Dit document is een samenvatting van het vak 'Stad en Diversiteit' aan de Universiteit Antwerpen. 'Stad en Diversiteit' is een korfvak en kan dus door studenten van alle opleidingen gevolgd worden.
De samenvatting volgt de structuur van de lessen en vat de essentie samen in bulletpoints. Ook de i...
Stad en Diversiteit Universiteit Antwerpen 2022 – 2023
UA_1005CPGVKA
Docenten: Stijn Oosterlyck (Sociologie) en Bert De Munck (Geschiedenis)
0 Deel 1: Diversiteit in de stad: realiteiten en
perspectieven
• Brede inleiding op de realiteiten en perspectieven op stedelijke diversiteit.
• Stad als vrijplaats: waar diversiteit in de samenleving getoond en beleefd kan worden
o We gaan na waar, wanneer en voor welke sociale groepen de stad een vrijplaats
vormt of vormde, maar ook welke factoren dit gebeuren bedreigen.
• Etnisch-culturele diversiteit
o Verschillende perspectieven op diversiteit
o Belang van lokale omgeving
o Verschillende dimensies van problematiek van stedelijke interactie
• Religieuze en levensbeschouwelijke diversiteit in de post-seculiere stad
0.1 Doelstellingen van de cursus
• Inzicht in de relaties:
o Stad, migratie, ongelijkheid en diversiteit
• Kritisch reflecteren en dialogeren
• Uitdaging van stedelijke diversiteit
• Interdisciplinaire kijk
• Stedelijke diversiteit
• Handelingsperspectief
• Op basis van analyse
,1 Migratie als oorzaak van verstedelijking en stedelijke
diversiteit
14/02/2023 – Bert De Munck
• Historische samenhang tussen migratie, verstedelijking en stedelijke
diversiteit
• Verschillende vormen en types van migratie
o Push- en pull-factoren
o Impact van de verschillen op de ongelijkheid in de stad
o Uitdaging voor integratie
• Intersectionaliteit:
o Verschillende kenmerken van personen moeten in rekening
gebracht w
o De factoren grijpen op elkaar in
▪ => achterstelling en stigmatisering
• Brede en gelaagde visie
1.0 Doel en inhoud les 1
• Historisch belang van de relatie
• Stad, migratie en diversiteit
• Structurele oorzaken en lange termijn-evoluties
• Migratie en diversiteit
• Historische analyse:
o Vormen en types van migratie en diversiteit
• Verband: migratie, diversiteit, ongelijkheid, integratie
• Intersectionaliteit:
o Verschillende dimensies van diversiteit
2
,Samenvatting Stad en Diversiteit
1.1 Historisch verband tussen verstedelijking, migratie en
diversiteit
• Mensen trekken naar de stad
• Urbanisering
• Enkel mogelijk dankzij migratie
• Urban graveyard effect:
o In een stad sterven er meer mensen dan er geboren worden
1.1.1 Oorzaken migratie naar de pre-moderne stad
• Push-factoren:
o Oorlog
o Gebrek aan grond en kansen op het platteland
o Proletarisering:
▪ Proletarier: afhankelijk van arbeid, loondienst
• Pull-factoren:
o Vraag naar arbeid, kennis en kapitaal in de stad
o Specifieke instellingen en diensten in de stad
▪ Academies
▪ Armenhuizen, godshuizen, …
Migratie redenen => profiel van de migrant => sociale dynamieken in de
stad
1.1.2 Kenmerken van migratie in de pre-industriële periode
• Belang van lokaal demografisch bassin
• Verband tussen aantallen en afstand
• Belang van netwerken en informatie
• Omgekeerd verband tussen afstand en sociale status
o Migratie van platteland -> stad (verticale migratie):
▪ Ongeschoolde arbeiders en dienstmeiden
o Lange afstandsmigratie - tussen steden – horizontale
migratie:
▪ Handelaars
▪ Hooggeschoolden
▪ Vaklui
• Veel niet permanente migratie
o Circulaire migratie
o Seizoensmigratie
o Landlopers en vagebonden
Geen grenzen tussen landen; enkel stadsomwalling (voor veiligheid)
3
,1.1.3 Industrialisering en urbanisering in de 19de eeuw
• Sterke groei van steden
o Verdwijnen urban graveyard effect
o Trek naar steden
• Nieuwe steden
• Meer nood aan permanente migratie
o Door industrialisering
• Democratisering van lange afstandsmigratie
o Tram ?
• Veel armoede op het platteland
1.1.3.1 Oorzaken van de 19de-eeuwse versnelling en transformatie
• Demografische groei
• Stijgende productiviteit in de landbouw
• Verarming platteland
• Veel nood aan arbeid in de stad, permanent
• Technische ontwikkelingen
o Industrie
o Transport
4
,Samenvatting Stad en Diversiteit
1.1.4 Migratie in de 20ste eeuw
• Stagnatie in aangroei steden in interbellum
o Afname fertiliteit
o Minder heen-en-weer migratie
o Uitlaatklep = emigratie:
▪ ‘Nieuwe wereld’ (VS)
▪ Verarmde boeren
▪ Joden
• Na WO II:
o Urbanisering en industrialisering in versnelling
o Gastarbeiders
▪ Zie ook Migratie, Integratie en Diversiteit: les 7
1.1.4.1 De nood aan gastarbeiders
• Pull-factoren:
o Wereldoorlogen:
▪ Europese bevolking is uitgedund
o Spectaculaire economische groei
▪ Vraag naar arbeid
o Lage fertiliteit
• Push-factoren:
o Hoge fertiliteit
o Werkloosheid
o Lage inkomens
1.1.4.2 Des-urbanisering vanaf jaren 1970
• Economische crisissen
• De-industrialisering
• Stadsvlucht = middenklasse trekt weg uit de stad
o Urban sprawl = stadsuitbereiding
o Suburbanisatie
▪ Politieke stimulansen voor sub-urbanisering:
• Wegennet
• Subsidies
• Migratiestop:
o Geen nieuwe arbeidsmigratie meer
1.1.4.3 Laatste decennia van de 20e eeuw
• Kenniseconomie en creatieve industrie
• Duale stad
o Sociale en geografische segregatie?
• Sociaal economische stratificatie:
o Samenhang van factoren
5
,1.2 Vormen en types van migratie
1.2.1 Diversiteit types van migratie
• Duur:
o Permanent vs tijdelijk
• Vrijwillig karakter:
o Gedwongen
o Vluchtelingen en asielmigratie
o Carrière migratie
o Migratie om te voorzien in levensonderhoud = subsistentiemigratie
• Kettingmigratie
• Oorzaken:
o Push- en pull-factoren
▪ Discrepantie tussen push- en pullfactoren
o Netwerken, organisatie, informatiestromen
o Politieke stimulansen en beperkingen
1.2.2 Verband tussen oorzaak migratie en demografische kenmerken migranten
• Demografische kenmerken:
o Alleenstaanden vs gezinnen
o Mannen vs vrouwen
o Leeftijd
• Patronen:
o Migratie:
▪ Tijdens adolescentie
▪ Rond huwelijksleeftijd
▪ Bij overlijden echtgenoot
o Afhankelijk van push- en pullfactoren
o Minder migratie:
▪ Kinderen
▪ Getrouwde volwassenen
6
,Samenvatting Stad en Diversiteit
1.3 Structureel verband tussen migratie en diversiteit
• Democratisering van lange-afstandsmigratie
o => grotere diversiteit in steden
• Mobielste groep(en):
o Cosmopolitische elites
• Minder mobiel:
o Migranten met grotere sociaal-economische kwetsbaarheid =
combinatie aan risico factoren
• Afschuiving van reproductiekosten:
o Platteland (vroeger)
o Niet-Europese regio’s (nu)
1.3.1 Effect van profiel op integratie
• Sociaal-economisch kwetsbaardere migranten:
o Combinatie aan risico factoren
o Grotere nood aan integratie
• Sterkere push-factoren
o => migratie minder afgestemd op lokale context
• Ethnic neighbourhoods en transplanted networks
o = geconcentreerde wijken
o Sociaal kwetsbare migranten vaker op plaatsen waar minder vraag
naar hun profiel is:
▪ Sterkere push-factoren
▪ Minder goede informatie
▪ Kettingmigratie
• Door nood aan lokaal netwerk
,1.4 Intersectionaliteit en de diversiteit van diversiteit en
integratie
1.4.1 Vormen van diversiteit
• Demografische kenmerken:
o Leeftijd
o Gender(-identiteit)
o Burgerlijke stand en gezinssituatie
• Sociaal-economische kenmerken:
o Inkomen en bezit
o Vaardigheden en diploma’s
o ‘Sociaal kapitaal’
• Culturele kenmerken en levensbeschouwingen:
o Culturele achtergrond
o Religieuze achtergrond
o Overtuigingen en meningen
1.4.2 Vormen van integratie
• Structurele integratie:
o Arbeidsmarkt en economische orde
o Woonmarkt
o Huwelijksmarkt
• Culturele integratie:
o Taalverwerving
o Waarden, normen, religie, …
o Sociale activiteiten
o Identificatie met plaats van aankomst
Groot belang van ruimtelijke patronen (concentratie van mensen met
gelijkaardig profiel)
1.4.3 Intersectionaliteit als benadering voor ongelijkheid
• Meerdere factoren
o Kunnen elkaar versterken
• Discriminatie en privilege
o Combinatie aan factoren:
▪ Sociaal-economisch
▪ Etnisch-cultureel
▪ Gender
De vele effecten van diversiteit op ongelijkheid, gelijke kansen en
toegang tot netwerken en sociale diensten
8
,Samenvatting Stad en Diversiteit
2 Stedelijke diversiteit historisch bekeken
21/02/2023 – Bert De Munck
• Verandering van stedelijke diversiteit door de eeuwen heen
o Structurele factoren
• Samenlevings- en integratiemechanismen door de eeuwen heen
o In welke mate kunnen steden als een vrijplaats gezien w?
• Rol van politieke en juridische context
o Impact van hefbomen van stedelijke overheden en stedelijk
middenveld
Tekst: Waarom mensen in de stad willen wonen
2.0 Doel en inhoud les 2
• Hoe diversiteit verandert en waarom
• Samenlevings- en integratiemechanisme
o Analyse door de eeuwen heen
• Belang van politieke en juridische context
2.1 Diversiteit in de stad: lange termijn evolutie
De stad als vrijplaats en smeltkroes -> kritisch bekijken -> mooi ideaal, maar moeilijk in de praktijk
2.1.1 De Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd
2.1.1.1 Middeleeuwse en vroegmoderne stad als ‘melting pot’?
• Vroegmoderne stad:
o Maakt zich los van het feodale systeem
➔ ja
• Groot aandeel lokale migranten
o Groei van steden enkel mogelijk dankzij migranten
• Grote zichtbaarheid van culturele verschillen
o Migranten met hogere status (handelaars) – cultureel anders
• Weinig ruimtelijke segregatie
• Weinig grenzen
o Enkel stadsomwalling
o Nog geen natiestaten
• Opm:
o Vijandigheid tov Joden en Moslims
▪ Wel segregatie
Diversiteit werd als goed gezien
9
, 2.1.1.2 Middeleeuwse en vroegmoderne stad als ‘vrijplaats’?
• -> nee
• Zelfbestuur van steden
o Door elite
o Geen nationale regering
• Christelijke ‘communitas’
o Iedereen zelfde geloof
• Cluster van ‘artificial families’
o Gilden
o Broederschappen
o Stad als lichaam: je bent lid van een organisatie, je bent geen
individu
• Integratie:
o Civil society:
▪ Ambachten, broederschappen, gebuurten
▪ Collectieve activiteiten met sterk assimilatie mechanisme
▪ Geen individualiteit:
• Ondergeschikt aan corporatie
▪ Verbannen van niet passenden
o Juridische status
▪ Gelaagd burgerschap
2.1.1.3 Transformaties m.b.t. diversiteit in ‘vroegmoderne’ periode
Welke veranderingen in diversiteit ondergaan steden doorheen de tijd?
• Religieuze diversiteit stijgt
o Reformatie
• Ontdekking andere culturen
o Door handel
• Slavenhandel
o => groeiend aantal stedelingen met andere huidskleur
• Verlichting:
o ‘Durf te denken’
o Universele rechten en gelijkheid
▪ Emancipatie gedachte
o Religieuze tolerantie
• Ontstaan subculturen
o Alternatieve visie op samenleven en politiek
• => segregatie
Toename aan diversiteit
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur elke13. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
