Het jongere en oudere schoolkind
MODULE 1 - Werking van de kleuterklas met het oog op de overstap
naar het eerste leerjaar
Visie
Ontwikkelingsdoelen
- Kwaliteit mede bepaald door
- *Eindtermen (lager) Vastgelegd VL overheid
- *Ontwikkelingsdoelen (kleuter)
!!! iedere gesubsidieerde/ gefinancierde school aan houden
* minimumdoelen op gebied v kennis, inzicht, attitudes en vaardigheden
- Eindtermen = moeten behaald worden door lln om getuigschrift lag ond te verkrijgen
- Ontwikkelingsdoelen = worden nagestreefd in kleuterklas maar moeten niet allemaal behaald
worden om overstap te maken
--> leergebieden: LO, mens&maatschappij, Ned, wet&tech, muzische vorming, wisk initiatie
--> vertaald naar leerplandoelen
Rijke ervaringskansen
- ZILL (= leerplan kat hond) benadrukt belang v leren op verschillende manieren
- Iedereen leert op andere manier + nood aan herhaling v opgedane ervaringen
- Rijke ervaringskansen bieden: op verschillende en gevarieerde manieren ervaringen
aanbieden en herhalen
- 4 types ervaringskansen
1) Ontmoeten
2) Zelfstandig spelen en leren
3) Begeleid exploreren en beleven elk andere klemtoon in rol lkr
4) Geleiden spelen en leren
!!! Alle 4 afwisselen: krachtige en effectieve leeromgeving creëren
Ervaringskans 1: ontmoeten
- Centraal: het samen zijn + actief beleven
- Inbreng v kleuters en kleuterleidsters
- Kansen tot perspectiefwisseling
o + leert kleuters ontwikkelen ih denken vanuit het
o Ik-niveau --> jij niveau --> wij-niveau
- Onderwerpen gesprekken: uit leef-en belevingswereld kleuters
Bv. kringmomenten, rituele dagopening en -afronding, gebedsmoment, samen vieren v verjaardagen,
bewegingsmoment, fruit- en koekmoment, ...
VOORWAARDEN
1) Je hebt een ontmoetende lkrstijl
- Erkennen/ ervaarden v eigenheid v elk kind
- Gevoelig zijn voor signalen die kind uitzendt + diepere betekenis
1
,- Authentiek en responsief (verduidelijken, verklaren, duiden, verhelderen, waarderen) opstellen
2) Focus op socio-emotionele waarbij het belangrijk is dat kleuter zich goed voelt
3) Creëren v sfeer v samenhorigheid
4) Terug- en vooruitblikken op wat komen gaat + kleuters nieuwsgierigheid prikkelen
Ervaringskans 2: geleid spelen en leren
- Gestuurd door lkr
- Kleuters leren spelenderwijs
- Lkr biedt nieuwe leerinhouden aan
+ gericht werken aan gekozen ontwikkelingsdoelen en leerplandoelen
Werkt scenario zorgvuldig en doelgericht uit (= geleide, ≠ lkr hele act aanwezig)
- Opdracht duidelijk: kleuters (soms) zelfstandig aan slag
<-> begeleid exploreren en beleven en zelfstandig spelen en leren
- Zowel in kleine groep als klassikaal
Bv. waarnemingsactiviteit, hoeveelheden vergelijken, verhaal schrijven, luisterspelletjes, rijm- en
ritmespelletjes, structurerend wisk moment, bewegingsact gericht op evenwicht, oefenen op
schrijfpatronen met grof- en fijnmotorische bewegingen, kringgesprek rond herkennen gevoelens, …
VOORWAARDEN
1) De gerichte leeractiviteiten zijn een specifieke voortzetting vd spelactiviteiten
2) Gericht werken aan 1 of meerdere doelen
3) Activiteiten sluiten aan bij interesse, mogelijkheden en leefwereld vd kleuters
4) Focus op handelen, al spelenderwijs leren
Ervaringskans 3: begeleid exploreren en beleven
- Lkr: omgeving creëren waarin kleuters actief kunnen exploreren en beleven in hun vertrouwde
leefwereld of net buiten hun comfortzone
- Samenspel v input kleuters en lkr
- Lkr legt omgeving en materiaal klaar met bep doelstelling
MAAR kleuters bepalen tijdens spel een stuk zelf de doelen
- Als lkr: medeonderzoeker --> zelf input geven
--> Begeleidt kleuters in ontwikkeling, spel ≠ sturen
- Soms als vertrekpunt om nadien hierover geleide activiteit te geven
Bv. exploreren met materialen in water- en zandtafel, boodschappen doen in winkelhoek met
boodschappenlijstje, rijmdomino, actieve waarneming/beleving (kleine beestjes, kleuren, ballen, …)
VOORWAARDEN
1) Echte werkelijkheid komt aan bod
2) Sluit aan bij leefwereld kind
3) Mogelijkheden tot speels, gevarieerd, actief ontdekken
4) De werkelijkheid wordt veelzijdig verkend
5) Kansen tot uitdrukking vd gevoelens bij beleving
6) Reflecteren over de waarden die de beleving oproept
7) Activiteit nodigt uit tot verdere exploratie
Ervaringskans 4: zelfstandig spelen en leren
2
,= kleuters kiezen volledig zelf het spelverloop
- Lkr: bepaalt vaak met welk materiaal/ in welke hoek OF kleuters kiezen uit volledige gamma
--> Creëren v krachtige speel- en leeromgeving + aanmoedigen om eigen keuzes/plannen
voorop te stellen
--> Je speelt mee, gaat in op hun fantasie, stimulerende tussenkomsten (zonder spel te
leiden/ sturen)
Bv. poppenhoek, huishoek, verkleedkoffer, boekenhoek, knutselhoek, zandtafel, spelletjeshoek
VOORWAARDEN
1) Voldoende aanbod v uitdagend en veilig materiaal voorzien
2) Spelmateriaal biedt rijke ontwikkelingskansen
3) Nieuwe spelkansen worden gecreëerd door regelmatig nieuw materiaal aan te bieden
Ervaringsgericht onderwijs
= 1 vd ! elementen v kleuteronderwijs
- Grondlegger: Ferre Laevers
--> Onderwijs moet zich focussen op proces dat zich
in kinderen en in groep afspeelt, ≠ product
- Procesgericht onderwijs
- Visie: tempelschema
Het fundament
= ervaringsgerichtheid als houding vd lkr
--> beschrijft houding v lkr die gericht is op ‘ervaring’, op het ervaringsproces bij het kind
--> afstemmen op ervaring(sstroom) vh kind
- Zo levendig mogelijke voorstelling maken v wat innerlijk bij kind speelt, wat hij/zij vanbinnen
doormaakt + diepere betekenis, …
- Vraagt sensitiviteit, empathie en actief luisteren
3
, Het begrip ervaring
= stroom v gevoelde betekenissen
≠ verzameling v wat men heeft meegemaakt of de bagage die men met zich meedraagt
- Iets concreets dat via introspectie (= zelfreflectie) tastbaar kan maken
- --> bewust aandacht richten op eigen ervaringsstroom en die op voorgrond halen (=
focussen)
- Ervaringsstroom bevat:
- Positieve gevoelens (vreugde, sympathie, …)
- Negatieve gevoelens (angst, onrust, …)
- Alles wat tot ons kennen behoort (waarneming, geheugen, verbeelding, denken, … )
- Ervaring = een gegevenheid, wat bep woorden of gebeurtenissen in je oproepen, heb je niet
volledig id hand, het gebeurt aan je
De drie praktijkprincipes
1) Ervaringsgerichte dialoog
--> verlies v contact met zichzelf, vervreemding v zichzelf voorkomen
--> streeft naar volfunctioneren als voorwaarde voor positieve sociale relaties
2) Vrij initiatief
--> kinderen bezitten exploratiedrang en zin voor initiatief
--> geloof in mogelijkheden vh kind laat hen overgaan tot actie
3) Een rijk milieu
--> lkr brengt activiteit aan en begeleidt ze (stimulerende tussenkomsten zijn !: zo kan lkr
zorgen voor rijk milieu)
--> hoe? Klasinrichting uitnodigend en functioneel maken, materiaalaanbod verbeteren
door goed uitgeruste hoeken, activiteitenaanbod gevarieerd en afgestemd op interesse
kleuters
Geconcretiseerd in 10 actiepunten --> vertegenwoordigen brede waaier v ideeën waaruit lkr kan
putten
1) De ruimte in hoeken (her)schikken
2) De opvulling vd hoeken grondig aanpakken
3) Nieuwe materialen en activiteiten aanbrengen
4) Kleuterinteresses ontdekken en daarop aansluitende materialen en/of activiteiten aanbieden
5) Tijdens activiteiten betrokkenheidsverhogende impulsen geven
6) Het vrije kleuterinitiatief uitbreiden en ondersteunen met een duidelijke en soepele
organisatie
7) De relatie met elke kleuter en tss de kinderen verkennen en verbeteren
8) Activiteiten aanbieden die kinderen helpen om wereld v gevoelens, relaties en waarden te
verkennen
9) Kinderen met sociaal-emotionele problemen begeleiden
10) Ontwikkelingsbedreigde kinderen begeleiden
De processen
- Ervaringsgericht ond kijkt procesgericht naar onderwijskwaliteit
4
