VERKLARINGSMODELLEN
SYSTEMATISCHE EN CONTEXTUELE BENADERING
INLEIDING
Start = de relatie tussen mensen
Elke relatie heeft 4 lagen (4 dimensies)
Elke laag geeft inzichten over deze relatie
Grondlegger van deze kijk: Iván (Böszörményi-) Nagy
Heeft de draad/band tussen mensen onderzocht
Vierde laag uitgevonden (1,2 en 3 bestonden al)
Gaat ervan uit dat we door relaties bepaald w, het heeft invloed op
onze ontwikkeling, lichamelijke gezondheid, ons functioneren...
De 4 dimensies helpen ons om te verklaren wat er tussen mensen
gebeurt
Dankzij de 4 dimensies vh menselijk functioneren, kunnen we een
overzicht maken vd totale situatie vd hulpvrager-in-zijn-context
Via deze manier lopen we minder gevaar om belangrijke
aangrijpingspunten voor groei te missen
Nog steeds actueel en toepasbaar voor individuele en maatschappelijke
uitdagingen
‘Een relatie is een verbinding tussen jou en mij. Deze relatie ontstaat en wordt
onderhouden door ons, elk van ons. Hij is niet statisch. Je kan hem niet
vastpakken. Wel maken. Of breken’
‘De relatie verdient evenveel zorg, aandacht en onderhoud als jezelf. De kwaliteit
van de verbinding kan je een waardeoordeel geven’.
Het belang van een relatie;
Relatie is nodig om te weten wie je bent (Dirk De Wachter)
‘Je weet niet dat je fantastisch bent op een eiland’
Vanuit 4 dimensies kijken (Nagy) = contextueel denken
Dimensie 1: feiten
Dimensie 2: psychologie
Dimensie 3: interacties
Dimensie 4: relationele ethiek
Dimensie 5: de ontische dimensie
o Dimensie van het zijn
o Onderlinge afhankelijkheid van mensen w benadrukt
o Toegevoegd door Nagy, verder uitgewerkt door zijn vrouw (Catherine
Ducommun)
Elke dimensie is even belangrijk, de 4 dimensies zijn constant met elkaar
verweven
Elke benadering vd relationele werkelijkheid gebeurt langs 1 van de 4
dimensies
Respect voor héél het cliëntsysteem, over minstens 3 generaties
Elke theorie over het menselijk functioneren past er in
Helpt om veel informatie over een cliënt te verzamelen én om lege gaatjes
te vullen
Helpt gemeenschappelijke taal in de hulpverlening
Verklaringsmodellen 1 situeert zich voornamelijk op microniveau, namelijk de relatie tussen cliënt en cliëntsysteem
, Hulpverlenen is werken met de dimensie die zich prioritair aanbiedt, terwijl
je de totaliteit over de 4 dimensies altijd blijft zien
‘Alle dimensies zijn dynamisch en interactief en ondersteunen elkaar. De 4
dimensies zijn wederzijds afhankelijk waardoor ze ook allemaal even krachtig zijn’
Gelaagd kijken
Alle theorieën indachtig zijn
Kijken naar de 4 dimensies samen
Eerste 3 dimensies nodig om 4e te begrijpen
DIMENSIE 1: OBJECTIVEERBARE FEITEN
Bv. band wordt bepaald door leeftijd
Bv. band wordt bepaald door taal ( niet dezelfde taal band vaak minder)
Alles wat objectiveerbaar is, objectieve gegevens
Kunnen ook feiten (of relaties) uit het verleden zijn
Bv. band tussen mij en mama wordt bepaald door haar opgroeien (moeder
wil geen 9 kinderen omdat ze zelf deel uit maakt van groot gezin waardoor
ze samen moest slapen met broers en dat wil ze haar eigen dochter niet
aandoen)
Geen beleving, interpretaties, veronderstellingen, hypothesen, waardering
of afkeuring,….
Van minstens 3 generaties
‘Wanneer we de geschiedenissen, levensverhalen willen begrijpen, is het
belangrijk om eerst stil te staan bij de feiten die het bestaan van de persoon
beïnvloeden’
DIMENSIE 1; SOORTEN FEITEN
1. Biologisch en medisch kader
Leeftijd
Geboorte
Dood bv. overledenen kan invloed hebben op een band
Geslacht
Seksuele oriëntatie
Zwangerschap
Gezondheid (biologisch)
o Erfelijke ziekten
o Lichamelijke ziekten
o Huidige lichamelijke toestand
Huidskleur
Een psychiatrische diagnose of psychopathologie is geen feit, maar
veronderstelling (2e dimensie)
2. Financieel/materieel kader
Arbeid en tewerkstelling bv inkomen
(gezins)inkomen
Schulden
Scholingsgraad
Huisvesting
Mobiliteitsmogelijkheden
Materiele mogelijkheden
3. Wettelijk/juridisch kader
Burgerlijk statuut
2
, o Getrouwd/wettelijk samenwonend/alleenstaande/weduwe
Kinderen ten laste (volgens de wet)
Nationaliteit
Voogdijschap
Verblijfstatuut
Veroordelingen
4. Economisch en ecologisch kader
Ruimer dan materieel kader
Hoog/laagconjunctuur (goede tijden, slechte tijden…)
Socio-economische status
Economische stromingen …
Milieuomstandigheden
Natuurrampen
Klimaat bv relaties gaan beter in de zomer dan in winter
5. Sociologisch en cultureel kader
Relatie- en samenlevingsvormen
Kinderen
Gender en de kijk hierop
Migratieachtergrond en geschiedenis
6. Historisch kader (gebeurtenissen)
Micro
o Life-events, gebeurtenissen, …
Macro
o Tijdsvak: Postmoderne tijd, veeleisende werk-gezinstijd, …
o Bepalende wereldgebeurtenissen: oorlog, corona …
7. Religieus en spiritueel kader
Geloofsovertuigingen
levensfilosofie
Het kruispuntdenken is aanvullend op deze kaders. De identiteit v een persoon
is een som v ≠ deelidentiteiten: verblijfsstatuut, gezondheid, religie, leeftijd,
cultuur, nationaliteit, geslacht...
DIMENSIE 1: VORIGE GENERATIES
Niet alleen de feiten in de huidige levenssituatie zijn van belang, maar ook de
feiten uit voorgaande generaties.
De feiten en gebeurtenissen van (groot)ouders hebben ook consequenties voor
de nakomelingen.
DIMENSIE 1: ONRECHT IN DE FEITEN
Sommige feiten/gebeurtenissen zijn onrecht: gebeurtenissen of omstadigheden
die beschadigend zijn voor degene die ze overkomt
situationeel onrecht: het lot, niemand is verantwoordelijk, onrecht dat
de situatie met zich meebrengt
bv ziekte, natuurrampen, overlijden, oorlog, gedwongen migratie...
o kan zijn dat er relationeel onrecht aan vooraf gaat
bv. sommige mensen zeggen dat het de schuld is van chinezen en
virus is toevallig besmettelijk waardoor het uitbreidt
relationeel onrecht: door mensen elkaar aangedaan, het niet krijgen van
zorg waar iemand wel recht op had
bv. misbruik, geweld, pesten...
3
, Het kan helpen om deze onrechten te benoemen.
Besluit; er zijn feiten die invloed hebben op de relatie
DIMENSIE 1: METHODIEKEN
Genogram
Levenslijn/tijdslijn
o Inzicht in geschiedenis van cliënt
o Door meerdere generaties langs elkaar
te zetten, ontdek je patronen die
overdragen worden van generatie op
generatie
Google of Google Maps/Earth
Bv. woonplaats zichtbaar maken
Foto’s
Genogram (visueel diagram)
Stamboom; schematisch overzicht van verwantschappen, feitelijke
samenstelling v een gezin en de ruimere familie van herkomst over
meerdere generaties
Manier om (biologische) feiten te verzamelen over families
Stafkaart van existentiële feiten en familie- en gezinsrelaties
Instrument, methodiek
Dynamisch (niet statisch)
De culturele waaren, normen en
belangrijke relatiestructuren krijgen
gestalte
Genogram; 2 onderdelen (zie cursus p17)
Symbolen voor personen (minstens 3
generaties)
Soorten lijnen voor de ‘soort’ relaties
Genogramsymbolen
Mentale of psychische stoornis Alcohol of drugsmisbruik
4
