Recht
DEEL 1. recht: begripsomschrijving
Recht is:
- Een geheel van gedragsregels
- Die afdwingbaar gesteld zijn door de overheid
1.1 gedragsregels
= voorschriften die ons opgelegd worden om ons gedrag in een bep. Richting te sturen
- Wat anders kan, maar niet anders mag
- Onderscheiden zich van indicatieve regels, die beschrijven wat is
1.2. afdwingbaar gesteld door de overheid
Alle rechtsregels = gedragsregels
alle gedragsregels ≠ rechtsregels
Vele gedragsregels
- Missen juridische afdwingbaarheid
o Verwijst naar aanwezigheid v. technieken, sancties
o Zorgt ervoor dat ze de regels volgen
- Spelregels voetbal : afdwingbaar maar nog geen recht
- Beleefdheidsregels is voorzien van sanctie maar nog geen recht
Recht: indien de naleving v.d gedragsregels afgedwongen wordt door de overheid (staatsapparaat)
Opmerkingen!
Afgedwongen door de overheid ≠ uitgevaardigd door de overheid; kunnen ook van andere
instanties, burgers uitgaan, maar afdwingen via staatsapparaat
Sanctie ≠ straf; strafsancties enkel bij misdrijven (schendingen v. bep. Rechtsregels), kan ook
afdwingingsmiddelen opgelegd krijgen vb. schadevergoeding
Sommige gedragsregels zijn morele als rechtsregels = dubbel afdwingbaar (via het geweten
en via de overheid)
1.3 voorbeeld
‘elke daad v.d mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door
wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.
Gedragsregel: foutief veroorzaken v. schade (onrechtmatige daad)
Afdwingbaar via overheid: sanctie: schade vergoeden (overheid komt tss als dit niet vrijwillig
gebeurt)
2. Het doel van het recht
= orde en rechtszekerheid brengen i.d mpij
- Orde: zonder regels : chaos, mensen kiezen waar ze rijden bv.
- Rechtszekerheid: mensen weten waar ze aan toe zijn, wat hen te wachten staat als ze zich op
een bep. Manier gedragen
1
,= betekenen niet op zich rechtvaardigheid! Rechtsregels niet als rechtvaardig ervaren (ook niet het
doel)
3. De bronnen van het recht
= verschillene vormen waarin rechtsregels kunnen worden uitgedrukt
- Wetgeving
- Gewoonte
- Algemene rechtsbeginselen
- Rechtspraak
- Rechtsleer
- Sommige private regelgeving
3.1 De wetgeving in ruime zin
3.1.1 omschrijving
Federale wetten
o Wetgeving gestemd door fed. Parl.
o Enge zin
o Herkent ze door ‘wet’ in de titel
o Vb. wet betreffende de rechten van de patiënt
Decreten en ordonnanties
o Wetgeving gestemd door de deelstaatparlementen
o Vb. decreet betreffende de rechtspositie v.d minderjarige in de integrale jeugdhulp
Beslissingen uitvoerende macht
o Koninklijke besluiten
o Ministeriële besluiten
o Gemeentelijke besluiten
o Provinciale besluiten
3.1.2 Waar vind je wetgeving
= in het belgisch staatsblad
= kan nadien nog wijzigingen aangaan
=> databank die geconsolideerde wetgeving bevat
Basistekst + latere wijzigingen
Vb. Juridat
Provinciale wetgeving
- Bestuursmemoriaal
Gemeentelijke wetgeving
- Aanplakking (aan het gemeentehuis)
- Neerlegging op de griffie v.d rechtbank v. eerste aanlag en v.d politierechtbank
- Ook regelgeving online
3.2 De gewoonte
Rechtsgewoonten: gevestigde, ongeschreven gebruiken die door de gemeenschap als bindende
rechtsregels worden beschouwd
2
,Vb: wnr een ambtenaar het overlijden moet vaststellen, is het de gewoonte dat hij zich tevreden stelt
met een attest v. overlijden dat is opgesteld door een geneesheer
3.3 De algemene rechtsbeginselen
= ongeschreven gedragsregels die op een bep ogenblik essentieel worden geacht voor de mpij
Vb.
- Verbod van eigenrichting (wie meent recht te hebben op iets, maar niet krijgt rechter
- Bescherming van de zwakken
- Eerbiediging v.d menselijke persoon
3.4 De rechtspraak
= geheel van rechterlijke uitspraken:
Vonnissen v.d rechtbanken
Arresten v.d hoven
Uitspraken v.d andere rechtscolleges
= geen algemeen bindende born maar een gezaghebbende bron
rechterlijke uitspraken: vaak belangrijke aanvulling op de wet (wnr die onvolledig is)
worden vaak nagevolg door lagere rechtbanken
Wetgeving regelt niet alles, heeft leemten
Taak rechter: leemten opvullen en nieuw recht scheppen, het is meer dan het mechanisch toepassen
v.e abstracte regel op een concreet geval
3.5 De rechtsleer
= het geheel v.d publicaties waarin gerechtsgeleerden hun opvattingen over het recht meedelen
= gezaghebbende bron: niet algemeen binden, maar kan grote invloed uitoefenen op wetgeving en
rechters
3.6 Private regelgeving
=overeenkomsten die tss 2 personen zijn aangegaan (bindend voor 2 partijen)
=> niet nageleefd => overheid
- Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die ze hebben aangegaan,
tot wet
4. De indeling van het recht
4.1 De klassieke indeling in publiekrecht en privaatrecht
4.1.1 Het publiekrecht
= regelt de organisatie en werking v.d overheid en de relatie v.d overheid met de burgers
- Grondwettelijk recht
o Bevat fundamentele regels
Over inrichting en werking v.d verschillende staatsmachten (wetgevende,
uitvoerende, rechterlijke)
3
, Fundamentele rechten en vrijheden v.d burgers (mensenrechten)
- Bestuursrecht of administratief recht
o Regelt werking en structuur v.d organen v.d uitvoerende macht
o Vb. dienst stedenbouw, dienst leefmilieu…
- Strafrecht
o Bestaat uit regels met betrekking tot het opleggen van strafsancties
- Fiscaal recht
o Geheel van regels met betrekking tot het heffen en innen v.d belastingen
- Gerechtelijk recht of procesrecht
o Regels met betrekking tot
Organisatie, de bevoegdheid en de werking v.d rechtscolleges
Manier waarop men moet procederen
Rechtsmiddelen die tegen een rechterlijke uitspraak kn worden aangewend
Uitvoering van rechterlijke uitspraken
o Wordt verdeeld in:
Gerechtelijk privaatrecht
Strafprocesrecht of strafvorderingsrecht (hoe misdrijven vervolg/bestraft
4.1.2 Het privaatrecht
= regelt de verhouding tss burgers onderling
Handelsrecht: enkel van toepassing op handelaars + daden van koophandel
Burgerlijk recht: verhouding tss burgers algemeen
o Regelt:
Personenrecht: wie rechten/plichten kan hebben, of die ze zelf kan
uitoefenen, vanaf wnr tot wnr
Familierecht(gezinsrecht): verhoudingen tss echtgenoten, ouders, kinderen,
scheidingen, ongehuwd samenwonenden
Huwelijksvermogensrecht: verhouding tss gehuwden, op vlak van vermogen
Overeenkomstrecht: verhoudingen die ontstaan o.b.v. een overeenkomst
(huurder-verhuurder, koper-verkoper)
Onrechtmatige daad
Zakenrecht: rechten die burgers laten gelden tov allerhande goederen
Erfrecht: erfelijke verhouding tss erflater en erfgenamen
4.1.3 Gemengde rechtstakken
= menging van publiek en privaat
Arbeidsrecht: regelt de verhouding tss wn en wg
Sociale zekerheidsrecht: regelt de verschillende soc. Voorzieningen bv werkloosheid, ziekte,
ouderdom, kinderlast…
4.2 Indeling op basis van de normerende waarde v.d rechtsregels
4.2.1 Aanvullend recht
= indien er geen afwijkende regeling heeft getroffen, dan moeten ze worden nageleefd
Vb. huwelijksvermogensstelsel
Vermogen man, vrouw en gemeenschap. Vermogen
Niet verplicht dit te volgen => ander stelsel overeenkomen: aanvullend recht
4
