Management
Deel 2: Paulien Gekiere
LES 1
Hoofdstuk 1 : de sociaal - economische positie van de architectuur werker
1. Interieurarchitect, en nu
“Waar architectuur vroeger misschien vooral een technisch veeleisende job was, is het nu veel
meer een samenwerking tussen verschillende specialisten geworden.”
Wat doet een beginnend interieurarchitectuur binnen een architectenbureau.
● expert interieur, aanspreekpunt/inspirator binnen het bureau
● materiaalkennis
● iemand die stalen aanvraagt, de stalenkast beheert
● iemand met oog voor detaillering, die esthetische details omzet in detailtekeningen
● ontwerp vast meubilair
● detailontwerp keuken en badkamer
● iemand die meedraait in het architectenbureau, mee ontwerpt als architect
Wat zijn de opties?
● aan de slag bij een interieurstudio
● aan de slag bij een architectenbureau
● aan de slag als verkoper
● aan de slag bij een maker
● aan de slag in de kunstwereld
● verder specialiseren via studies (Erfgoed, Voortgezette Opleiding Meubel Ontwerp)
● zelf iets starten (in bovenstaande opties? Of nog iets anders?)
2. Dear architects, it’s time for a system change
De sociaal-economische positie van de architect staat onder druk
Architectuurwerker =
● Iedereen die interieurarchitectuur, interieurvormgeving, toegepaste architectuur,
architectuur, ingenieur architectuur, stedenbouw of landschapsarchitectuur gestudeerd
heeft, en aan de slag is in een kantoor of studio.
● De term is een vertaling van de term ‘architectural worker’, gelanceerd in Amerika door de
beweging ‘AWU’: Architectural Workers United
In Vlaanderen zijn meeste architectuurwerkers aan de slag op zelfstandige basis en worden ze
per uur betaald, onbetaald overwerk is daarom minder een issue. Het zelfstandigenstatuut
brengt wel heel wat andere problemen met zich mee!
1
, ● wanneer we de redenen voor de slechte sociaal-economische positie van de
architectuurwerker zoeken, kunnen we er in eerste instantie 3 onderscheiden:
○ er is geen sterke lobby die architectuurwerkers vertegenwoordigt
○ er wordt te weinig aandacht besteed aan de zakelijke leiding van architectenkantoren
○ de marktprijs voor architectuur is laag t.o.v. de werklast en de verantwoordelijkheid
● er spelen nog externe factoren mee, maar we benaderen het probleem van binnenuit
● deze 3 factoren versterken elkaar
3. De deontologische norm (1967-2003)
EEN STERKE LOBBY DIE DE RECHTEN VAN ARCHITECTUURWERKERS VERDEDIGT? -> DE ORDE VAN
ARCHITECTEN?
1967 - 2003: de deontologische norm nummer 2 (bijlage 1)
● de deontologische norm bevatte afspraken over de prijs van architectuuropdrachten
● de norm werd in 2003 afgeschaft omdat ze een inbreuk was op de Europese wetgeving rond
vrije mededinging en concurentiebeleid, ter bevordering van de vrije Europese handel deze
wetgeving heeft als doel om de consument te beschermen tegen prijsafspraken tussen
bedrijven met te hoge prijzen voor de consument als gevolg
● de deontologische norm is dus niet meer van kracht!
● de norm lijkt de laatste grote actie van de Orde van Architecten om de rechten van
architecten te verdedigen
● de Orde staat vandaag sterk onder druk de ‘eer en waardigheid van het architectenberoep’
meer te verdedigen
Algemene bepalingen deontologische norm:
(1) prijsafspraken over de verloning van architecten, uitgevaardigd door de orde van architecten
(2) dienstverlening van architecten is onderhevig aan beroepsreglement (dit is nog altijd zo), dit was
toen reden om aan te nemen dat prijs voor architectuuropdrachten niet kon worden bepaald door
vrije markt
(3) ereloon voor architectuur was exclusief vervoerskosten en duurtijd van verplaatsing, hiervoor
kon extra worden aangerekend
(4) de vergoeding van technische adviseurs werd niet opgenomen in het architectuurcontract
(5) “niet opgenomen prestaties geven recht op afzonderlijke erelonen” !!!
(6) ze worden per uur afgerekend, vandaag noemen we dit ‘in regie’
(7) in 1967 werden prijzen gekoppeld aan index, toen nog niet gezondheidsindex, deze werd
ingevoerd in 1994
(8) in deze bepaling wordt de architect ingedekt voor wanneer de studie zou worden afgebroken
alvorens het gebouw gebouwd wordt
(9) een goed afgebakende scope is sleutel tot eerlijke verloning! Welke prestaties zijn inbegrepen en
welke niet?
(10) een architectuuropdracht wordt opgedeeld in fases
2
,(11) het afbakenen van de schaal van je tekeningen per fase is een goede manier om de scope af te
bakenen en je werklast per fase onder controle te houden
(12) beperk altijd aantal scenario’s dat je zult uitwerken en houd je eraan. Als uit het ontwerpproces
blijkt dat het nodig is om extra scenario’s uit te werken dan kun je dit in regie afrekenen
(13) Op vandaag zijn er diverse mogelijkheden voor 3D weergaves, ook hier is een grote variatie van
‘korrel’ mogelijk. 3D studies die dienen om je ontwerpproces te ondersteunen zijn meestal inclusief.
Presentatiebeelden verreken je best bovenop je opdracht!
(14) Ook de verordeningen (wetgeving, normen) zijn vandaag veel complexer geworden. Dek je als
ontwerper in voor de mogelijke risico’s die daaraan verbonden zijn!
(15) Een bestek is een geschreven tekst die de voorwaarden waaraan de verschillende elementen
moeten voldoen worden beschreven. Dit zijn zowel technische vereisten als uitvoeringsmethodes.
(16) In een meetstaat worden de hoeveelheden gemeten, op basis hiervan zal de aannemer zijn
offerte opmaken. Bvb: Hoeveel nieuwe binnendeuren moeten voorzien worden in het vernieuwde
designmuseum? Hoeveel lopende meter plint komt er in het gebouw voor?
(17) Vandaag noemen we dit uitvoeringsdetails, als ontwerper beoordeel jij waar een specifiek detail
nodig is. Dit kan om technische redenen of om esthetische redenen nodig zijn.
(18) de ontwerper controleert de kwaliteit van de uitgevoerde werken
(19) de ontwerper controleert of de facturen van de aannemer overeenstemmen met diens offerte
(20) wanneer je aan een % van de aannemingskost werkt, varieert dit % naar gelang :
de complexiteit van de werken: hoe complexer hoe hoger het %
het bouwbudget: hoe hoger het budget, hoe lager het %
de repetitiviteit: wanneer je bvb. 50 dezelfde appartementen ontwerpt ligt het ereloon lager
Op vandaag varieert ook de inhoud van de dienstverlening opgenomen in architectuur contracten
sterk! Hoe meer diensten inbegrepen, hoe hoger het ereloon dient te zijn.
(21) interieurarchitectuur werd onderverdeeld in categorie 4
(22) renovatie van bestaande gebouwen werd onderverdeeld in categorie 4
(23) de categorieën werden bepaald op basis van verhouding tussen: ruwbouw en voltooiingswerken
bvb. een industriële loods is bijna af na de ruwbouwfase
=> het aandeel ruwbouw is hoog
=> de ontwerpopdracht is dus niet complex
bvb. een verbouwing heeft misschien maar 1 structurele ingreep nodig
=> het aandeel ruwbouw is laag
=> de ontwerpopdracht is dus complex
door de toegenomen complexiteit van technische vereisten (isolatie, technieken...) sinds 1967 is het
aandeel van de voltooiingswerken vandaag veel hoger en de ontwerpopdracht dus complexer
(24) wanneer je werkt tegen een %, vraag je dan altijd af van wat je dit % neemt
(25) Wanneer je werkt op de aannemingssom dien je goed te definiëren tot op welke detailgraad deze
bepaald wordt, worden bvb. de schilderwerken inbegrepen of niet?
(26) Wanneer je werkt voor mensen die veel zelf gaan doen zal de aannemingssom veel lager liggen!
3
, (27) Vaak worden verbouwingen gefaseerd: een particulier verbouwd bvb niet op dag 1 zijn gehele
woning maar start met de benedenverdieping, om 2 jaar later de bovenverdieping aan te pakken en
nog eens 2 jaar later het achterhuis.
=> Maak bij voorkeur je schetsontwerp voor het totaalplaatje! zo weet iedereen gedurende
het hele proces waar ze naartoe werken
=> hou rekening met een opstartkost, werk bij voorkeur met een ‘vanafprijs’ opdrachten met
kleine bouwbudgetten zijn moeilijk rendabel te krijgen tenzij je met een hoog genoeg %, een
uurprijs of een vanafprijs werkt!
(28) Hoe hoger de aannemingssom, hoe lager het %
(29) Vandaag wordt zo goed als altijd een meetstaat gemaakt!
(30) Gesplitste aanneming of algemene aanneming?
● algemene aanneming: de opdrachtgever stelt 1 aannemer aan voor het volledige
bouwdossier, die aannemer zal zelf onderaannemers aanstellen voor de verschillende
werken (afbraakaannemer, ruwbouwaannemer, schrijnwerker, elektricien...)
=> de hoofdaannemer staat in voor coördinatie en timing van de verschillende aannemers
● gesplitste aannemer: de opdrachtgever stelt verschillende aannemers aan voor verschillende
onderdelen
=> dit vergt heel wat coördinatie! spreek af als de opdrachtgever dit zal doen of als dit onder
jouw taken valt, zorg dat je ervoor vergoed wordt als het onder jouw taken valt! 1,5% is een
heel laag percentage hiervoor
(31) In 1967 was het niet gangbaar dat verschillende architectenbureaus samen op een project
werkten. Op vandaag wel! Een extra vergoeding van 25% van de fee daarvoor is daarentegen niet
gangbaar.
3.1. Het ontwerpteam
A. WIE ZIJN DE LEDEN VAN HET ONTWERPTEAM ANNO 1967?
verplicht: architect Ingenieur stabiliteit
optioneel: Ingenieur technieken landschapsarchitect binnenhuisarchitect
B. WIE ZIJN DE LEDEN VAN HET ONTWERPTEAM ANNO 2023?
verplicht: architect Ingenieur stabiliteit EPB-adviseur veiligheidscoördinator
optioneel: Ingenieur technieken, specialist theatertechnieken, specialist bijzondere technieken specialist
circulair bouwen landschapsarchitect, specialist masterplanning, stedenbouwkundige interieurarchitect,
scenograaf, specialist wayfinding deskundige erfgoed BIM coördinator specialist participatie enzoverder,...
OF NOG EEN STAP VERDER: DESIGN AND BUILD:
● wanneer de opdrachtgever architect + aannemer tegelijk aanstelt
=> interdisciplinair samenwerken wordt belangrijker
=> grote aannemersbedrijven hebben zich sterk geprofessionaliseerd
● soms ook: bij verkoop openbaar domein: overheid verkoopt aan een projectontwikkelaar +
team: projectontwikkelaar -> ontwerpteam + aannemer
● de gronden en gebouwen worden verkocht op basis van: bod, ontwerp, ambities uitvoering
4
