Contextualiseren 20e eeuw
Les 1: De stijl
1.1 geschiedenis
Pre-industriel -> de maatsch. werkte obv handenarbeid ( landbouw,...)
Uitvinding v/d WATT machine kwam (2e helft v/d 18e eeuw)
-> betekende een start v/d industriële revolutie
-> verandert de maatsch, wereld
-> ipv. handenarbeid naar machines
19e eeuw -> grote machines werden gebruikt
=> WATT machine introduceert de machine, de handenarbeid evolueert richting machinale
arbeid
industriële revolutie -> geeft een effect op de textielnijverheid verandert snel naar algemene
productie (andere fabricage technieken)
Neg. gevolgen v/d industriële revolutie: bevolkingsdruk, vervuiling, snel groeiende steden
(fabrieken vestigden zich aan de rand en i/d steden), slechte huisvesting, hygiëne,
kinderarbeid
=> De principes v/d indure hebben veel invloed gehad op de vormgeving
1.2 Context van de stijl
- Industriële revolutie (arbeiders gaan van platteland naar de stad, machinale productie)
- Oprichting vakbonden & politieke partijen -> organisaties maken individu sterker (groep)
- Wereldoorlog I -> periode van chaos
- Invloed van protestantisme (heeft veel soberdere, neutralere ethiek in tegenstelling tot
rooms katholieke kerk)
- De band tussen leven & kunst vernieuwen
=> inspireren, motiveren De Stijl om na te gaan denken over een nieuwe soort van
vormgeving
De Stijl begon als tijdschrift (1917-1931)
-> later is men de stijl als een soort beweging, gesch fase v/d 20 eeuwse vormgeving gaan
beschouwen
-> veel maandbladen uitgegeven over de zoektocht naar een nieuwe vormgeving
-> Theo Van Doesburg: uitgever & hoofdredacteur v/h maandblad + nam initiatief om het
maandblad op te richten, mensen verzamelt voor het tijdschrift.
,Bart Van Der Leck:
- De Storm 1917, De Drinker 1918
- was eerst ambachtsman in glas & lood
- Geometrische vormen gebruikt in zijn kunst -> belangrijk wapenfeit voor de stijl &
modernisme maar blijft in zijn schilderijen dingen uitbeelden
- Toont aan in zijn kunst dat hij zelf erg dicht bij de arbeiders staat, zit zelf in die
bevolkingsgroep -> het opnemen voor de arbeidersklasse is een belangrijk fenomeen in het
modernisme & voor de stijl.
Piet Mondriaan:
- Ned. schilder
- Begon als commercieel schilder
- Daarna meer en meer experimenteren & evolueren
-> evolutie van herkenbaar naar abstract (rationeel)
- Daarna op zoek naar nieuwe vormgeving die te maken heeft met de maatsch.
- Compositie 4 = eerste stap van illustratief -> abstract -> geen inhoud
- De stijl kwam heel erg sterk tot inzicht met deze schilderijen, men was op zoek naar
nieuwe kunst & vormgeving die bij die maatsch. vol machines en rationaliteit paste en
daarom levert Piet dit soort kunst als vb van die maatsch.
- gaan handleiding schrijven voor de kunst v/d nieuwe maatsch.
-> aantal regels: enkel horizontale & verticale lijnen, basiskleuren, steunkleuren
=> men was ervan overtuigd dat die esthetiek de wereld ging verspreiden en daardoor meer
harmonie ging ontstaan i/d maatsch die zo ontregeld was geworden.
-1942: geïnspireerd door de jazzwereld (meer punctuele accenten, chaos)
(In het maandblad werd er erg veel geschreven over die evolutie en schilderijen ->
maandblad krijgt invloed en gaat andere vormgevers inspireren en daardoor goede aanzet
geven aan modernisme)
Gerrit Rietveld
- meubelmakerij & architectuur
- 1923 brengt stijl verder in 3D (enkel basiskleuren, horizontale & verticale lijnen, functies
zijn abstracte vormen) => 3D versie v/d theorie v/d stijl
- Berlijnse stoel -> asymmetrie
- Zigzag stoel
- Gaat over tot grotere schaal -> Schröder woning (3D versie van schilderij van Mondriaan)
-> veel geometrische vormen
, Les 2: Aanzet tot het modernisme
1.1 Context
Ontstond in Duitsland door specifieke uitvindingen die i/d industriële revolutie belangrijk
werden
-> vb. Dinamo, ontploffingsmotor
Zoektocht naar nieuwe vormgeving voor nieuwe maatsch.
1.2 Peter Behrens 1868-1940
Soort van vaderfiguur voor de personen die bekend zijn geworden (vb. Corbusier)
Architect & vormgever
Gaf soort van aanzet, introductie op die zoektocht die andere mensen die bij hem hebben
gewerkt hebben voortgezet
Heeft voor verschillende klanten gewerkt (industrie, nazi’s,...)
Vb. Eduard Müller Crematorium 1907-1911
-> nog geen modernisme, maar gaat wel al spelen met simpele vormen (vierkanten,
cirkels,...) => op zoek naar nieuwe esthetiek + rationalisme (door logisch na te denken kom
je tot nieuwe resultaten) + men gaat zoeken i/d klassieke oudheid
In interieur zie je ook een sobere stijl -> aanzet naar het modernisme
Was eerste art-director die werd aangesteld door AEG (industriële grote naam uit Duitsland)
Ontwikkelt in begin 20e eeuw tot groot bedrijf dat gebouwd is op die nieuwe industriële tak
Peter Behrens -> gaat de huisstijl definiëren + design van consumptiegoederen meebepalen
=> eerste art-director (ging esthetiek van hele bedrijf bepalen (logo, producten,...))
Behrens maakt logo met geometrische vormen
Vandaag de dag
Je ziet hier duidelijk dat hij nog worstelt met de zoektocht
-> theepotten waren machinaal gemaakt, maar de esthetiek is die nog v/e product die uit de
handenarbeid komt (gehamerde platen,...)
= een paradox -> eig. niet met de hand gemaakt dus de esthetiek v/d producten zijn puur
cosmetica
DUS hij start de zoektocht wel maar zijn nakomers (Corbusier,...) gaan de paradoxen
afwerpen en een extremer standpunt inzetten
Bekendste vb: AEG Turbinehal 1908-1909
-> beschouwd als eerste modernistische gebouw:
=> Gebruik van elementen uit de KO (zuilengalerij, fronton)
=> Geometrische vormen (rechte lijnen, balken, vierkanten,...)
=> Grote glaspartijen
=> Vermijden van ornamenten, decoratie (geen overbodige inf., bloemen tegen de gevel)
=> Behrens zet zoektocht in gang, gebruikt experimenteel versch. stijlen, zet modernisme in
gang, eerste art-director (gaat huisstijl v/e groot bedrijf bepalen), grote namen vanuit het
modernisme hebben eerst bij hem gewerkt.
