Farmacologie; Farmacokinetiek- en dynamiek
1) Farmacokinetiek (H3 in leerboek)
Biotransformatie en excretie
Eliminatie:
● Biotransformatie (metabolisatie) is de (bio)chemische omzetting van het farmacon
tot een andere stof, meestal hydrofieler, zodat deze in de urine kan worden
uitgescheiden.
● Excretie is de effectieve verwijdering uit het lichaam van het onveranderde farmacon
of van zijn metabolieten.
● Via de nieren in de urine.
● Via de gal en de feces (biliaire excretie).
● Via de uitgeademde lucht (alveolaire excretie).
Metabolisatie:
● Verschillende organen zijn betrokken bij de metabolisatie, waaronder de lever,
darmen, longen, nieren en plasma.
● Het doel van metabolisatie is het farmacon meer hydrofiel te maken, waardoor het
gemakkelijker kan worden uitgescheiden via de urine.
● Intracellulair vinden twee belangrijke biotransformatiereacties plaats: fase I-reacties
(verandering van chemische structuur, vaak door cytochroom P450) en fase
II-reacties (conjugatie aan andere moleculen, bijvoorbeeld glucuronzuur).
Fenytoïne (anti-epilepticum):
● Wordt gemetaboliseerd via fase I-reacties, voornamelijk door CYP 2C9 en CYP 2C19.
● Ondergaat zowel oxidatie als glucuronidatie in fase I en fase II.
Fase I-reacties:
● Voorbeelden zijn oxidatie, reductie en hydrolyse.
● Cytochroom P450-enzymen in het endoplasmatisch reticulum van de lever
katalyseren deze reacties.
● Deze enzymen hebben brede substraatspecificiteit, wat betekent dat ze verschillende
farmaca kunnen metaboliseren.
Fase II-reacties:
● Conjugatiereacties (acetylering, glucuronidering, sulfatering) waarbij koppelingen met
endogene moleculen plaatsvinden.
● Producten na conjugatie zijn vaak farmacologisch minder actief en beter
wateroplosbaar.
● Uitzonderingen bestaan, zoals het voorbeeld van morfine-6-glucuronide, dat beter
door de bloed-hersenbarrière kan gaan dan morfine zelf, waardoor het een sterker
analgeticum wordt (bioactivatie).
, Bioactivatie
● Bioactivatie= metabolisatie waardoor het metaboliet actiever wordt dan het
oorspronkelijk toegediende farmacon; het farmacon = prodrug(bv. codeïne,
tramadol, methotrexaat)
● Soms is het farmacologisch effect van het metaboliet ook gewoon
vergelijkbaar met het oorspronkelijk toegediend farmacon
Toxificatie
- Toxificatie= als er een omzettingsproduct wordt gevormd met een
schadelijke werking
- Toxische reacties kunnen optreden bij overdoseringen wanneer er een
toxisch tussenproduct wordt gevormd dat niet meer kan worden omgezet
omdat de enzymsystemen overbelast geraken. De toxische metabolieten
kunnen op die manier opstapelen in het lichaam en schade berokkenen
(levernecrose, anemie, kanker...)
Toxificatie door Paracetamol:
● Paracetamol is een bekend voorbeeld van toxificatie.
● De maximaal aanbevolen dosis voor volwassenen is 4 g per dag, met
inname van 500-1000 mg per keer met 4 uur tussenpozen.
● Bij overmatige inname raakt de endogene hoeveelheid van het
antioxidant glutathion uitgeput, wat nodig is om de schadelijke
metaboliet N-acetyl-parabenzochinonimine (NAPQI) onschadelijk te
maken.