Plichtenleer & ethisch handelen
HOOFDSTUK 1
Filosofie
1e natuurfilosofen: natuur, wereld rondom, kosmos
800 –400 v.o.t.: oude Griekenland/Turkije
Polis en agora (markt) à Athene
Democratie ontstond ttv. Pericles (ca. 495–429 v.o.t.)
Filosofie werd ter lering en vermaak aangeboden aan de burgers van de polis
(Grieks: philos – houden van +
sophia – wijsheid)
Fysica: alles wat
wetenschappelijk is
Logica: kennis-taaltheorie
Ethica: kennis over handelen/
moraal
Ethiek
Èthos – gewoonten, gebruiken of zeden, houding
deel van de filosofie
Centrale vraag: Welke menselijke beslissingen/handelingen zijn goed of toelaatbaar en
welk slecht of niet toelaatbaar?
het onderzoek en de rechtvaardiging van ethische waarden (waarom vind ik dit juist of
fout?), van morele normen en van waardestelsels.
Socrates als centrale figuur.
Maak iets van je leven!
Onderzoek je leven en ontwikkel wijsheid.
Ging op wandel en bevroeg de burgers op straat.
Wat is rechtvaardigheid?
Wat betekent het een goed leven te leiden?
Zelf nadenken! Erachter komen wat het juiste handelen
voor jou betekent.
Moraal
≠ ethiek (“ethiek is reflectie over moraal” ≈ Aristoteles)
heeft evolutionair biologische wortels;
, is eveneens het geheel van waarden en normen van een gemeenschap, individu, bedrijf,
organisatie,...
Een ondernemer die geregeld fraudeert, volgt ook een zekere moraal, die ethisch laakbaar is.
Moreel dilemma
een tegenstelling tussen (professionele) waarden
kan onderworpen worden aan een moreel oordeel
stelt je voor een keuze tussen 2 of meerdere alternatieven
Handeling is moreel juist als er voldoende rekening gehouden is met de rechten, belangen en
wensen van betrokkenen.
Moreel oordeel
Het in de praktijk brengen van ethiek als er zich een dilemma stelt (waardeconflict) en er een
keuze moet worden gemaakt.
Kort gezegd: “Een moreel oordeel is het antwoord op de vraag of een handeling of
beslissing moreel juist is.”
Meestal volgens een bepaalde redenering onderbouwd met argumenten.
Is een perspectief dat evenwaardig naast een financieel-economische, praktische of
juridische benadering van een situatie/beslissing kan staan.
Ethisch handelen
Jeurissen: “Ethisch handelen is dat handelen dat in overeenstemming is met de waarden en de
normen waaraan we onszelf en anderen in redelijkheid gehouden achten.”
Gebaseerd op zelfonderzoek
Hoe sta ik hier als mens tegenover?
Hoe interageer ik professioneel met anderen?
Hou ik rekening met de rechten en belangen van de betrokkene(n)?
Anderen? Betrokkenen?
“Iedere partij wiens gerechtvaardigde belangen kunnen worden beïnvloed door de activiteiten van
de onderneming, of die zelf invloed op de gerechtvaardigde belangen van de onderneming kan
uitoefenen.”
, Integriteit
“Integer je beroep uitoefenen, betekent dat je handelt vanuit de verantwoordelijkheden die bij je
taak en positie horen, met inachtname van de regels, richtlijnen, normen en waarden die gelden, met
oog op het welzijn, de belangen en rechten van alle betrokken.”
Wordt bepaald door:
regelgeving en ethische (beroeps)codes
beperken van verleidingen (risico’s)
vaardigheid van moreel oordelen
houding vanuit intentie en openstaan voor
Meervoudig begrip
Individuele integriteit: doen wat je zegt, zeggen wat je doet, eerlijk-en oprechtheid,
betrokkenheid, geen emotionele veinzerij of agenda
Sociale integriteit: verleidingen weerstaan uit je omgeving, machtspositie niet misbruiken of
bederven,
Of je streeft een integere houding na, of je doet het niet. Een beetje integriteit werkt niet.
“Fatsoen moet je doen”–een morele houding dien je actief uit te dragen en niet enkel te
‘denken’.
= Geheel van gedragsvormen, kennis en attitudes om
vertrouwen te creëren en te behouden
Waarden
Waarden: wat is nastrevenswaardig als beginsel?
Eerlijkheid
Rechtvaardigheid
Vrijheid
Schoonheid
Solidariteit
Gastvrijheid
...
Sterk sociaal-cultureel bepaald!
Vele waardestelsels of -systemen zijn mogelijk:
Politiek
Organisaties en bedrijven
Kunst- en cultuur
Subculturen