DOELGROEPEN 3
1 KINDEREN EN JONGEREN MET GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
1.1 OMSCHRIJVING
1.1.1 OMSCHRIJVING VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
1.1.1.1 WANNEER SPREKEN WE VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN?
- Kinderen met gedrags-en emotionele problemen w als moeilijk en storend ervaren
- De omgeving is vaak ongerust over het gedrag
- Negatieve gevolgen voor omgeving zorgen ervoor dat deze kinderen weinig begrip krijgen
- Gedrag w steeds bekeken als een relationeel en transactioneel proces
- De kinderen hebben zelf ook last van het gedrag
De term gedragsproblemen staat voor continuüm van gedrag bv uitdagend, agressief, opstandig...
Ø Verschillende benamingen bv moeilijk gedrag, gedragsproblemen, gedragsstoornissen, emotionele
problemen, karakterstoornis...
Kinderen met gedrags-en emotionele problemen
Externaliserend probleemgedrag Internaliserend probleemgedrag
– Storend gedrag – Emotionele problemen
– Somatoforme stoornissen
Externaliserend probleemgedrag; gedrag naar buiten gericht
Internaliserend probleemgedrag; gedrag op zichzelf gericht
Storend gedrag; woedebuien, hyperkinetisch gedrag...
Emotionele problemen; angst, depressie...
Somatoforme stoornissen; hoofdpijn, buikpijn...
Van der Helm en Vandervelde;
- Dominant gedrag (externaliserend); agressief, manipulerend...
- Submissief gedrag (internaliserend); depressief, ontwijkend, zelfbeschadigend...
Continuüm van gedrag
- Lichte en tijdelijke problemen ↔ ernstige problemen
- In bepaalde situaties of bij bepaalde personen ↔ alle situaties, bij alle personen
- Leeftijds- of fasegebonden bv opstandigheid tijdens puberteit
- Internaliserend (submissief) ↔ externaliserend (dominant)
Grietens;
Gedrags- en emotionele problemen = overkoepelende beschrijvende term voor alle kinderen die
zich zichtbaar ongewoon of abnormaal gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale emoties
vertonen, en dat afgezien vd ernst, oorzaak of de context vh gedrag of de emotie.
Van de Ploeg (& Scholte);
1
,Probleemgedrag = omgeving beschouwt dit gedrag als strijdig met de door hen en de samenleving
gehanteerde normen en regels EN/OF wanneer deskundigen dit gedrag als problematisch
beoordelen op basis van valide kenmerken inzake psychische (on)gezondheid.
Beleidsdefinitie vh VAPH
Gedrags- en emotionele problemen = de groep gedrags- en emotionele stoornissen is een onderdeel
vh internationaal classificatiesysteem en verwijst naar het externaliserende of internaliserende
karakter vd emotionele of gedragsproblematiek. Met de term GES+ w verwezen naar extreme
gedrags- en emotionele problemen.
Agentschap Opgroeien GES+ criteria;
- Jongere heeft nodige diagsnostiek voor gedrags- en emotionele stoornissen
- Jongere toont specifieke gedragskenmerken
o Herhalende, aanhoudende agressie tav zichzelf, anderen en goederen in ≠
contexten
o Ernstige automutilatie
o Seksueel grensoverschrijdend gedrag
- Andere kenmerken versterken extreme gedragspatroon bv combi v stoornissen,
middelenmisbruik...
Gedrag uit het ‘hier en nu’ moet altijd geplaatst w tegenover het gedrag v vroeger
Ø Gedragsprobleem = symptoom, geen diagnose; geeft weer dat er onderliggend probleem is
Ø Als PO altijd zoeken naar de oorzaak vh gedrag, gedrag is topje vd ijsberg
1.1.1.2 WAT IS HET ONDERSCHEID TUSSEN GEDRAGS-EN EMOTIONELE
PROBLEMEN EN GEDRAGSSTOORNISSEN?
Onderscheid tussen
- Lichte, tijdelijke problemen als reactie op nieuwe situatie ↔ ernstige, langdurige problemen
zoals oppositioneel-opstandig gedrag of stemmingsstoornissen
- In bepaalde situaties of bij bepaalde personen ↔ alle situaties, bij alle personen
- Leeftijds- of fasegebonden
Bij ernstige problemen gaat het vaak over langdurige/blijvende problemen en multiproblematiek
Gedragsstoornissen = ernstige gedragsproblemen
- Gedragsstoornissen zijn minder situatiegebonden dan gedragsproblemen
- Alle gedragsstoornissen zijn gedragsproblemen, maar niet andersom
- Gedragsstoornissen als diagnose zijn kinderpsychiatrishe stoornissen met als symptoom
gedragsproblemen
- Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis OF normoverschrijdende gedragsstoornis
Nederlands jeugdinstituut;
- Gedragsprobleem;ongewenst gedrag dat vooral voor zijn omgeving storend is bv driftbuien
en woedeaanvallen, agressief gedrag, pesten en delinquent gedrag.
- Gedragsstoornissen; ernstiger dan gedragsproblemen → aanhoudend en negatief,
opstandig, vijandig of agressief gedrag waardoor dagelijks functioneren w beperkt
2
,1.1.1.3 WANNEER ANTIOSOCIALE GEDRAGSSTOORNIS EN WANNEER
OPPOSITIONEEL-OPSTANDIGE GEDRAGSSTOORNIS?
Oppositioneel
- Zich verzetten tegen ouders
- Passieve, milde vorm van verzet
- Niet doen wat gevraagd w, doorgaan met bezigheid, doen alsof ze het niet hoorde...
- Actieve vorm van oppositioneel gedrag
- Ze weigeren opracht uit te voeren en zijn brutaal
Antisociaal
- Normen en rechten w overtreden bv liegen, stelen
→Boosheid en bezorgdheid bij omgeving, schrik dat het gedrag zal uitmonden in
criminaliteit
Gedragsstoornis moet voldoen aan criteria van DSM 5 om diagnose te krijgen
- Sinds DSM V w oppositionele-opstandige stoornis samen met normoverschrijdende stoornis
ondergebracht in ‘Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen’. Voordien in DSM IV
sprak men van ‘stoornissen die op kinderleeftijd kunnen w vastgesteld’
Diagnose oppositioneel-opstandige gedragsstoornis
- Bijna nooit aan regels houden, zich vaak verzetten tegen de vragen en opdrachten v anderen
bv weglopen bij vragen, opzettelijk broek plassen, tegenwerken...
- Dwarsliggen gaat gepaard met prikkelbaar en opvliegend gedrag
- Incasseringsvermogen is klein, ze zijn snel gefrustreerd, vlug beledigd...
- Ze zoeken de schuld voor hun gedrag bij anderen
- Deze gedragsstoornis kan w beschouwd als gemengde stoornis van zowel gedrag als emotie
- Meer risico op ontwikkeling v antisociale gedragsstoornis, angst- of stemmingsstoornis...
- Vroege diagnostiek en behandeling = belangrijk om andere stoornissen ontwikkelen
DSM V omschrijft specifieker wanneer bepaald gedrag als een symptoom mag w beschouwd door te
specifiëren wat begrepen w onder ‘vaak’ voorkomend gedrag (bv aantal keren per week). Er w ook
onderscheid gemaakt in de ernst vd stoornis = voorkomen in situaties (bv thuis, op school...)
Milde symptomen = 1 situatie
Matige symptomen = minstens 2 situaties
Ernstige symptomen = 3 of meer situaties
Diagnose normoverschrijdende of antisociale gedragsstoornis
- Antisociale gedragsproblemen
- Onbeheerst gedrag
- Herhalend gedragspatroon, waarbij fundamentele rechten v anderen of belangrijke bij de
leeftijd passende normen en regels, geweld w aangedaan
- Handelingen waarbij duidelijke regels en afspraken w geschonden, doet hiermee
fundamentele rechten van anderen geweld aan
- Antisociaal gedrag → ernstige schade aan anderen op materieel, lichamelijk en psychisch
vlak → zorgt voor een onveilig gevoel
- Gaat vaak gepaard met problematisch functioneren op ≠ domeinen zoals thuis, op school...
- Middelenmisbruik en risicovol seksueel gedrag komt hier vaker voor
- Verhoogd risico op ontwikkelen v crimineel gedrag
3
, Er w behandeld via oudertraining, cognitieve gedragstherapie en systematische behandeling, evt
gecombineerd met farmacotherapie
1.1.1.4 WANNEER SPREKEN WE VAN JEUGDIGEN MET DELINQUENT GEDRAG?
Jeugddelinquentie = delicten (strafbare feiten) gepleegd door minderjarigen
Jongeren v 12–18 jaar die strafbare feiten hebben gepleegd kunnen voor de jeugdrechtbank komen
In Vlaanderen →jongeren die een MOF hebben gepleegd.
Ondersheid tussen jongeren die uit problematische leefsituatie (PLS), verontrustende situatie (VOS)
komen en jongeren die een als misdaad omschreven feit (MOF) pleegden.
Sinds de invoering vh jeugddelinquentierecht w de term MOF vervangen door jeugddelict
Het jeugddelinquentierecht vertrekt vanuit herstelgerichte visie. De jongere w op zijn verantw.
gewezen. Hierbij heeft men aandacht voor aangepaste ondersteuning en begeleiding.
De maximumleeftijd vd ondersteuning is 23 jaar.
Een gesloten behandeling / begeleiding w zoveel mogelijk vermeden en vervangen door
ambulante alternatieven zoals Yar
Delinquent gedrag = Continuüm van gedragingen waarbij een inbreuk gepleegd w op regels, normen
en wetten en/of schade berokkend w aan individuen of maatschappij
Ook antisociaal gedrag waarbij het gedrag tegen de SL gericht is, valt hieronder
Delinquent gedrag is vaak een symptoom voor een antisociale gedragsstoornis.
1.1.1.5 WAT ZIJN STRAFBARE FEITEN OF DELICTEN?
- Gewelds- en zedendelicten: agressie, moord, aanranding...
- Eigendoms- of vermogensdelicten: oplichting, fraude, diefstal...
- Vernieling en openbare orde delicten: vandalisme, huisvredebreuk, discriminatie...
- Verkeersdelicten: rijden onder invloed, joyriding...
- Drugsdelicten: gebruik van harddrugs...
- Statusdelicten (gedrag op zich is geen delict, maar geeft reden tot gerechtelijke interventie → zijn
verbonden aan status vd persoon →minderjarigheid): spijbelen, drinken of kopen van alcohol -18
Ernstig delict = er w schade toegebracht aan personen of er is veel materiële schade
Onderscheid naargelang aantal betrokkenen; geïsoleerde of groepsdelicten
1.1.1.6 ZIJN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN?
Gedragsproblemen- en stoornissen zijn geen ontwikkelingsstoornissen
Bij ontwikkelingsstoornissen verloopt de ontw. in 1 of meer domeinen vertraagd/verstoord
Gedrags-en emotionele problemen naar aanleiding van ontwikkelingsstoornissen kan wel
1.1.1.7 BEHOREN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN TOT HET TERREIN VD
KINDERPSYCHIATRIE?
Gedrags- en emotionele problemen ≠ synoniem voor kinderpsychiatrische stoornissen.
Gedragsstoornissen behoren wel tot het domein vd kinderpsychiatrie
1.1.1.8 KUNNEN GEDRAGS-EN EMOTIONELE PROBLEMEN UITING ZIJN VAN
OPVOEDINGSPROBLEMEN
4
