Verbintenissen uit wet en uit rechtsregel
Boek 1 bis, in detail kennen, soms aanvullingen in les.
Schriftelijk: 2 uur tijd + zie voorbeeldexamen.
Inleiding
BW:
- Boek 1: personen
- Boek 2: Goederen en verschillende beperkingen van de eigendom => zakenrecht
- Boek 3: op welke wijze eigendom verkregen wordt => erfrecht, familiaal vermogensrecht,
verbintenissen-, contracten-, buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, quasi contracten
Verbintenissen uit wet en uit rechtsregel in BW: titel IV en IVbis (contractenrecht: art. 1101-1370 (titel
III), verbintenissen buiten overeenkomst: art. 1370-1386 (titel V), vergoeding van de schade door
abnormalen veroorzaakt (titel IVbis)) => weinig artikelen. Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht =
rudimentaire vorm van recht, minder technisch ó contractenrecht.
- Maar, verbintenissen uit wet en uit rechtsregel niet enkel opgenomen in BS, ook in veel
bijzondere wetten vb: wet productaansprakelijkheid, arbeidsovereenkomstenwet
(aansprakelijkheid voor schadegevallen op de werkvloer), WAM wetgeving (wet
aansprakelijkheid motorijtuigen => verzekering en aansprakelijkheid bij auto-ongevallen),
reglementen, … => bevatten allemaal aansprakelijkheidsrechtelijke regels.
Basisregels in BW heel beperkt, daarnaast bijzondere wetten (lex speciali ó lex generali) gaat voort
op algemene wet. Aansprakelijkheidsrechtelijke regel in arbeidsovereenkomstenwet, dan weet je dat
wanneer die regel toepasbaar is die voorgaat op die gemene aansprakelijkheidsrechtelijke regels.
Maar als die wetten bepaalde zaken niet vermelden moet je toch terugkijken naar het gemeen
aansprakelijkheidsrecht.
Verbintenissen uit quasi-contracten
Inleiding
“Oneigenlijke contracten zijn geheel vrijwillige daden van de mens, waaruit enige verbintenis ontstaat
jegens een derde, en soms een wederzijdse verbintenis voor beide partijen.” (art. 1371 BW)
- Gaat over een vrijwillige daad, waaruit een verbintenis ontstaat voor één of meerdere partijen
(kan wederzijds zijn), en de wet zegt dat dat mogelijk is (want staat in wet) => niet echt heel
veelzijdig aspect.
- Doctrine zegt, tussen verschillende quasi contracten (er zijn er 3) een gemeenschappelijk
aspect is, nl. dat ze allemaal betrekking hebben op een ongewettigde verrijking, verrijking
zonder juridische reden, oorzaak heeft vb: op basis van contract, erfenis, … en waarbij we via
de wet de verplichting gaan opleggen aan de partij die verrijkt is om de verarmde persoon te
vergoeden => dat is rode draad zegt doctrine tussen die 3 figuren.
,Waarom komt dit in titel buitencontractuele situatie? Het is geen contract, want zijn geheel vrijwillige
daden van de mens … => er is geen wilsovereenstemming. Quasi-contracten zijn geen contracten,
want bij contract is basisvoorwaarde dat er wilsovereenstemming is tussen de 2 partijen, bij quasi-
contracten is er nergens sprake van een wilsovereenkomst. De verbintenis ontstaan niet uit een
contract, maar uit de wet.
3 erkende soorten quasi-contracten:
- Zaakwaarneming, onverschuldigde betaling => expliciet in wet geregeld (sinds 1804)
- Vermogensverschuiving/verrijking zonder oorzaak => niet geregeld in de wet, enkel in
rechtspraak en rechtsleer.
ð Het is geen contract, maar we noemen het wel quasi contact => omdat gevolgen enigszins
lijken op situatie die we in contractuele situatie hebben, want het kan zelfs zijn dat er
wederzijdse verbintenissen ontstaan.
Hoofdstuk 1: Zaakwaarneming
Afdeling 1: begripsbepaling
Art 1372 BW: Wanneer iemand vrijwillig eens anders zaak waarneemt hetzij met, hetzij buiten weten
van de eigenaar, verbindt hij zich stilzwijgend om de door hem begonnen zaakwaarneming voort te
zetten en die te voltooien, totdat de eigenaar in staat is zelf daarin te voorzien; hij moet zich eveneens
belasten met alles wat bij diezelfde zaak behoort. Hij onderwerpt zich aan alle verplichtingen die
zouden ontstaan uit een uitdrukkelijke lastgeving die hij van de eigenaar zou hebben gekregen.
- Dus, situatie waarbij je vrijwillig iemand anders zijn zaak gaat waarnemen, verbindt die
persoon om die zaak te voltooien. Niet echt definitie, maar toch aantal elementen aanwezig.
De rechtspraak en rechtsleer passen de zaakwaarneming toe op situaties, als je aan deze 4 puntjes
voldoet, situatie:
- Waarin een persoon (de zaakwaarnemer)
- Vrijwillig en belangenloos, maar niet uit vrijgevigheid (anders meer in de figuur van schenking)
- Nuttige dan wel noodzakelijke materiële- of rechtshandelingen verricht voor een ander
(meester van de zaak)
- Die hem daartoe geen opdracht heeft gegeven (anders zitten we in contractuele sfeer)
Waarom zou iemand vrijwillig en belangeloos iets doen voor iemand anders die daar niet om gevraagd
heeft? Vb: zandzakjes voor je buur zijn huis gaan leggen als er kans is op overstroming, zijn ramen
dichttimmeren => man gaat zorgen voor in stand houden van huis van zijn buur (met of buiten weten
van de eigenaar vb: is op vakantie).
Afdeling 2: toepassingsvoorwaarden
De rechtspraak en de rechtsleer hebben de volgende toepassingsvoorwaarden ontwikkeld:
1. Inzicht om andermans belang te behartigen
2. Vrijwillige tussenkomst
, 3. Nuttige, maar ook noodzakelijke tussenkomst? (discussie over noodzakelijkheid)
4. Geen verzet van de meester van de zaak
5. Geen vrijgevigheid van de zaakwaarnemer
2.1 Inzicht om andermans belang te behartigen
De zaakwaarnemer moet materiële en/of rechtshandelingen verrichten met het inzicht om andermans
belang te behartigen => let op, je spreekt over een belang, niet over een zaak. Bij zaakwaarneming
gaat het niet altijd om een zaak, een belang is voldoende.
- Hij moet dat belangenloos doen
- Kennis van de identiteit van de meester van de zaak is niet vereist vb: als je ramen buur
dichtimmert ken je die, maar kan dat je ziet dat handrem van iemand niet opstaat en je ziet
die wegrijden, ik gooi er iets voor zodat auto stopt en weet niet van wie die is => dan ken je
identiteit niet, weet niet wiens zaak in aan het behartigen ben (er moet ook geen consensus
zijn, dus niet raar dat geen kennis van identiteit is vereist).
- Andermans belang te behartigen, maar kan dat er situatie is: er komt een overstroming en je
hebt perceel en perceel van je buurman dreigt onder water te loepen, dus dan weet je dat je
eigen perceel ook wel onder water zal lopen, is dat dan belangeloos? Als je zandzakjes gaat
leggen om perceel van buurman te beschermen tegen overstroming, daarbij in achterhoofd
dat je eigen perceel gaat beschermen. Kan je je achteraf dan op zaakwaarneming beroepen
om kosten bij buurman te recupereren?
o Discussie over de vraag of het ook kan gaan over een gedeeld belang. In rechtspraak
daar nog discussie over: als het voornamelijk uit eigen belang is vb: laatste 3 meter
van tuin buurman kan overstromen, als dat gebeurt staat heel mijn huis onder water
=> hoofdzakelijk eigen belang (dan kan het meestal niet => feitelijke overweging in
acht genomen door de rechter in de specifieke zaak.
Vb: zaakwaarneming moet niet altijd gaan om een zaak: ouders voorzagen in onderhoud van de vriend
van hun dochter, waarom zaakwaarneming? Ouders behartigen belangen van ouders van vriend, die
hebben onderhoudsplicht voor minderjarige zoon. Op moment is relatie gedaan en zeggen de
schoonouders: dit was vorm van zaakwaarneming, wij hebben jongen onderhouden in belang van zijn
ouders, je hebt dat belangeloos gedaan. Rechter zei, je hebt dat niet belangeloos gedaan want je hebt
dat gedaan om relatie van dochter te bestendigen, je had er zelf belang bij, dus ik kan hier geen
zaakwaarneming toelaten => duidelijk feitelijke appreciatie van rechter in die situatie.
2.2 Vrijwillige tussenkomst
Zaakwaarneming vindt alleen toepassing wanneer tussenkomst van zaakwaarnemer vrijwillig gebeurt.
Er mag dus geen wettelijke, contractuele of rechterlijke plicht tot tussenkomst op hem rusten.
- Als zaakwaarnemer dat eigenlijk niet vrijwillig doet omdat hij wettelijk verplicht werd, dan kan
er geen sprake zijn van zaakwaarneming vb: politie dat auto laat wegtakelen omdat die op
fout punt in de straat staat, je kan zeggen is zaakwaarneming want auto kon misschien
aangereden worden, nee want politie heeft wettelijke plicht dit te doen.
- Brandweer die huis komt blussen handelt uit wettelijke verplichting, geen sprake van
zaakwaarneming, spoeddienst die u medische hulp geeft heeft verplichting om dat te doen =>
, dus al die verplichtingen, dan is er geen vrijwillige tussenkomst, er is tussenkomst wat
wettelijk verplicht is, kan ook contractueel of rechterlijk zijn.
2 nuances:
- Brandweer: het kan ook zijn dat brandweer van zone Elsene een brand gaat blussen in zone
Etterbeek => dan is er wel sprake van zaakwaarneming maar niet van brandweer Elsene tav
mensen wiens huis aan het afbranden is maar tav brandweer van zone Etterbeek. Want, de
brandweer Elsene heeft niet wettelijke verplichting om brand te blussen in Etterbeek, nee
brandweer Etterbeek heeft wel die verplichting => dan laat rechtspraak wel toe dat er
zaakwaarneming is
- Moet gaan op specifieke wettelijke of contractuele verplichting, niet om een algemene
rechtsplicht die voor iedereen geldt. Vb: Brandweer die brand moet blussen is vrij specifiek
omschreven, maar in strafwet art. 422bis: schuldig verzuim => als iemand in nood is en je kan
helpen zonder een onredelijk nadeel voor jezelf, dan moet je helpen => zoniet schuldig
verzuim, algemeen wettelijke verplichting die voor iedereen geldt. Vb: iemand die op straat
aan het kermen is van de pijn, dan moet je ambulance bellen, doe je dat niet, dan heb je mss
wel schuldig verzuim gepleegd.
o Strafbepaling => heeft altijd spiegelbeeld: een verbod of strafbepaling is ook een
verplichting nl. Schuldig verzuim verbod, gekoppeld aan verplichting dat je persoon
moet helpen, algemene wettelijke verplichting
o Geeft probleem vb: jobstudent is redder die iemand ziet verdrinken => rechtspraak
criterium ontwikkeld zegt: er is geen specifieke wettelijke verplichting voor dit soort
situaties, en we gaan niet zeggen dat dat art. Van 422Bis Sw. komt => als dat
algemene verplichting is, schuldig verzuim, dan gaan we niet zeggen dat dat op basis
van wet is, dat er toch vrijwilligheid was, dat er toch zaakwaarneming kan zijn, de
uitzondering op de uitzondering.
o In beginsel vrijwilligheid => geen wettelijke verplichting, maar in 422bis Sw. heel
algemeen, je moet iemand helpen => hof gezegd dat valt niet onder die uitzondering,
dus we zijn terug bij A, dat is vrijwilligheid.
o Tenzij je iemand inhuurt om enkel jouw kids te bekijken als ze zwemmen,
contractuele verplichting om tussen te komen als ze verdrinken.
Lastgeving en zaakwaarneming lijken soms een beetje op elkaar (lastgever geeft opdracht aan
lasthebber om rechtshandelingen voor hem te stellen). Wat is verschil nu weer:
- Lastgeving: Lasthebber kan alleen rechtshandelingen verrichten ó Zaakwaarnemer kan zowel
materiële als rechtshandelingen verrichten vb: ramen dichttimmeren
- Vrijwilligheid: zaakwaarneming: geen consensus tussen zaakwaarnemer en meester van de
zaak => gaat spontaan gebeuren ó lastgeving: consensus tussen lastgever en lasthebber =>
contractueel
- Zaakwaarneming: vrijwillige tussenkomst van zaakwaarnemer ó lastgeving: contractuele
verplichting van lasthebber
ð Grote verschil tussen zaakwaarneming en lastgeving is natuurlijk vrijwilligheid.
Maar, let op! Zaakwaarneming kan lastgeving in sommige gevallen aanvullen => kan zijn dat iemand
lastgever is in kader van een lastgeving toch ook zaakwaarnemer wordt vb: als hij buiten zijn
