Politiek en beleid
Hoofdstuk 1: wat is politiek
Inleiding
Politiek is een containerbegrip en een contested concept’
Het beantwoorden van deze vraag is op zich al zeer moeilijk en wordt in de literatuur dan ook zeer
divers omschreven. Politiek is een containerbegrip, met veel verschillende definiëringen en
indelingen. Politiek kan verwijzen naar macht, het beheer van een territorium, de strijd om
belangen, het nemen van collectieve beslissingen, …
contested concept= Politiekologen zijn het soms zelf niet eens over wat er gelinkt is met politiek of
niet.
De oorsprong van het begrip politiek.
Politiek: bestaat uit drie stromen
1. Politiek als moreel streven
2. Politiek als een techniek om macht te verwerven
3. Politiek als ideeën om de samenleving te organiseren
1. MOREEL STREVEN
• Politika = zaken die met de polis te maken hebben.
• De polis = stadsstaten = een geordende samenlevingsvorm, gericht op autonomie en
zelfbestuur. Voor Aristoteles de hoogste vorm van gemeenschap.
• De mens is als sociaal wezen lid van een polis en kan alleen tot volle ontplooiing komen door
deelname aan de publieke zaak.
• Het goede leven kon alleen geleefd worden in een stadstaat, door vrije burgers
• Politiek = de zoektocht naar de goede samenleving, het nastreven van het goede leven.
• Directe democratie
1
,Het woord politiek is afgeleid van het Griekse politika, dat verwijst naar de zaken die met de polis te
maken hebben. De polis verwijst naar de stadsstaten, een geordende samenlevingsvorm die dateert
van de 6de-5de eeuw voor Christus. De mens is lid van zo een polis en kan alleen op die manier tot
volle ontplooiing komen. Politiek stelt dus mensen in staat om een volwaardig leven te leiden, los van
de beperking van het privéleven. Volgens Aristoteles is het goede leven enkel mogelijk binnen een
politieke gemeenschap. Politiek verwijst naar de zoektocht naar de goede samenleving, het
nastreven van het goede leven d.m.v. deelname aan de publieke zaak in de context van de polis. De
polis wordt gezien als een morele en politieke gemeenschap, gericht op autonomie en zelfbestuur,
waarin de directe democratie als waarde en doel op zichzelf belangrijk is. De mens is een sociaal
wezen, iemand die met anderen samenleeft. (Devos 2012, p.19)
Aristoteles= we moeten over alles zelf kunnen beslissen
Directe dimocratie = mensen beslissen over hun eigen leven
2. TECHNIEK OM MACHT TE VERWERVEN
Politieke daadkracht. Een sterke vorst of overheid nodig om de samenleving te ordenen
Het begrip ‘staat’.
Middelen die nodig zijn om de staat te beschermen tegen binnen- en buitenlandse vijanden.
Machiavelli, omschrijft in zijn boek Il Principe, politiek als de techniek van de macht, de middelen die
nodig zijn om de staat te beschermen tegen binnen- en buitenlandse vijanden. Politiek verwijst hier
naar het begrip ‘staat’ en de techniek om de macht te verwerven (Devos 2012, p.x)
We hebben midellen en een persoon nodig die wetten maakt om onze staat te beschermen.
3. ORGANISATIE VAN DE SAMENLEVING
Hoe organiseren we onze samenleving?
• Na de Franse revolutie ontstaan verschillende nieuwe politieke stromingen.
• Politiek gaat over tegenstellingen tussen verschillende ideeën over hoe de samenleving moet
georganiseerd worden.
2
,De aspect- en domeinbenadering volgens Marsh en Stoker
Meta benadering = er heeft iemand een ordening gemaakt van alles dat er bestaat en dan dat in
twee benadering gegoten.
DE ASPECTBENADERING
• Politiek is een sociaal proces, een aspect van de menselijke interactie.
• Kenmerkend: ongelijke verdeling, machtsstrijd, welvaart en besluitvorming in het oplossen
van belangenconflicten en het verdelen van schaarse goederen.
• Een zeer brede benadering – komt overal voor waar mensen samenleven: kerk, buurt,
school, vereniging,…
Politiek is een aspect van de menselijke interactie, de sociale verhoudingen.
Politiek is in deze benadering een sociaal proces (interactie tussen mensen) en heeft te maken met
macht en besluitvorming in het oplossen van belangenconflicten en het verdelen van schaarse
goederen.
Dit is een zeer brede benadering van politiek, gaat veel ruimer dan politieke instellingen.
Heywood (1997): “the activity through which people make, preserve and amend the general rules
under which they live.”
Aspectbenadering, politiek als gedrag, politiek is overall in de samenleving, diverse levenssferen.
Aspectbenadering van politiek: Politiek is een aspect van de menselijke interactie en heeft te maken
met macht en besluitvorming in het oplossen van belangenconflicten en het verdelen van schaarse
goederen
• Wie krijgt wat, wanneer en hoe?
• Geen organisatorisch verband
o Ruimer dan politieke instellingen
o Menselijke interacties functioneren van organisaties
o Vb. Feministische benadering opteert duidelijk voor deze omschrijving van politiek.
DOMEINBENADERING
• Het studieveld van de politiek = een bepaalde set van instituties: de overheid.
• Een afgebakend geheel van organisaties, instellingen en actoren die ‘gespecialiseerd’ zijn in
het besturen van de samenleving: regering, parlement, politieke partijen, administratie….
• Conflicten op het niveau van de staat
De domeinbenadering beperkt politiek tot een afgebakende sfeer. Politiek speelt zich af in een afgebakend
deel van de samenleving, namelijk de overheid. Beperkt zich tot afgebakend geheel van organisaties,
3
, instellingen en actoren die ‘gespecialiseerd’ zijn in het besturen van de samenleving: regering, parlement,
politieke partijen, administratie. Het zijn de politieke instellingen die besluiten nemen die bindend zijn voor de
samenleving.
Domeinbenadering = Politiek beperkt zich tot afgebakende sferen, de studie van de staat en
besluitvormingsprocessen.
Sodaro (2004): “the process by which communities pursue collective goals and deal with their conflicts
authoritatively by means of government.”
De domeinbenadering vertrekt vanuit een duidelijke afbakening, die nadruk legt op politieke actoren en beleid.
Evenwel is er geen glasheldere consensus over deze afbakening. Er is een vage grens tussen overheid (staat) en
de samenleving.
à Niveau van conflicten opheffen tot niveau van de stad/staat
• Politiek is zichtbaar in een afgebakende sfeer, de staat.
• De nadruk ligt op de inhoud van beleid/ beleidskeuzes en proces van politieke besluitvorming
Voorbeeld. Leerkracht-student Chaïmae draagt hoofddoek en vond geen stageplek in Vlaanderen:
kijk filmpje
4