Sociale interacties tussen jeugdigen met
Downsyndroom en leeftijdsgenoten. Een systematische
literatuurreview.
01-07-2022
Gegevens student
Naam: Shannon Spork
Studentnummer:
Masterscriptie
Erasmus Universiteit Rotterdam
Opleiding & Afstudeerrichting: Master Orthopedagogiek
Gegevens scriptiebegeleider
Naam:
E-mailadres:
Gegevens tweede beoordelaar:
Naam:
E-mailadres:
Den Haag, 01-07-2022
1
, Samenvatting
Ondanks het belang van sociale interacties met leeftijdsgenoten voor jeugdigen met
Downsyndroom (DS) om zich optimaal te kunnen ontwikkelen, zijn sociale interacties tussen
jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten beperkt. De huidige systematische literatuurreview
geeft een overzicht van de kind- en omgevingsfactoren die verband houden met sociale
interacties tussen deze twee groepen. Via de zoekmachines ERIC en PsycINFO is gezocht
naar studies over sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Er werden
alleen peer-reviewed, Engelstalige en empirische studies geïncludeerd. Daarnaast werden de
studies gepubliceerd tussen 1980 en 2022 en waren de participanten jeugdigen met DS tussen
de nul en achttien jaar. Er werden uiteindelijk twintig studies geïncludeerd. Uit de resultaten
kan geconcludeerd worden dat zowel kind- als omgevingsfactoren verband houden met
sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Wat betreft kindfactoren,
wordt relatief sterk bewijs gevonden voor de taal- en communicatievaardigheden, cognitieve
vaardigheden en leeftijd van jeugdigen met DS. Wat betreft omgevingsfactoren, wordt relatief
sterk bewijs gevonden voor gezinsfactoren, zoals bijvoorbeeld de mate van steun door het
sociale netwerk van het gezin. Daarnaast lijken interventies gericht op het verbeteren van de
sociale- en communicatievaardigheden bij jeugdigen met DS effectief. Tot slot tonen de
resultaten aan dat sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten grotendeels
beperkt zijn tot school en dat het compenseren van cognitieve problemen door de leraar een
positieve invloed heeft op sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Op
basis van deze resultaten worden implicaties voor vervolgonderzoek en de praktijk besproken.
Sleutelwoorden: Down syndroom, sociale interacties, leeftijdsgenoten, vriendschap,
sociale inclusie
2
, Abstract
Despite the importance of social interactions with peers for young people with Down
syndrome (DS) for optimal development, social interactions between young people with DS
and peers are limited. The current systematic literature review provides an overview of the
child and environmental factors associated with social interactions between these two groups.
The databases used ERIC and PsycINFO were used to search for studies on social interactions
between young people with DS and their peers. Only peer-reviewed, English and empirical
studies were included. In addition, the studies were published between 1980 and 2022 and the
participants were young people with DS between the ages of zero and eighteen. Twenty
studies were ultimately included. It can be concluded from the results that both child and
environmental factors are associated with social interactions between young people with DS
and peers. With regard to child factors, strong evidence was found for the language and
communication skills, cognitive skills and age of young people with DS. With regard to
environmental factors, strong evidence was found for family factors, such as the level of
support from the family's social network. In addition, interventions aimed at improving social
and communication skills in young people with DS appear to be effective. Finally, the results
show that social interactions between young people with DS and peers are mostly limited to
school and that compensating for cognitive problems by the teacher has a positive influence
on social interactions between young people with DS and peers. On the basis of these results,
implications for further research and practice are discussed.
Keywords: Down Syndrome, social interactions, peers, friendship, social inclusion
3
, Inleiding
Jeugdigen met Downsyndroom (DS) vertonen een hoge mate van eenzaamheid
(Howell et al., 2007). Uit onderzoek van Nærland et al. (2017) blijkt dan ook dat jeugdigen
met DS moeite hebben met het vormen en onderhouden van sociale relaties met
leeftijdsgenoten. DS is de meest voorkomende oorzaak van een verstandelijke beperking (VB)
die geassocieerd is met een genetische afwijking (Landuran et al., 2022). DS wordt
gekenmerkt door het in drievoud aanwezig zijn van Chromosoom 21 en wordt daarom ook
wel ‘Trisomie 21’ genoemd.
Het hebben van DS betekent zo goed als altijd dat er sprake is van een
ontwikkelingsachterstand, zowel verstandelijk als lichamelijk (Van Aalderen et al., 2010). De
meerderheid van de mensen met DS heeft een licht tot matige VB (Lanfranchi et al., 2010).
Zo blijkt uit onderzoek dat jeugdigen met DS een IQ hebben tussen de 20 en 85 (Van
Aalderen et al., 2010). Daarnaast hebben mensen met DS fysieke kenmerken waardoor ze te
onderscheiden zijn van typisch ontwikkelende individuen. Deze omvatten amandelvormige
ogen, een plat gezicht, een kleine schedel en korte armen, benen en voeten. Vanwege deze
fysieke kenmerken lopen mensen met DS een groter risico op stigmatisering dan mensen met
een VB zonder deze fysieke kenmerken (Deakin et al., 2018).
Er zijn ook verschillende medische problemen die verband houden met het fenotype
van mensen met DS, zoals gehoorverlies, verminderde schildklierfunctie, aangeboren
hartafwijkingen, gehoorverlies en obesitas (Tungate & Conners, 2021). Verder blijkt uit
meerdere onderzoeken dat er bij mensen met DS sprake is van een tekort in het executief
functioneren (Daunhauer et al., 2014; Lanfranchi et al., 2010; Tungate & Conners, 2021).
Executieve functies verwijzen naar de cognitieve en emotionele processen die deel uitmaken
van adaptieve, doelgerichte acties, waaronder werkgeheugen, inhibitie, emotionele controle,
flexibiliteit en plannen (Daunhauer et al., 2014). Een tekort in het executief functioneren heeft
gevolgen voor het adaptief functioneren, het sociaal functioneren en de academische
ontwikkeling van jeugdigen met DS (Loveall et al., 2017). Bovendien komt een Autisme
Spectrum Stoornis (ASS) vaker voor bij mensen met DS (Cohen et al., 2003).
De prevalentie van ASS bij personen met DS wordt geschat op 5% tot 38% (e.g.,
DiGuiseppi et al., 2010; Warner et al., 2014). Jeugdigen met ASS hebben blijvende tekorten
in de sociale interactie en beperkte, zich herhalende gedragspatronen, interesses en activiteiten
4
Downsyndroom en leeftijdsgenoten. Een systematische
literatuurreview.
01-07-2022
Gegevens student
Naam: Shannon Spork
Studentnummer:
Masterscriptie
Erasmus Universiteit Rotterdam
Opleiding & Afstudeerrichting: Master Orthopedagogiek
Gegevens scriptiebegeleider
Naam:
E-mailadres:
Gegevens tweede beoordelaar:
Naam:
E-mailadres:
Den Haag, 01-07-2022
1
, Samenvatting
Ondanks het belang van sociale interacties met leeftijdsgenoten voor jeugdigen met
Downsyndroom (DS) om zich optimaal te kunnen ontwikkelen, zijn sociale interacties tussen
jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten beperkt. De huidige systematische literatuurreview
geeft een overzicht van de kind- en omgevingsfactoren die verband houden met sociale
interacties tussen deze twee groepen. Via de zoekmachines ERIC en PsycINFO is gezocht
naar studies over sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Er werden
alleen peer-reviewed, Engelstalige en empirische studies geïncludeerd. Daarnaast werden de
studies gepubliceerd tussen 1980 en 2022 en waren de participanten jeugdigen met DS tussen
de nul en achttien jaar. Er werden uiteindelijk twintig studies geïncludeerd. Uit de resultaten
kan geconcludeerd worden dat zowel kind- als omgevingsfactoren verband houden met
sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Wat betreft kindfactoren,
wordt relatief sterk bewijs gevonden voor de taal- en communicatievaardigheden, cognitieve
vaardigheden en leeftijd van jeugdigen met DS. Wat betreft omgevingsfactoren, wordt relatief
sterk bewijs gevonden voor gezinsfactoren, zoals bijvoorbeeld de mate van steun door het
sociale netwerk van het gezin. Daarnaast lijken interventies gericht op het verbeteren van de
sociale- en communicatievaardigheden bij jeugdigen met DS effectief. Tot slot tonen de
resultaten aan dat sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten grotendeels
beperkt zijn tot school en dat het compenseren van cognitieve problemen door de leraar een
positieve invloed heeft op sociale interacties tussen jeugdigen met DS en leeftijdsgenoten. Op
basis van deze resultaten worden implicaties voor vervolgonderzoek en de praktijk besproken.
Sleutelwoorden: Down syndroom, sociale interacties, leeftijdsgenoten, vriendschap,
sociale inclusie
2
, Abstract
Despite the importance of social interactions with peers for young people with Down
syndrome (DS) for optimal development, social interactions between young people with DS
and peers are limited. The current systematic literature review provides an overview of the
child and environmental factors associated with social interactions between these two groups.
The databases used ERIC and PsycINFO were used to search for studies on social interactions
between young people with DS and their peers. Only peer-reviewed, English and empirical
studies were included. In addition, the studies were published between 1980 and 2022 and the
participants were young people with DS between the ages of zero and eighteen. Twenty
studies were ultimately included. It can be concluded from the results that both child and
environmental factors are associated with social interactions between young people with DS
and peers. With regard to child factors, strong evidence was found for the language and
communication skills, cognitive skills and age of young people with DS. With regard to
environmental factors, strong evidence was found for family factors, such as the level of
support from the family's social network. In addition, interventions aimed at improving social
and communication skills in young people with DS appear to be effective. Finally, the results
show that social interactions between young people with DS and peers are mostly limited to
school and that compensating for cognitive problems by the teacher has a positive influence
on social interactions between young people with DS and peers. On the basis of these results,
implications for further research and practice are discussed.
Keywords: Down Syndrome, social interactions, peers, friendship, social inclusion
3
, Inleiding
Jeugdigen met Downsyndroom (DS) vertonen een hoge mate van eenzaamheid
(Howell et al., 2007). Uit onderzoek van Nærland et al. (2017) blijkt dan ook dat jeugdigen
met DS moeite hebben met het vormen en onderhouden van sociale relaties met
leeftijdsgenoten. DS is de meest voorkomende oorzaak van een verstandelijke beperking (VB)
die geassocieerd is met een genetische afwijking (Landuran et al., 2022). DS wordt
gekenmerkt door het in drievoud aanwezig zijn van Chromosoom 21 en wordt daarom ook
wel ‘Trisomie 21’ genoemd.
Het hebben van DS betekent zo goed als altijd dat er sprake is van een
ontwikkelingsachterstand, zowel verstandelijk als lichamelijk (Van Aalderen et al., 2010). De
meerderheid van de mensen met DS heeft een licht tot matige VB (Lanfranchi et al., 2010).
Zo blijkt uit onderzoek dat jeugdigen met DS een IQ hebben tussen de 20 en 85 (Van
Aalderen et al., 2010). Daarnaast hebben mensen met DS fysieke kenmerken waardoor ze te
onderscheiden zijn van typisch ontwikkelende individuen. Deze omvatten amandelvormige
ogen, een plat gezicht, een kleine schedel en korte armen, benen en voeten. Vanwege deze
fysieke kenmerken lopen mensen met DS een groter risico op stigmatisering dan mensen met
een VB zonder deze fysieke kenmerken (Deakin et al., 2018).
Er zijn ook verschillende medische problemen die verband houden met het fenotype
van mensen met DS, zoals gehoorverlies, verminderde schildklierfunctie, aangeboren
hartafwijkingen, gehoorverlies en obesitas (Tungate & Conners, 2021). Verder blijkt uit
meerdere onderzoeken dat er bij mensen met DS sprake is van een tekort in het executief
functioneren (Daunhauer et al., 2014; Lanfranchi et al., 2010; Tungate & Conners, 2021).
Executieve functies verwijzen naar de cognitieve en emotionele processen die deel uitmaken
van adaptieve, doelgerichte acties, waaronder werkgeheugen, inhibitie, emotionele controle,
flexibiliteit en plannen (Daunhauer et al., 2014). Een tekort in het executief functioneren heeft
gevolgen voor het adaptief functioneren, het sociaal functioneren en de academische
ontwikkeling van jeugdigen met DS (Loveall et al., 2017). Bovendien komt een Autisme
Spectrum Stoornis (ASS) vaker voor bij mensen met DS (Cohen et al., 2003).
De prevalentie van ASS bij personen met DS wordt geschat op 5% tot 38% (e.g.,
DiGuiseppi et al., 2010; Warner et al., 2014). Jeugdigen met ASS hebben blijvende tekorten
in de sociale interactie en beperkte, zich herhalende gedragspatronen, interesses en activiteiten
4
