Hoofdstuk 1: Wat is gezondheid?
Biomedisch vs biopsychosociaal ziektemodel
Biomedisch ziektemodel Biopsychosociaal ziektemodel
- De opvatting dat ziekten en symptomen een - Het standpunt dat ziekten en symptomen door
achterliggende fysiologische verklaring hebben een combinatie van lichamelijke, sociale,
- Diagnose-receptmodel culturele en psychologische factoren kunnen
- Symptoom v/e ziekte heeft achterliggende worden verklaard
oorzaak die met medische interventie genezen - Verruimd het biomedische model
kan worden - Kijkt naar biologisch, psychologische en sociale
- Directe causale oorzaak tussen de ziekte en de invloeden
symptomen ervan
- Wegnemen oorzaak ziekte = weggaan
symptomen + herstel gezondheid
- Reductionistisch, negeert hierdoor dat ≠
mensen op ≠ wijzen op éénzelfde ziekte
reageren
Representatie van gezondheid
- Mensen denken op meer dan 1 manier over gezondheid of ziek zijn, ze baseren zich op 3 zaken, nl. gevoel,
gerichtheid op symptomen en prestaties.
- Sociale representatie van gezondheid is datgene wat bepaalde groepen mensen onder gezondheid
verstaan
- Volgens het onderzoek van Herzlich (1973) werd gezondheid gedefinieerd als een evenwicht op
lichamelijk, psychologisch, emotioneel en sociaal vlak. Voor sommigen was het moeilijk om gezondheid los
te zien van ziekte.
- Bennett (2003) denkt dat mensen een onderscheid maken tussen gezond zijn, gezondheid hebben en
gezond doen.
- Volgens Blaxter kon gezondheid dan weer gezien worden op volgende vlakken:
Gezondheid als:
1. Niet ziek zijn
2. Bezit
3. Gedrag
4. Lichamelijke fitheid en vitaliteit
5. Psychosociaal welzijn
6. Functie
Deze categorieën bevestigen dat gezondheid meer is dan enkel de afwezigheid van lichamelijke ziekte
Crossculturele perspectieven op gezondheid
Wat als gezond wordt beschouwd hangt af van cultuur tot cultuur en ook van het economische, politieke en
culturele klimaat en het tijdperk waarin de betrokkene leeft.
Ziekteattributie = toekenning van de oorzaak van een ziekte. Bij zogeheten externe ziekteattributies legt
men de oorzaak van de ziekte buiten de persoon, door die toe te schrijven aan het lot, verkeerde
informatie of aan een losliggende traploper. Bij interne ziekteattributies zoekt men de oorzaak bij zichzelf.
, Westers Niet-westers
- Compartimentering - Holistische benadering
- Individualisme - Collectivisme
- Onafhankelijke zelf - Onderling afhankelijk zelf
- Eigen individuele verantwoordelijkheid - Onderlinge onafhankelijkheid
- Nadruk op individuele uniciteit - Nadruk op groepsbehoeften
- Specialisering in de zorg - Integrale zorg
- Secularisatie in de zorg - Spirituele geïnspireerde zorg
Leeftijd & ontwikkelingsfase bij ziekteconcept
- Ziekteconcept 3-13 jaar:
• Kinderen jonger dan 7 jaar verklaren ziekte meestal op magisch niveau, hun verklaringen
zijn gebaseerd op associaties en niet op kennis
• Onbegrip: kind geeft irrelevante antwoorden of ontwijkt de vraag
• Fenomenalisatie: meestal sprake van een geluid of een teken dat het kind in verband
brengt met ziekte, dit met weinig oorzaak-gevolg begrip
• Aangestoken worden: kind gaat ziekte toeschrijven aan iets dat vooraf is gegaan
- Ziekteconcept 8-11 jaar:
• Verklaringen zijn concreter en gebaseerd op een logische reeks gebeurtenissen van oorzaak
en gevolg
• Besmetting: kinderen begrijpen dat ziekte ≠ symptomen kan hebben en ze erkennen dat ze
ziek kunnen worden door bacteriën of door eigen gedrag
• Internalisatie: ziekte bevindt zich in het lichaam, maar het proces waardoor symptomen
zich voordoen, begrijpen ze slechts gedeeltelijk. Ze kunnen ook inzien welke rillen
behandeling en persoonlijk handelen kunnen hebben voor het herstel van de gezondheid
- Ziekteconcept vanaf puberteit:
• Ziekteconcept is in deze fase een abstract begrip: verklaringen zijn gebaseerd op interacties
tussen de persoon en zijn omgeving
• Fysiologisch: vanaf 11 jaar bereiken kinderen een fase van fysiologisch inzicht en kunnen de
meeste ziekte nu definiëren in termen van specifieke lichamelijke organen of functies; met
ouder te worden beginnen ze inzicht te kijken over de ≠ lichamelijke oorzaken
• Psychofysiologisch: vanaf 14 jaar en tijdens de volwassenheid begrijpen veel mensen dat er
sprake is van een interactie tussen lichaam en geest, en ze begrijpen of accepteren de rol van
stress… Toch bereiken veel volwassenen dit niveau van inzicht misschien niet; ze blijven
cognitief simplistische verklaringen gebruiken voor ziekten.
- Ziekteconcept 17-40 jaar:
• Belang van mijlpalen
• Belang van toepassen wat men geleerd heeft
• Bij gezondheidsvoorlichting dient het accent op praktische toepassingen te liggen
- Ziekteconcept bij ouderen:
• Stijging in ouderen
• Implicaties voor de financiële middelen voor gezondheidszorg en sociale zorg
• Veel beperkingen (85% chronische aandoeningen)
Verband tussen psychologie en gezondheid
De vragen kunnen worden gesteld waarom de ene gezonde gedragingen heeft en de andere niet, of dit ligt
aan de persoonlijkheid of misschien de omgeving? Door de verschillende vragen te stellen kan men een
inzicht krijgen op de voorspellende factoren van een probleem en hier interventies voor gaan opstellen.
, Hoofdstuk 2: Sociale verschillen in ziekte en gezondheid
De invloed van armoede op de gezondheid
Armoede heeft de grootste impact op gezondheid. In de ontwikkelingslanden ziet men een significant
hoger sterftecijfer op vroegere leeftijd. Het inkomen van iemand hangt sterk samen met de materiële
hulpbronnen waarover deze persoon kan beschikken. Iemand die meer geld verdient kan zich meer
gezondheid bevorderende producten en diensten veroorloven, zoals gezond voedsel…
Gezondheidsverschillen in de bevolking
Volgens Nazroo (1998) kunnen zowel taal, ras, religie, migratie, cultuur, voorouders en vorm van identiteit
bijdragen tot het verschil in de gezondheid tussen ≠ etnische groepen. De verschillen in gezondheid zijn dan
vb. te wijten aan het feit dat in Nederland veel Afro-Caribische mannen veel alcohol consumeren en
hierdoor alcohol gerelateerde aandoeningen van krijgen, in tegenstelling tot de moslimbevolking waar
weinig tot geen alcohol consumptie is. Hierbij komt dat mannen en vrouwen van etnische
minderheidsgroepen tussen hun 16 en 74 jaar in het algemeen minder aan lichaamsbeweging doen dan
goed voor hun is.
De invloed van sociale deprivatie op de gezondheid en theorieën over de oorzaak van deze invloed
De sociale omgeving bestaat uit sociale netwerken, sociale steun, sociaal kapitaal, sociale cohesie en sociale
participatie en integratie. De sociale interactie tussen ≠ groepen kan zich uiten in verminderde solidariteit
en gemeenschapszin en soms is er zelfs sprake van sociale uitsluiting. Sociale context waarin we als
volwassenen leven heeft een grotere invloed op de gezondheid dan de omgeving waar we als kind leefden.
Dit zal namelijk bepalen hoe wij onze standaarden en normen zetten om hoe wij later zullen leven.
De invloed op de gezondheid van het hebben van een minderheidsstatus in de maatschappij
Er is een grotere stress op mensen met een minderheidsstatus, dit kan het gevolg zijn van sociale invloed:
discriminatie, raciale intimidatie, eisen tot het behouden van de eigen cultuur of veranderen daarvan. Een
ander vb. is aids, aids kwam vaker voor bij homoseksuelen (een minderheidsgroep) en werd daarom gezien
als een “homoseksuele ziekte”. Mensen met een minderheidsstatus hebben vaker ook een lagere SES, dit
heeft dan weer als gevolg dat zij minder zullen “zorg dragen” voor hun gezondheid.
De invloed van het geslacht op de gezondheid
Als men kijkt wat de invloed is van geslacht op de gezondheid, kan men de verschillen aan 2 zaken toe-
eigenen, nl. biologische en gedragsverschillen.
Als men gaat kijken naar de biologische verschillen ziet men dat vrouwen langer leven en beter beschermd
zijn tegen ziekten dan mannen, maar ook hormonaal is er een verschil. Door een hoog oestrogeen gehalte
ziet men dat de kans op hart- en vaatziekten kleiner is en dat het cholesterolgehalte lager ligt. Testosteron
kan dan weer leiden tot bloedstolling, deze dragen bij aan het ontstaan van atheroom die dan op hun beurt
leiden tot een hartinfarct. Een oorzaak voor het hogere aantal ziektegevallen bij mannen komt door hun
sterke fysiologische reactie op stress, bij de meeste gevallen stijgen de bloeddruk en de concentratie
stresshormonen veel meer bij mannen dan bij vrouwen.
Als men dan gaat kijken naar de gedragsverschillen ziet men dat vrouwen sneller opzoek gaan naar
medische hulp en dat mannen in tegenstelling meer risicovol gedrag zullen vertonen (roken, alcohol
drinken, rijden onder invloed…)
De relatie tussen werkstress, werkloosheid en gezondheid
Ongeschoolde arbeiders roken en drinken meer, hebben zwaardere uren en hebben minder zeggenschap
hierover. Werkloosheid is geen directe oorzaak van een slechte gezondheid, wel is het zo dat er een
financiële onzekerheid is die van groot belang is en zowel op korte als op middellange termijn van
werkloosheid is er een effect op de geestelijke en fysieke gezondheid.
