LES 1: Verlichting en Romantiek
Verl en Rom: 2 zijden van hetzelfde tijdperk, staan in relatie met elkaar
De Verlichting:
terug naar de ethica en esthetica van de Grieks-Romeinse Oudheid
humanisme: de mens en zijn wereld staat centraal, homo universalis: de
veelzijdige kunstenaar/wetenschapper, god bepaalt niet alles meer
onderzoeken van het onbekende (anatomie, geografie,...), heilige boeken
opkomst van de stedelijkheid en burgerlijke cultuur/burgerlijke woning,
geboorte bepaalt je leven niet meer, iedereen is gelijk bij de dood
rationalisme: menselijke rede is de bron van alle kennis; Descartes: "Ik
denk dus ik ben", Methodische twijfel
empirisme: de ervaring is de bron van alle kennis -> gedetailleerde
verkenning van de ruimte (zie franse en Engelse tuinaanleg)
René Descartes: 1596-1650
Franse filosoof: grondlegger rationalisme, vertrekpunt is 'cartesiaanse twijfel':
aan alles moet getwijfeld worden, "Ik denk dus ik ben"
Wiskundige: vader van de analytische meetkunde
De Verlichting: begin: ±17e eeuw, denkers wouden de maatschappij veranderen
op basis van redelijk denken en de wetenschap, ideeën uit geloof, autoriteit en
traditie, de mens verlichten=bevrijden uit zijn onmondigheid.
Wetenschappelijke revolutie: aarde draait rond zon, wetten
zwaartekracht, optica, mechanica,...
Eerste 'Encyclopédie' van Diderot en d'Alembert: kennis <-> religieuze
'feiten'
Nieuwe ideeën in filosofie en literatuur: filosofie van Kant, satirische
toneelstukken van Voltaire, etc. brengen nieuwe inzichten
Het gedachtegoed wordt verspreid via kranten tijdschriften en
koffiehuizen, de burger geïnformeerd en mondiger
Ideeën waaien over naar Amerika -> 1776: declaration of independance
In Frankrijk: 1789 Franse revolutie, 'Liberté, Fraternité, Egalité'
, Toenemende industrialisatie, verstedelijking en democratisering van de
samenleving
ontstaan van ons dominante zelfbeeld, individu is vrij om te handelen en
denken d.m.v. rationele beslissingen
Adam Smith: idee van onzichtbare hand
John Stuart Mill: mens is wezen dat rationeel en efficiënt handelt vanuit
eigenbelang
Onze kijk op wonen verandert: toenemend belang van burgerij, nood aan
privacy, huiselijkheid en comfort
Immanuel Kant: 1724-1804
Duitse filosoof: "Durf denken!"
Neoclassicistische schilder- en beeldhouwkunst: terug naar eenvoud en
statigheid dan de renaissance, nieuwe kijk hierop, zelfde thema's: ratio,
beheersing
De Romantiek:
Tegenbeweging na de verlichting: meer gevoelsmatige dan rationele
Na :( industriële revolutie, reactie tegen onttovering van de wereld,
wereldbeeld verandert, wereld wordt in kaart gebracht, we krijgen meer
inzicht in alles maar de betovering gaat weg, wereld wordt lelijker, de
verstedelijking neemt het landschap over
fascinatie voor het gevoelsmatige, de wilde natuur, het verleden, later
ook het macabere, decadente
Rom= begin vh moderne mensbeeld, gevoel van verlorenheid, depressie
Wandelaar: wandelen=deel van de cultuur voor het esthetische
Flaneur: rondlopen om rond te lopen (in de stad)
Vanaf begin 18e eeuw: scheiding tussen woonplaats en werkplaats, huis
is schuiloord van geïndustrialiseerde stresserende wereld
Oosterse/oriëntaalse interesse
, Romantische schilderkunst:
Caspar David Friedrich: 'Abdij in een eikenwoud', 'Wandelaar boven
wolkenzee', 'Koppel kijkend naar de maan', woeste oneindige natuur; Eugène
Delacrois: 'De dood van Sardanapalus'; Henri Wallis: 'De dood van Chatterton';
John Constable: 'Een boomstam'
Neoclassicisme: verlichting in de architectuur
Reactie op frivole rococo, een terugkeer naar de heldere strakke lijnen
van het classicisme
Vanuit een wetenschappelijke interesse in de Oudheid (dmv bijvoorbeeld
archeologische opgravingen)
imitatie van de Romeinse kunst (fresco's, meubelen, vazen,...)
Marc-Antoine Laugier: 'Essai sur l'architecture', commentaar op 'fouten' van de
renaissance, op hoe we de kenmerken uit de oudheid toepassen, Griekse
tempel is primitieve hut.
Jaques-Gabriel Soufflot: 'Ste. Geneviève', Parijs (neocl)
Etienne Boullée: 'Cenotaaf voor Newton' ontwerp voor de Nationale
bibliotheek [1]
Claude Nicolas Ledoux: 'Zoutziederij van Arc-et-Senans' [2]
Invloed van de Romantiek in de architectuur: Neogotiek
Gothiek is de manier om terug te keren naar het idee dat de samenleving één
is, samen wordt gebonden door religie, modern materiaal, oude stijl
Charles Barry en Augustus Pugin: 'Palace of Westminster' (=houses of
parliament) [8]