Samenvatting: Overheidsmanagement
Prof. Dr. Steven Van de Walle
Inleiding
Mededelingen
Lesmateriaal: Reader (klassieke en samenvattende teksten) < Zelf afdrukken
Lesoverzicht: Zie inleidende ppt dia 6
Aandacht voor:
o Theorieën over overheidsmanagement
o Instrumenten voor overheidsmanagement
o Praktijken
Examen
Er is een voorbeeldexamen op Toledo MAAR lesseninhoud licht gewijzigd dit jaar, dus
sommige voorbeeldvragen kunnen ook afwijken en zijn dus NIET te kennen
Te kennen structuren en processen: Zie Outline (p. 2)
1) Scientific Management en Science of Administration
Op weg naar scientific management
Industrialisering, nieuwe organisatiepraktijken en -ideeën
o Van ambachtslieden & thuisnijverheid naar fabrieken
o Adam Smith, 1776, ‘An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations’
= 1 vd voorlopers (zie dia 3 en tekst in reader)
Speldenfabriek: Het werk w georganiseerd
Grote taken w opgesplitst in deeltaken (verschillende afzonderlijke
eenheden/leerprocessen)
Eerste grote nadenken over TAAKSPLITSING
Gevolg: Nieuwe organisatiestructuren
Frederick Taylor (1865-1915)
Oa ingenieur bij Midvale Steel Company, nog later consultant
‘The principles of scientific management’ (1911) < Hbb ook zijn naam gegeven aan het hele
denken
‘Shop Management’
Eerste ‘managementgoeroe’?
Principes – Organisatie
Positivistische wetenschapsopvatting
Zoektocht naar universele wetmatigheden
o ‘Wetenschappelijkheid’ gebaseerd op een gedisciplineerde bestudering vn processen
o Wat is de meest efficiënte methode of de ‘one best way’ van organiseren
Bureaucratisering als oplossing voor productiviteitsverhoging
o Standaardisering: Het vastleggen vn werkzaamheden, uitkomsten, capaciteiten of
gedragsregels
o Taaksplitsing: Splitsen vn taken in kleine onderdelen, die snel, repetitief en efficiënt
w uitgevoerd
Relatief weinig opleiden van werknemers, want zij hbb mr 1 (simpele) taak om uit
te voeren
1
, Scheiding van denken en doen
Onderscheid tss planning/ontwerp/management en uitvoering/arbeider
Organisatie vh werk is de verantwoordelijkheid vd manager, niet vd individuele arbeider
Ontkoppeling vd taak of het werk en de vaardigheden en kennis van de arbeider
Wetenschappelijke selectie en training van arbeiders De juiste persoon op de juiste plaats
Laat training niet over aan de arbeider zelf
Principes – Management
Intensieve controle door het management op elk aspect vh werk
‘Management by exception’
o ‘Management by excepting’ (Taylor)
o Eigenlijk heb je management enkel nodig wnr er iets misloopt
o In een perfect lopend(e) organisatie, bedrijf… is er geen management nodig
Geen leiderschap, mr systematisch management
Verschillende soorten supervisie
Focus op design van individuele jobs, minder op de inrichting vd totale organisatie
Universeel, dus zowel van toepassing op private als op publieke sector
Principes – Mensbeeld Management kan controlerend overkomen (negatieve connotatie)
Mensopvatting: Mens is een rationeel-economisch wezen
o Wil je dat iemand je ‘vervelende’ klusjes doet, dan moet je hem/haar/die gwn
betalen, want dat vinden ze leuk
Management adhv belonen, en eventueel controle, straf en dwang
Arbeider vooral gemotiveerd door salaris < Wil je hen motiveren, dan moet je hen betalen
Maximaliseren vd output door financiële aanmoediging en door afdwingen van regels
Hogere productiviteit leidt tot hogere remuneratie, en dus minder conflicten
o Remuneratie = Beloning, vergoeding
Specifieke instructies verminderen sociale conflicten
Heel positief beeld = Resultaat: Iedereen goed loon, weinig sociale conflicten, hoge productiviteit
etc.
Als mensen eigen ding gaan doen, w standaardisering ondergraven en dat is nt de bedoeling
Wij zouden intuïtief zeggen: ‘Dit is negatief’, mr binnen ‘scientific management’ lijkt het positief
Technieken gebruikt in scientific management
Time & motion studies < Video
o Naast een groep medewerks gaan staan en bekijken hoe lang zijn/haar/hun werk
duurt en wat die precies van werk verricht binnen een bepaalde tijd
Formulierendesign
Instructiekaarten
Symmetrie & standaardisering
Routing systeem
Ergonomie
o Mensen worden moe door te werken en je vermijdt dit door iedereen taken te geven
die nt te belastend zijn en/of zware taken over meerdere mensen te verdelen
Opsporen van verspilling
Differential Rate system
o Scientific management: Mensen w betaald per stuk (en dus nt per uur)
Voorbeeld: Fruitpluk
Niet betalen per uur, mr betalen per kilo of per geplukte bak fruit, want dat
stimuleert om sneller te werken
2
, o Best presterende medewerkers aanzetten om steeds sneller te produceren én zij w
ook beloond, want werken goed en verdienen dus goed
o Minder presterende medewerkers, verdienen minder en zullen ook ander werk
zoeken
Single purpose tools
o Machines krijgen mr 1 specifiek doel in een organisatie
o Voorbeeld: Boor voert functie uit die met 1 boorkop kan ipv telkens boorkop te
moeten wisselen (koop dan 2 boormachines)
Gantt-diagrammen < Planningsdiagrammen
Henry Gantt werkte met Frederick Taylor
Taken afgezet tegen tijd
Niet uitgevonden door Gantt
Door Gantt gebruik als diagnosetool, nt zozeer als planningstool
Bedenkingen in de aula:
o Geeft dit genoeg voldoening?
o Wordt dit op den duur niet saai, steeds dezelfde taak, elke dag opnieuw?
Kritieken op Scientific Management
Effect op medewerkers
o Abstrahering vh werk en vervreemding vd arbeider van zijn werk (Marx) (Filmfragment:
Modern Times)
o Arbeider voelt zich nt verantwoordelijk vr het eindproduct
o McDonaldization
Verwijst nr de toenemende mate vn standaardisering vn productie- en
distributieprocessen en rationalisering vd SL
o Stopwatch system gezien als denigrerend Stakingen
o Ondemocratisch?
Effect op producten en diensten
o Gebrek aan innovatie?
o Compartimentalisering/ Fragmentatie vd organisatie
Te sterk vooruitgangsgeloof? Centrale planning jaren ’30
Science of Administration
Op zoek nr een algemene managementtheorie; Ondersteunen vn managers in grote
organisaties
Ontwikkelen v/e ‘Science of Administration’ < De wetenschap kan helpen efficiënte
organisaties te bouwen
Verschil met Taylor’s scientific management:
o Taylor keek vooral nr de kleinste eenheden vd organisatie (individuele taken), en
werkte van daaruit
o Science of administration begint aan de top vd organisatie/vd werkvloer naar de
organisatie, het managen vn organisaties en administratieve structuren
Sterke aandacht vr formele structuren en organisatievormen
Wie?
Henri Fayol (1841-1925) = Mijningenieur
o ‘De l’administration industrielle et générale’ (1916)
o Definiëerde taken vh management als plannen, organiseren, leiding geven,
coördineren en controleren
3
, Lyndall Urwin = Industrie & militaire achtergrond
o Gedachte: Erg vertrouwd met Scienctific Management mr hoe laten we dit
samenwerken met andere principes?
Luther Gulick = Overheid (oa NYBMR)
o NYBMR: New York Bureau of Municipal Research = Onderzoeksbureau vd stad NY
Municipal = Gemeentelijk
o In jaren ’20: Bureau dat zich bezighield met statistieken en plannen vn publieke
diensten – Beïnvloed door SM, mr probeerden het verder te brengen
o Gulick & Urwin (1937), ‘Papers on the Science of Administration’ (Brachten de ideeën
van Fayol nr de VS)
Principes vd Science of Administration
Arbeidsverdeling als basisprincipe < Streven nr organisatorische homogeniteit
Departementalisering obv:
o Doel o Personen of zaken waarmee
o Proces men bezig is
o Plaats
Voorbeeld plaats: Enkel mensen uit Brussel
Voorbeeld personen: Alle mensen concentreren die werken omtrent welzijn
Efficiëntie als leidend principe
Eénheid van bevel & hiërarchie
o Iedereen krijgt slechts van 1 superieur bevelen (= Unity of command)
o Span of control
Voorbeeld:
Expliciete rol vd ‘chief executive’ < Functiebewaking
o POSDCORB: Planning, organizing, staffing, directing, coordinating, reporting,
budgeting
Samenvattend:
Zoektocht naar vaste & uniforme regels, principes etc
One best way
Nieuwe technieken vinden ingang < Veel aandacht vr organogrammen, statistieken
Systematische aandacht vr managementfuncties en managementondersteuning
Science of Administration in de bestuurskunde
Woodrow Wilson (1887): ‘The study of administration. Political science quarterly’
o Pleidooi vr een systematische wetenschappelijke studie vh overheidsbestuur
o ‘Administration lies outside the proper sphere of politics; Administrative questions
are not political questions.’ (Wilson 1887)
New York Bureau of Municipal Research (NYBMR, opgericht in 1906)
4
, o Meten vn prestaties en het verbinden vn overheidsmiddelen aan
overheidsdoelstellingen
Scientific Management houdt weinig tot géén rekening met sociale interacties
Aanval op het Taylorisme
Kritiek op Taylorisme, dat werknemers afschildert als:
o Egoïsten: Ze werken enkel om hun eigenbelang te dienen (< Verloning)
o Dommekrachten: Ze komen mr in actie als je hen precies vertelt wat ze moet doen
o Losse eenlingen: De arbeider in de organisatie is een individu
Klassieke benadering heeft weinig aandacht vr sociale interactie, nt financiële beloning,
individuele noden van medewerkers Geeft aanleiding tot…
Human Relations. Wie?
Mary Parker-Follet (1868-1933)
o Management is een sociaal proces en een dynamisch proces
o Aandcaht vr conflict resolution & werknemersparticipatie
Elton Mayo (1880-1949): Organisatiepsycholoog/-socioloog
Uitganspunten Human Relations beweging
Belang van informele organisatie wordt erkend
Een organisatie is een sociaal verband
Plaats voor participatie
Belang van intermenselijke verhoudingen
Mensbeeld: Zelfverwezenlijking als menselijk streven; Mens is een sociaal wezen
Leiderschap ipv management: Sturen van gedragingen ipv sturen op processen
Productieverhoging als gevolg van intrinsieke motivatie vd arbeiders
‘A happy worker is a productive worker’
o Wat moet goede manager doen: Mensen sturen, mensen motiveren (zorgen dat
mensen zin hbb in hun job en er fier op kunnen zijn etc, want dat motiveert)
Oog vr menselijke relaties op de werkvloer (Formeel werkt men samen, informeel ziet men andere
relaties/verhoudingen op de werkvloer)
Werk verdelen
Ingaan tegen officiële regels op de werkvloer
o Vb: Wij nemen steeds op deze manier pauze of als een collega iets vroegen wil
vertrekken, vangen wij het werk wel even op voor hem/haar/die…
Deel uitmaken v/e groep (op het werk) hoort hier ook bij & Fier kunnen zijn op je job!
Rol vd manager w een stuk voller of completer < Human Resources Manager
Onderzoeksbenadering
Anders dan: Scientific Management (= Formele structuren uittekenen, statistieken opstellen etc…)
Weinig aandacht vr organisatievormen ( Contrast met klassieke organisatietheorie)
Wel vr interacties in kleine groepen, communicatie, leiderschapsverhoudingen
Human relations beweging leidt tot meer aandacht vr individuen en hun drijfveren in
organisatiekunde
Aandacht vr sociologie & psychologie; Rol van motivatie-onderzoek
Voorloper vn organisational behavior studies < Niet alleen formele organisatiestructuren, mr
oog vr gedrag in een organisatie
Human Relations in de praktijk
Teamwork & participatie
o Hoe functioneren teams, kunnen we teams gebruiken om dit te doen werken…
5
