HISTORISCHE KRITIEK
DEEL I: DE BRON, BOUWSTOF VOOR DE KENNIS IN HET VERLEDEN
1. Inleiding
Wat?
Het is een systematische kritische reflectie bij het verzamelen, evalueren en
verwerken van info/ betrouwbaarheid controleren. Dit is zeer belangrijk voor elke
wetenschapper/ de kritische mens.
Bv: is dit artikel op facebook wel betrouwbaar?
Relevantie vandaag?
We zitten in een periode waar er veel desinfo is, complotdenkers, … Alles wat over
de werkelijkheid wordt meegedeeld wordt bepaald door het nieuws. Vaak
manipuleren van de waarheid. Al deze elementen zijn vandaag de dag zeer
aanwezig dus is dit vak wel relevant.
Waarom is het belangrijk om bronnen kritisch te evalueren?
Ten eerste is het een wapen tegen alles wat fake news is (valse info). Naast dit
fake news zijn er nog andere vormen van manipulatie, zoals onjuiste/onvolledige
info.
Bv: Vlaams belang maakt zich schuldig van allerlei valse berichtgeving. Ze trokken
foto’s van een asielcentrum en een groep vluchtelingen heeft hij voor die foto van
het asielcentrum geplakt. Ze manipuleren dus info. Wat ook veel voorkomt is
selectieve berichtgeving (berichtgeving uit 1 standpunt, zonder de andere te willen
zien, invalshoek is dus belangrijk, maar ook het woord gebruik).
Bv: complottheorie waar ze zeggen dat Bill Gates corona heeft veroorzaakt.
Bv: onjuiste info: moord op Joe, vanwege een mp3-speler. Hij was doodgestoken door
2 mannen. De camera kwaliteit was niet goed, maar het nieuws zei meteen dat het
ging om Noord-afrikanen in Molenbeek. Het bleek niet om Marokkaanse jongeren te
gaan, maar om Polen. Dit toont aan dat het nieuws soms te snel conclusies wil maken
en info meteen naar buiten wil sturen, wat soms leidt tot onjuiste/ onvolledige info.
Bv: Trump had een foto gebruikt van het plein voor het Witte huis van hem en in de
tijd van Obama. Hiermee wou hij aantonen dat er nog nooit zoveel volk was als bij
hem. Maar dit is incorrect. Hij heeft een stuk van de foto afgeknipt waar er bij Trump
niemand staat op een bepaald stuk en bij Obama super veel mensen. Dit toont aan
dat foto’s makkelijk bewerkt kunnen worden.
-
,Bv: foto van ISIS strijders waarbij we een groepje zien op een foto zonder raketten.
Maar om het toch te doen passen bij de titel van het artikel hebben ze raketten
gefotoshopt in de rugzak van het groepje vluchtelingen. Dit toont opnieuw aan dat
foto’s makkelijk te bewerken zijn. En ook dat een kleine ingreep de totale
interpretatie kan doen veranderen.
Bv: selectieve berichtgeving: invalshoek van de fotograaf is zeer belangrijk. Er waren
in Brussel na de aanslagen militairen enz. uit voorzorg. Je kan dit fotograferen op
2manieren. Ofwel ga je van beneden naar boven trekken van een militaire tank
waardoor hij heel groot lijkt, of het leger trekken zodat het lijkt dat ze er met super
veel zijn. Ofwel ga je de winkelstraat trekken, de kerstboom die toen ook op de markt
stond. Je kan dus doen een selectieve berichtgeving waarbij je doet lijken alsof
Brussel vol met militairen stond zonder volk op staart.
Bv: selectieve berichtgeving: woordgebruik is belangrijk. Door het woord anti-vaxers
doe je alsof het complotdenkers zijn, die er niet helemaal bij hun zinnen zijn.
Systematische kritiek: stapsgewijze kritiek, waar je kritisch moet zijn. Beter zouden
we zeggen systematische twijfel.
Waarom centrale kwestie voor historici?
Eind 19e E is geschiedswetenschap is een uitgebouwde dicipline (crimi en psycho
etc zijn nog aan het opkomen). Historici worden geconfronteerd met het probleem dat
ze niet kunnen observeren, je kan het verleden niet terughalen want het is voorbij.
Vraag: hoe doen we dit? Hoe kunnen we weten wat in het verleden is gebeurd?
We halen het verleden terug door bronnen. Dit zijn sporen en restanten die info
geven over het verleden. Ze zijn door de mens in het verleden gemaakt.
Kenmerkend aan bronnen is dat ze nooit de werkelijkheid van het verleden bevatten.
Het gaat over sporen en fragmenten. Ze vinden enkel maar een paar
puzzelstukjes.
De geschiedschrijving is wat historici vertellen over het verleden. Ze proberen dit zo
objectief mogelijk te doen adhv bronnen die ze vinden (veel bronnen zijn ook
verloren). De geschiedschrijving is dus een selectie uit de werkelijkheid.
Als je de hele tijd maar een bep selectie aan data hebt, heb je maar een beperkt
verhaal.
Bv: vrouwen hebben veel minder sporen achter gelaten dan opgeleide mannen. Dus
daar weten we niet veel over. Het was ook enkel een elite, gewone burgers kwamen
niet aan bod in verhalen uit het verleden. Sinds kort hebben historici wel meer
intresse in vrouwen en gewone volk.
-
,Kernprobleem: relatie feit verhaal
De onderzoeker bouwt een
De bron bredere interpretatie tot rapport
De onderzoeker evalueert en
interpreteert deze bron opnieuw
Bij het schrijven van een verhaal maak je keuzes, welke causale verbanden ga je
maken, …
Er is een hele keten voor dat een onderzoeker een rapportering heeft. Je zoekt een
bepaalde bron waar je data kan uithalen omdat te gaan onderzoeken. Dan ga je
die date gaan ordenen en je afvragen hoe je dit moet moet interpreteren. En dan
ga je daar een rapport/verslag over schrijven, waar er terug keuzes gemaakt
worden. Na al deze stappen moeten we kijken in welke mate het rapport
overeenkomt met de werkelijkheid. Het vraagteken staat dus voor selectie, want het
is nooit 1 visie over de werkelijkheid. Er is geen 1 geschiedenis, maar meerdere
verhalen over de geschiedenis.
Feietn vs uitspraken over feiten
Een feit staat toch vast, er bestaat toch niet iets als subjectieve feiten? We zijn van
het idee afgestapt dat er maar 1 feit was.
Empirisme: Het idee dat wat je waarneemt, dat dat de waarheid is omdat je de
feiten ziet. Dit klopt niet (zie bv video van de fotograaf).
Meer en meer aandacht word gegeven aan het feit dat feiten er niet zomaar zijn.
Waarneming is gebaseerd op detectie en identificatieprocessen. Dit is
-
,aangeleert, afhankelijk van ons rugzakje. We hebben onze eigen opleiding, culturele
context etc dus ga je hier sneller hebben van ahja kep da gezien.
Er is nooit waarneming mogelijk zonder interpretatie!
Er is geen objectieve toegang tot feiten
Getuigenissen geven geen feiten, maar uitspraken over feiten
De ideen van het empirisme dat je een objectieve toegang tot feiten hebt bestaat
niet! We kunnen onze waarnemingen steunen op zoveel mogelijk empirische bronnen,
en dan proberen zo objectief mogelijk daar een interpretatie aan te koppelen en
raporteren. Het oude empirisme is naar de prullemand.
Empirisme zeer belangrijk (examenvraag)
The monkey business illusion
Alle waarneming is selectief afh van ons referentiekader. We moesten tellen hoeveel
keer de bal gegooit werd, maar we zagen de gorilla niet. Als je afwist van de gorilla
lette je erop maar dan zag je het kleur van de gordijnen niet veranderen. Als je op
het ene let, let je niet opa ndere onverwachtste eventen.
Voorbeeld: het einde van louis XVI
Hij gaat onder de guiottine, hij wordt terechtgestelt. 2 welgestelde mannen waren
getuigen en hebben bronnen achtergelaten. Jean en Pierre schrijven een fragment in
hun dagboek over de terechtsteling. Pierre is een royalist, dit betekent dat hij een
aanhanger is van Luis XVI. Jean is een revolutionair, en wil niks te maken hebben met
de vorsten. Pierre zal in zijn dagboek schrijven “de koning werd door het gepeupel
vermoord” dit toont aan dat hij er niet meer akkoord was. Jean noteert “Burger Capet
werd door de beul terechtgestelt. Hij gebruikt Capet, dit is de echte achternaam van
de koning, ook gebruikt hij niet het woord vermoord maar terechtgestelt. Feiten
(Louis XVI is onder de guiolttine gegaan) en uitspraken over feiten (de uitspraken van
de 2). Wie heeft er gelijk? Niet 1 van beide, de royalist is meer koningsgezind, dus
zijn versie zullen we zo moeten interpreteren. En jean is een revolutionist dus een
andere visie en dus anders gaan interpreteren.
De illusie van objectieve waarneming
Jeanette is niet betrokken, ze was er niet, ze is politiek ook niet geintreseerd en
emotioneel ook niet. Dus zouden we denken dat ze een objectievere uitspraak zou
doen. Ook meer neutrale info gaat nooit het volledige plaatje bevatten.
Elke waarneming is dus subjectief, een waarneming gebeurt nooit passief (je kijkt
altijd vanuit een bepaald hoek, en dit gebeurt actief). Er is geen verschil tussen
waarnemen van feiten en interpreteren van feietn (het gebeurd tergelijkertijd). We
moeten opletten voor naive interpretatie.
Objectieve feiten zijn algemeen geaccepteerde interpretaties (examenvraag)
-
, Inhoud van de curcus
Ontwikkeling in geschiedschrijving
Typologie vd bronnen Bewijsvoering
Kritische evaluatie van
bronnen
Typologie van de bronnen
Actua: oekraine en rusland
Rusland gebruikt zeer veel fake news. Bv: ze gebruiken aanslagen uit een videogame
Op sociale media zien we zeer veel fake news.
Vandaag krijgen we ook nog altijd info door informatiebronnen. Of dit nu uit het
verleden op uit het heden komt.
centrale vragen vd oorsprongskritiek:
We moeten ons de vraag stellen: wie heeft de bron gemaakt, waar komt die vandaan,
hoe is die gemaakt en met welke bedoelingen
Verschillende informatiebronnen hebben elk hun eigen logica, makers etc. niet
iedereen kan bv een klassiek schilderij maken maar iedereen kan de dag van
vandaag een twitterbericht plaatsen.
2 nievaus om te kijken:
-
