CIVIC URBANISM 4
1. SPACE: OBSERVING AND INTERPRETING
3 boeken:
- Learning from Las Vegas
- Annähernd perfekte Peripherie
- Reclaiming the American West
Stad aan de stroom, Antwerpen:
het was geen aangename plek, niemand kwam er graag
Het Eilandje, Antwerpen:
vraag naar een project op deze locatie → ontstaan van project MAS
Stationsomgeving, Leuven:
verbeteren van deze omgeving omdat mensen er niet graag kwamen
Eclectic atlas uit 1998 (Stefano Boeri):
- de stad was geen aangename plek meer om in te leven
- volgens stedenbouwkundigen moest in de architectuur de focus
worden gelegd op de stad
- Antwerpen ’93: werd de culturele hoofdstad van Europa
- Kan kunst de wereld redden? Kan kunst de stad redden?
- Stefano Boeri zegt: vergeet de stad, er zijn andere plekken waar
mensen naar verhuizen die niet in de stad willen wonen (‘de suburbs’
of ‘places in between’)
- palimpsest: oude lagen zijn nog steeds zichtbaar in het heden →
dragen bij tot de historische identiteit
→ historische plaatsen in Italië waar men zich op ging focussen
1
,GENK: geen duidelijk historisch centrum, maar meerdere verspreid HASSELT: organisch gegroeide historische kern, waarbij
in de omgeving, geen steenweg, geen boulevard, infrastructuur delen geleidelijk zijn toegevoegd en zich centraal hebben
strekt zich uit in verschillende richtingen en er is veel groen ontwikkeld (dit fenomeen → bekend bij
aanwezig stedenbouwkundigen vanwege vergelijkbare
→ is niet chaos, we hebben de juiste materialen/tools nodig om groeipatronen in steden in Europa)
het te begrijpen (nood aan vernieuwing!)
→ daarom stelt Stefan Boeri nieuwe methoden voor om steden zoals Genk te analyseren
- “This variegated family of studies and inquiries does not believe that chaos is the reflection of external phenomena, but
rather that it is the effect of WORN-OUT WAYS OF CONCEIVING TERRITORY”.
- ECLECTIC ATLAS pleit voor: (→ gebruikt om de drie boeken met elkaar te vergelijken)
1. verplaatsen van verticale naar horizontale waarnemingsmodus: in plaats van op afstand gegevens te
verzamelen (via een luchtfoto), directe observaties ter plaatse nemen (op ooghoogte)
2. verschillende perspectieven: het begrijpen van de stad vereist niet alleen het perspectief van een
stedenbouwkundige, maar ook dat van een bewoner, toerist, oudere persoon, kind, etc.
3. loslaten van de geometrische kijkwijze en ervaren:
“it looks for 'parts of the city' in an urban space that is instead structured in threads and bands and often functions
according to the codes of EXPERIENCE of those who live in it, bringing together very distant points and distancing
very proximate spaces“.
→ vanuit een ruimtelijk oogpunt lijkt het voor de bewoner misschien niet logisch, maar vanuit ervaring wel
(bijvoorbeeld: een kind van 13 jaar weet niet wat de ring van Hasselt is, want ze ziet geen ring) → stad uitleggen
aan de hand van ervaring
4. accepteren van subjectiviteit:
er is niet één manier om de stad uit te leggen (er zijn meerdere manieren), het hangt af van de interpretatie en
wat iemand belangrijk vindt om op een kaart te tonen → ruimtes worden op verschillende manieren ervaren op
basis van culturele achtergronden, herinneringen en persoonlijke voorkeuren (wordt onderzocht in het boek)
voorbeelden:
- Stalker, Osservatorio Nomadi, Italië: organisatie dat geïnteresserd was in ‘leftover spaces’ (lege gebieden,
perifere gebieden…), maakt wandelingen om perifere gebieden te ervaren en begrijpen (internationale
workshops delen deze ervaring)
- Border Conditions, Nederland (TU Delft): deze ontwerpstudio analyseert de verschillende grenzen tussen
verschillende landen, ze proberen deze te begrijpen om een andere kijk te krijgen op de gebouwde omgeving
→ legde de nadruk op een horizontaal perspectief, waarbij niet de geometrische logica werd gevolgd, maar
juist de randvoorwaarden werden verkend
2
, - Formløs, Tom Nielsen, Denemarken: kijken naar (kwaliteitsloze) plekken die geen deel uitmaken van de 19-eeuwse
stad (winkelcentrum, parking,… → recentere ontwikkelingen) en neemt studenten hier heen om begrip te vergroten
- KAN-atlas: biedt geoegrafische kaarten en informatie aan over de arbeidsmarkt in Nederland (bv. kaart met
religies, kaart met fastfoodketens,…)
- Subjectieve atlas van Nederland: door persoonlijke kaarten (kaart met hoogte van gebouwen, talen, bossen,
festivals, landmarks,…) wordt er betekenis gegeven aan Nederland (allesomvattende mapping-aanpak) → alles
wordt gekaart waarvan men denkt dat het relevant is
Learning from Las Vegas (1972):
- 1969: openen van autoweg E3 + Kennedytunnel
Antwerpen
- winkelcentrum in Genk (eerste in Vlaanderen) → parking
op het dak
- een buurt met woningen in Brussel werd gesloopt (ze
dachten dat de woningen te smal waren om er in te
leven) en ging vervangen worden door een
kantoorgebouw
- La Mémé, Lucien Kroll: ging studenten betrekken bij het
ontwerpen van studentenkoten (eerste project in
‘participatory architecture’), studenten konden kiezen
waar er een raam zou staan, hoe hun kamer was
ingedeeld → ontwerper zegt het maakt niet uit hoe het
eruitziet, de gebruiker moet zich comfortabel voelen
- mensen in Las Vegas hielden van de casino’s, brede
wegen, winkelcentra, etc. en vonden deze dingen
interessant → Venturi en Scott Brown namen hun
studenten hier heen
- “Passing through Las Vegas is Route 91, the archetype of
the commercial strip, the phenomenon at its purest and
most intense. We believe a careful documentation and
analysis of its physical form is as important to architects
and urbanists today as were the studies of medieval
Europe and ancient Rome and Greece to earlier
generations. (…) An aim of this studio will be (…) to
come to understand this new form and begin to evolve techniques for its handling”.
→ Tijdens het bezoek van Venturi en Scott Brown waren ze gefascineerd door de vele casino's en wilden dat ruimtelijke
fenomeen begrijpen. Terwijl ze met de auto langs alle gebouwen reden, probeerden ze de stad te begrijpen.
- “The commercial strip, the Las Vegas Strip in particular…challenges the architect to take a positive, non-chip-on-the-
shoulder view. Architects are out of the habit of looking nonjudgmentally at the environment, because orthodox Modern
architecture is progressive, if not revolutionary, utopian, and puristic; it is dissatisfied with existing conditions. Modern
architecture has been anything but permissive: Architects have preferred to change the existing environment rather than
enhance what is there”.
→ Venturi en Scott Brown probeerden te begrijpen of de stadsontwikkeling een positieve evolutie was en hoe ze deze
vorm van stadsontwikkeling konden sturen
→ een verandering in levensstijl in de stad, met eenvoudige gebouwen die achter opvallende borden werden
verborgen (verspreide bebouwing met lage dichtheid), waarbij parkeerruimte en signalering belangrijker waren dan
gebouwen zelf
→ de auto speelde een centrale rol als symbool van pronken en het ervaren van de stad + afhankelijkheid van de
auto vanwege hete klimaat
- “It is difficult to accept the idea of the citizens of our ‘know-nothing culture’ knowing more about the world they live in than
the trained cultured architect and their insolence in preferring it”.
→ Deze nieuwe context daagt ons als architecten uit om een positieve, onbevooroordeelde kijk te hebben, omdat het
buiten het comfortgebied van een architect lijkt te vallen en daarom als negatief kan worden beschouwd. Het past ook
niet in de ideologie van modernistische architectuur (wit, recht, ...). Hier is het tegenovergestelde: eenvoudige gebouwen,
veel glans, het is niet revolutionair.
3
, → Venturi & Scott Brown stellen voor om deze stad te begrijpen en te verbeteren in plaats van te proberen het te
veranderen volgens bestaande ideeën.
- in hun boek ontwikkelen ze een nieuwe methode voor hun
onderzoek, omdat Las Vegas iets nieuws is en hun methode van
analyse niet werkt → ‘the comparative method’: ze vergelijken
commerciële plekken/straten in de hele wereld met elkaar op basis
van de aanwezige gebouwen/borden, de afstanden en de snelheid
van het rijden
→ vergelijken bijvoorbeeld met Champs-Élysées: geen ruimte voor
borden, de laan is het belangrijkste element, de bomen verbergen
alle borden (één grote mooie homogene infrastructuur → eenheid
in architectonisch ontwerp → gebouwen als vormen)
→ Mensen die geen stedenbouwkundigen/architecten zijn, kunnen
de Champs-Élysées niet begrijpen (ze zien alleen de laan). Het Las
Vegas-model spreekt wel tot de populaire cultuur, omdat mensen
door het lezen van de borden weten wat waar is. Als je mensen naar
je steden wilt brengen, dan moet je spelen met de populaire cultuur
en niet vasthouden aan verouderde ideologieën.
- “Venturi draws the basic conclusion that all architecture is either what
he calls a Decorated Shed or a Duck. "the $10,000 building with the
$100,000 sign." He describes functional boring architecture, neutral to the point of being difficult to recall, but that carries
a surface alive with appliqué ornamental symbols, the function of which is to evoke various emotional responses. This is
historical architecture; the Renaissance is full of Decorated Sheds. The other type of architecture, the Duck, is a building that
has so reduced itself in importance in comparison to its sign that it has actually become the sign. According to Venturi, most
modern architecture are basically un-admitted Ducks. The real hypocrisy for Venturi was that "...modern architecture always
demonstrated what it was by setting itself against what it wasn't." But a duck is a duck.”
- mensen begrijpen geen gebouwen, maar ze begrijpen signalen en symbolen (typologie van borden, niet van
gebouwen, om uit te leggen hoe de stad is opgebouwd)
- twee soorten borden:
o DUCK (eend): gebouw zelf is het bord, de buitenkant van het gebouw verwijst
naar wat er binnen gebeurt → een eendvormig gebouw, je kunt waarschijnlijk
eend eten binnen. Dit was waar modernisme naar streefde = form follows
function
voorbeeld: Unité d'Habitation, Le Corbusier als (dode) eend: alleen al door de
vorm van het gebouw kun je raden dat het om woningen gaat, van buitenaf
lezen kan je het gebouw lezen, elk element van het ontwerp drukt de functie
uit.
→ het wordt als "dood" beschouwd, omdat het niet gemakkelijk te begrijpen is
voor gewone mensen, experts herkennen het gemakkelijk, maar niet de
populaire cultuur (kan zowel woningen als kantoren zijn)
4
