1 INLEIDING................................................................................................................................................... 4
1.1 CULTUUR ALS DOMEIN EN ALS DIMENSIE.................................................................................................... 4
1.2 CULTUUR ALS GEHEEL VAN BETEKENISSEN................................................................................................. 4
1.2.1 IS CONSUMER CULTURE EEN VORM VAN NOMISEREN?........................................................................................... 4
1.3 CULTUUR ALS TWEEDE NATUUR (ARNOLD GEHLEN)................................................................................. 4
1.4 CULTUURANALYSE: ZIN, TEKENS, PRAKTIJKEN........................................................................................... 5
............................................................................................................................................................................... 5
1.5 ASPECTEN VAN CULTUUR............................................................................................................................ 5
2 CULTUUR: CONNOTATIES VAN EEN BEGRIP..................................................................................... 5
2.1 GRIEKSE NOTIE VAN ‘PAIDEIA’.................................................................................................................... 5
2.1.1 PHYSIS & NOMOS......................................................................................................................................................... 5
2.1.2 PLATO’S IDEEËNLEER................................................................................................................................................. 6
2.2 CULTURA..................................................................................................................................................... 6
2.3 BURGERLIJK CULTUURBEGRIP..................................................................................................................... 6
2.3.1 CULTUUR VERSUS CIVILISATIE................................................................................................................................... 6
2.4 HET WETENSCHAPPELIJK CULTUURBEGRIP VAN DE CULTURELE ANTROPOLOGIE......................................7
3 BENADERINGEN VAN CULTUUR............................................................................................................ 8
3.1 DE HERMENEUTISCHE EN VERSTEHENDE BENADERING.............................................................................. 8
3.1.1 DILTHEY EN DE HERMENEUTIEK............................................................................................................................... 8
3.1.2 HEINRICH RICKERT: WAARDEBETROKKEN ANALYSE............................................................................................. 8
3.1.3 MAX WEBER: ‘ERKLÄREND VERSTEHEN’ DOOR MIDDEL VAN IDEAALTYPES......................................................8
3.2 DE SEMIOTISCHE BENADERING................................................................................................................. 10
3.2.1 INLEIDING.................................................................................................................................................................. 10
3.2.2 ‘LANGUE’ EN ‘PAROLE’............................................................................................................................................. 10
3.2.3 TEKEN: EEN COMPLEX BEGRIP................................................................................................................................ 11
3.2.4 PARADIGMA EN SYNTAGMA..................................................................................................................................... 13
3.2.5 DE SYNTAGMATISCHE ANALYSE.............................................................................................................................. 14
3.2.6 DE PARADIGMATISCHE ANALYSE............................................................................................................................ 14
3.2.7 GREIMAS’ SEMIOTISCHE VIERKANT........................................................................................................................ 15
3.2.8 SEMIOTIEK VAN POPULAIRE BEELDEN................................................................................................................... 15
3.2.9 KRITIEK OP DE SEMIOTISCHE BENADERING.......................................................................................................... 16
3.3 DE CULTURAL STUDIES BENADERING...................................................................................................... 16
3.3.1 UITGANGSPUNTEN.................................................................................................................................................... 16
3.3.2 DOMINANTE CODE.................................................................................................................................................... 17
3.3.3 PREFERRED READING EN SUBCULTURELE INBEDDING........................................................................................ 17
3.4 DE SOCIALE VELD-ANALYSE VAN PIERRE BOURDIEU............................................................................... 18
3.4.1 VELD........................................................................................................................................................................... 18
3.4.2 KAPITAAL................................................................................................................................................................... 18
3.4.3 HABITUS..................................................................................................................................................................... 20
3.4.4 HET VELD VAN DE TELEVISIE.................................................................................................................................. 20
3.5 ADORNO OVER DE CULTUURINDUSTRIE................................................................................................... 21
3.5.1 CULTUUR ALS PROTEST EN TOEVLUCHTSOORD.................................................................................................... 21
3.5.2 KRITIEK OP DE CULTUURINDUSTRIE...................................................................................................................... 21
3.5.3 AANPASSING.............................................................................................................................................................. 21
3.5.4 BLIND VOORTBESTAAN VAN HET SYSTEEM........................................................................................................... 22
3.5.5 HERHALING............................................................................................................................................................... 22
3.5.6 VOLGZAAMHEID........................................................................................................................................................ 22
4 ELEMENTEN VAN CULTUUR................................................................................................................ 23
4.1 TAAL EN ANDERE MEDIA.......................................................................................................................... 23
4.1.1 TAAL, DENKEN EN SOCIALE STRUCTUUR............................................................................................................... 23
4.1.2 NEIL POSTMAN: ‘HET MEDIUM IS HET PARADIGMA’............................................................................................ 25
4.1.3 GELD EN KLOK ALS INTERACTIEMEDIUM.............................................................................................................. 26
4.1.4 INTERACTIES MET ARTEFACTEN............................................................................................................................. 28
4.1.5 DON IHDE OVER MENS-TECHNIEK RELATIES........................................................................................................ 28
4.1.6 BRUNO LATOUR EN DE NOTIE VAN DE ACTANT................................................................................................... 29
4.2 RITUELEN.................................................................................................................................................. 29
4.2.1 INLEIDING: RITUALISME VERSUS RITUELEN.......................................................................................................... 29
4.2.2 RITUELEN ALS ZINLEDIG GEDRAG (FRIS STAAL)................................................................................................. 29
4.2.3 RITUELEN ALS EXPRESSIEMIDDELEN OF GROEPSBINDING.................................................................................. 30
4.2.4 RITUEEL GEDRAG ALS COMMUNICATIEVORM (ROBERT WUTNOW).................................................................30
4.2.5 RITUELEN OP TELEVISIE – MEDIA EVENTS............................................................................................................ 31
4.2.6 MORELE PANIEK (MORAL PANIC)......................................................................................................................... 31
4.2.7 DE-RITUALISERING: DE TRIOMF VAN HET INFORMELE....................................................................................... 32
4.3 SPELEN EN FEESTEN.................................................................................................................................. 32
4.3.1 HOMO LUDENS (HUIZINGA)................................................................................................................................... 32
4.3.2 CAILLOIS’S SPELTYPOLOGIE..................................................................................................................................... 33
5 HOGERE VERSUS LAGERE CULTUUR................................................................................................. 34
5.1 ELITE- EN VOLKSCULTUUR....................................................................................................................... 34
5.1.1 DE ‘ONTDEKKING VAN HET VOLK’.......................................................................................................................... 34
5.1.2 VAN GROTE VS. KLEINE TRADITIE NAAR SCHEIDING TUSSEN ELITE- EN VOLKSCULTUUR..............................35
5.2 DE CULTUUR VAN DE MASSAMAATSCHAPPIJ............................................................................................ 35
5.2.1 DE ‘ONTDEKKING VAN DE MASSA’ – DE ARBEIDERSMASSA................................................................................ 35
5.2.2 DE ‘ONTDEKKING VAN DE MASSA’ – DE ANONIEME MASSA................................................................................ 38
5.2.3 MASSACULTUUR........................................................................................................................................................ 40
5.3 CONSUMER CULTURE................................................................................................................................ 42
5.3.1 VOORWAARDEN VAN DE CONSUMER CULTURE..................................................................................................... 42
5.3.2 THESE VAN DE CONSUMER CULTURE (DON SLATER)......................................................................................... 43
5.3.3 MEERDIMENSIONALITEIT VAN CONSUMER CULTURE (CELIA LURY)................................................................44
5.3.4 HEDONISME............................................................................................................................................................... 44
5.3.5 CONSUMEREN EN IDENTITEITSOPBOUW............................................................................................................... 44
5.3.6 VEBLEN OVER “CONSPICIOUS CONSUMPTION”...................................................................................................... 45
5.3.7 BOURDIEU OVER CONSUMPTIE EN DISTINCTIE..................................................................................................... 45
5.3.8 RECLAMEMAKERS: MISSIONARISSEN VAN DE CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ......................................................45
5.3.9 MCDONALDISERING (RITZER)............................................................................................................................... 46
6 MODERNISERING.................................................................................................................................... 47
6.1 MODERNISERING ALS RATIONALISATIE: MAX WEBER............................................................................ 47
6.1.1 WEBERS ALGEMENE EN SPECIFIEKE RATIONALISATIETHESE.............................................................................47
6.1.2 MODERNE ARBEIDSETHOS, KAPITALISME EN PROTESTANTISME.......................................................................48
6.2 MODERNISERING ALS CIVILISATIE: NORBERT ELIAS................................................................................ 49
6.2.1 HET CIVILISATIEPROCES.......................................................................................................................................... 50
6.2.2 CIVILISATIE ALS TOENEMENDE BEHEERSING EN NUANCERING VAN AFFECTEN...............................................50
6.2.3 CIVILISATIE VOORTGESTUWD DOOR DISTINCTIE? => 1STE VERKLARING...........................................................50
6.2.4 VERVLECHTING, GEWELDMONOPOLIE, ZELFDWANG EN PERSOONLIJKHEID = 2DE VERKLARING....................50
6.3 MODERNISERING ALS DISCIPLINERING: MICHEL FOUCAULT.................................................................... 51
6.3.1 CULTURELE PRODUCTIE EN BEHEERSING VAN WAANZIN.................................................................................... 51
2
, 2017-2018
6.3.2 DE MODERNE MAATSCHAPPIJ ALS PANOPTICON.................................................................................................. 52
6.3.3 SEKSUELE BEVRIJDING OF CONTROLE?.................................................................................................................. 52
6.3.4 SURVEILLER ET PUNIR............................................................................................................................................. 52
7 POSTMODERNITEIT ALS ‘LIQUIDE MODERNITEIT’...................................................................... 53
7.1 INLEIDING................................................................................................................................................. 53
7.2 POSTMODERNITEIT ALS LEVEN IN AMBIVALENTIE – ZYGMUNT BAUMAN...............................................53
7.2.1 MODERNITEIT ALS BESCHAVINGSPROJECT............................................................................................................ 53
7.2.2 REACTIONAIRE MODERNITEIT................................................................................................................................ 53
7.2.3 'VOORUITGANG EN MODERNITEIT’: RATIONEEL-WETENSCHAPPELIJKE PLANNING DOOR DE STAAT............54
7.2.4 ‘HIGH MODERNITY’: DE AUTORITAIRE, RATIONELE PLANNING VAN DE MAATSCHAPPIJ.................................54
7.2.5 MODERNITEIT ZONDER ILLUSIES: LEVEN NA AUSCHWITZ.................................................................................. 54
7.3 MODERNISTISCHE RUIMTELIJKE PLANNING: LE CORBUSIER................................................................... 55
7.3.1 KRITIEK OP HET PLANNINGSMODERNISME (JACOBS).......................................................................................... 55
3
, 2017-2018
1 Inleiding
1.1 Cultuur als domein en als dimensie
Dimensie = dimensie van het menselijke handelen. Cultuur is aanwezig in alles wat de mens
doet algemene cultuursociologie: toont aan op welke manier bepaalde
betekeniselementen het menselijke handelen vormgeven.
Domein = cultuur als sector, gespecialiseerd in het produceren van producten van of voor de
geest: flm, literatuur, kunst, … bijzondere cultuursociologie
In praktijk vloeien ze soms door elkaar, maar onderscheid wijst erop dat cultuursociologie
bijvoorbeeld niet alleen te maken heef met kunst (didactische nutgheidi.
1.2 Cultuur als geheel van betekenissen
Het geef betekenis aan het handelen. Culturele elementen wijzen de handelenden wat ze
moeten doen en hoe ze moeten denken. Ze verlenen orde aan ervaringen, indrukken en
belevingen. Hoe verschillend deze culturele elementen ook mogen zijn (waarden, normen,
ideeën, artefacten, …i ze hebben allemaal gemeen dat ze betekenis geven aan het handelen.
volgens Peter Berger ‘nomiseren’ ze: ze leggen een orde (‘nomos’i op aan wat anders
onleefaar en vormloze chaos zou zijn.
Dit gebeurt niet enkel mentaal. In de mate dat betekenissen in concrete handelingen
worden vertaald, dus in de praktijk worden gebracht, spreken we van ‘culturele praktiken’.
= de culturele orde is dus ook een praktische orde.
1.2.1 Is consumer culture een vorm van nomiseren?
Enerzijds wel: het bepaald wat ‘in’ is en legt op wat belangrijk is = consumeren.
Anderzijds niet: consumer culture wordt gekenmerkt door een overaanbod van goederen en
diensten, een enorme verscheidenheid brengt chaos, een onophoudelijke stroom van geld
en goederen. En dat contrasteert met wat nomisering doet: orde opleggen aan wat anders
onleefaar zou zijn.
1.3 Cultuur als tweede natuur (Arnold Gehleni
Vroeggeboorte (anatomisch plastischi: de mens moet nog een deel van zijn biologische
ontwikkeling doormaken. We zijn veel gevoeliger voor invloeden uit de omgeving dan
dieren, we hebben nauwelijks instincten en worden hier dus niet door gestuurd om te
reageren op bepaalde prikkels.
De mens is biologisch een ‘mängelwessen’, gekenmerkt door instabiliteit en onzekerheid en
moet zelf stabiliteit in het leven brengen door eigen cultuur en sociale insttutes. Dit zijn
cultureel geproduceerde gedragspatronen die stabiliteit aan het menselijke leven geven
(gezin, markt, religiei
Achtergrondfuncte: ze ontlasten de mens van het maken van moeilijke keuzes
lossen problemen op voor deze zich voordoen.
Historische oorsprong is moeilijk te achterhalen.
Levensbelangrijke instinct vervangende gedragspatronen.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Vk. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
