantiegeld via de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie;
Het paritair comité kan verschillen.
1.6 Overige rechtsrbonnen
1.6.1 Collectieve arbeidsovereenkomst (CAO)
- Definitie:
Collectieve arbeidsovereenkomst = Een overeenkomst afgesloten binnen een paritair orgaan
waarin de organisaties van werkgevers en werknemers arbeidsvoorwaarden vastleggen met
betrekking tot het collectief van werknemers
Paritair orgaan = overleggen en afspraken vastleggen door werknemers organisaties en
werkgevers organisaties
Gaat bv. over werktijden, loonschalen, ontslagregelingen, vakantiedagen, betaling van overwerk,
pensioenregeling, scholing, …
Loonschalen: er worden lonen opgemaakt die geleden voor bepaalde sectoren maar die
mogen nooit onder de wetten gaan van het minimum loon (dat kan evenveel zijn als het
minimumloon maar mag ook hoger zijn maar nooit lager
Voor alles geld het eigenlijk dat je nooit slechter mag doen dan de wet, wel gelijk of
hoger -> Afspraken mogen nooit minder zijn dan wat wettelijk bepaald is
- Een CAO komt niet zomaar tot stand, het komt altijd tot stand door onderhandelingen
1.6.1.1 3 soorten CAO’s
- Op de intersectorale CAO zijn meer toepassingen van dan op de sectorlae CAO en bij deze zijn er weel
meer toepassingen dan op de ondernemings CAO
1. Intersectorale CAO
Wordt gesloten in de Nationale Arbeidsraad
in de nationale arbeidsraad zitten evenveel werknemer vertegenwoordigers als werkgever
vertegenwoordigers
Geldt voor alle bedrijfstakken op nationaal vlak
CAO’s die een nummer hebben zijn intersectorale CAO’S
2. Sectorale CAO
Wordt gesloten in een paritair comité
Een paritair comité gaan bedrijven combineren die gelijkaardige werken uitvoeren
Geldt voor specifieke sector
3. Ondernemings-CAO
Wordt ook wel eens bedrijfs CAO genoemd
Wordt gesloten tussen werkgever en zijn werknemers
Geldt voor specifieke onderneming/bedrijf
- Het gaan van groot naar klein van nationaal naar een specifieke sector naar een specifiek bedrijf
2
, 1.6.1.2 Verdieping: paritair comité
- Paritair comité = Vergadering op sectoraal niveau die evenveel werkgevers- als
werknemersvertegenwoordigers telt. Er wordt onderhandeld over de arbeidsvoorwaarden van de
werknemers.
Wordt georganiseerd volgens bedrijfsactiviteit of sector
Bedoeling: Zorgen dat de regelgeving die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden wordt
toegepast
- Werknemers van een privésector horen standaar bij de PC (paritair comité)
- Voorbeelden:
PC 124: bouwbedrijf
PC 200 : bedienden
PC 201: zelfstandige kleinhandel
PC 302: horeca
Betekenis nummer PC’s
1xx: arbeiders
2xx: bedienden
3xx: arbeiders en bedienden
In principe val je onder 1 PC volgens het pricipe “je bijzaak valt onder je hoofdzaak”
als je meer met het 1 bezig bent dan met het ander zal je PC gaan over hetgeen waar je het
meest mee bezig bent
In sommige gevallen komen arbeiders en bediende samen zoals in de horeca
1.6.1.3 Paritair comité – vakbonden
- Paritaire comité ≠ vakbonden
Vakbond: vereniging van werknemers die opkomt voor de belangen van haar leden en gaat deze
vertegenwoordigen
- Een vakbond kan gezien worden als een club binnen het bedrijf en er staan 2 mensen die binnen het
bedrijf verkozen zijn aan het hoofd van die club
Zij gaan dan vervolgens naar de baas om daar te onderhandelen over salaris,
werkomstandigheden, problemen op het werk,….
Zij doen dat voor jou want als iedereen dit apart naar de baas zou moeten gaan zou het
allemaal niet mogelijk zijn
Je staat eenmaal ook sterker als groep
Niet elk bedrijf heeft zijn eigen vakbond maar de drie grootste vakbonden in België zijn:
ACV (christelijk)
ABVV (socialistisch)
ACLVB (liberaal)
1.6.2 (geschreven) arbeidsovereenkomst
- Definitie:
Arbeidsovereenkomst = een contract tussen werknemer en werkgever, waarbij de werknemer
zich verbindt om tegen loon en onder gezag van de werkgever arbeid te verrichten.
- Er moeten 4 elementen vervuld worden:
1. Overeenkomst
Het is een wederkerige overeenkomst -> 2 partijen nemen tegenover elkaar
verplichtingen in
Als de werknemer niet akkoord is kan je die ook niet dwingen om te komen.
Als die akkoord is gegaan met de arbeidsovereenkomst moet je natuurlijk wel gewoon gaan
werken
2. Arbeid
de werkgevers is verplicht om aan de werknemer werk te verschaffen (je werknemer moet
werk hebben), de werknemer is verplicht om het werk dat die krijgt van de werkgever
zorgvuldig uit te voeren
onder arbeid verstaan we de arbeidsprestatie die iemand onder het gezag van een
ander verricht en waarvoor compensatie wordt ontvangen
3. Loon
een werknemer gaat arbeid verrichten onder het gezag van een werkgever en als
tegenprestatie krijgt die ervoor betaald
arbeidsovereenkomstwet bevat geen normen met betrekking tot de loonhoogte
de partijen kunnen vrij onderhandelen over het loon
ze moeten wel rekening houden het bindende minimumloon
vrijwillegers werk valt niet onder de arbeidsovereenkomst
4. Gezag (band van ondergeschiktheid
een werknemer gaat werken voor een werkgever onder het gezag van die persoon, als je
niet werkt onder gezag dan spreken we niet van een arbeidsovereenkomst.
Dat is het voornaamste verschil tussen zelfstandigen en werknemers
- Tenslotte moet je voorzien worden van het juiste arbeidsstatuut
3
, arbeider, bediende, handelsvertegenwoordiger, dienstboden, huisarbeiders, studenten
1.6.2.1 uitvoering van arbeidsovereenkomst (grondig lezen)
- verplichtingen van de werkgever:
te doen arbeiden op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen, (bijv. ter beschikking
stellen van de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen)
behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid en de gezondheid
het loon te betalen op de overeengekomen wijze, tijd en plaats
de nodige tijd te geven voor geloofsplichten en burgerlijke verplichtingen
zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers en van de jeugdige
werknemers in het bijzonder
te zorgen voor het arbeidsgereedschap evenals voor de persoonlijke voorwerpen die in
bewaring moeten worden gegeven
de werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken ingeval
verbintenis om hem kost en inwoning te verschaffen
- verplichtingen van de werknemer:
zijn werk zorgvuldig, eerlijk en nauwkeurig te verrichten op de tijd, plaats en wijze zoals is
overeengekomen
te handelen volgens de bevelen en de instructies die hem worden gegeven
zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met
persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn
beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie
zich te onthouden van al wat schade (veiligheid) kan berokkenen,
arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat terug te geven
1.6.3 arbeidsreglement
- De algemene arbeidsvoorwaarden en informatie over de werking en de organisatie van het werk
Opgesteld volgens de taalwetgeving
- Reeks verplichte vermeldingen (o.a. uurrooster, dringende redenen tot verbreking + straffen, EHBO
informatie, info m.b.t. vakantie, …)
- De procedure voor het opstellen en wijzigen van het arbeidsregelement is in elke sector verschillend:
Privé-sector:
Arbeidsreglement komt tot stand in overleg tussen werkgever en zijn werknemers
Indien er een ondernemingsraad is stelt deze het regelement en de wijzingen ervan op.
Als er geen ondernemingsraad is, stelt de werkgever het ontwerp of wijzigingen van het
arbeidsreglement op.
Openbare sector:
Concreet gelden de onderhandeling- en overlegprocedures voor het opstellen en wijzigen
van het arbeidsregelement
- Ook zijn er een aantal gevallen wanneer de normale procedure niet gevolgd moet worden
- Strikte procedure voor het opstellen en het wijzigen van het arbeidsreglement
De belangrijkste zijn de arbeidsduur en rusttijden
Arbeidsduur (voltijds)
Uurroosters
Afwezigheid
Ziekte
Vakantie
Feestdagen
Opzeggingstermijnen
1.6.3.1 Arbeidsduur en rusttijden
- Normaal is de arbeidsuur beperkt tot 8 uren per dag en 38 uren pet week op jaarbasis
De arbeidsweek duurt van maandag tot zaterdag waarbij ’s nachts niet wordt gewerkt
De feestdagen worden gerespecteerd en de werknemer heeft vrij ie dag
1.6.3.2 Feestdagen
- In principe: De werknemer mag tijdens tien feestdagen per jaar niet worden tewerkgesteld en de
werkgever is gehouden deze niet gepresteerde dagen te betalen.
Vervanging van de feestdag welke met een zondag of een gewone inactiviteitsdag in een
onderneming samenvallen
Wanneer een werknemer tijdens een feestdag werd tewerkgesteld, heeft hij recht op inhaalrust
1.6.3.3 Omstandigheden in het privéleven
- Er zijn veel omstandigheden in het privé-leven die toelaten verlof te nemen:
Moederschapsverlof
Geboorteverlof
Ouderschapsverlof
4
