SCHADEVERGOEDINGSRECHT
LES 1 - INLEIDING
1 Inleiding
Historisch uitgangspunt: “The loss lies where it falls” (de schade staat waar ze valt)
Sterke nuancering met uitgangspunt vandaag: “pech moet weg” (als er ergens schade ontstaat,
dan willen wij dat deze schade zoveel als mogelijk vergoed wordt)
Doelstelling: of en onder welke voorwaarden kan een benadeelde die schade lijdt ten gevolge van
activiteiten van andere personen aanspraak maken op herstel van de geleden schade?
Vb. 1, PFOS: er is een meting gebeurt bij verschillende gezinnen -> opgemerkt dat er een hogere
PFOS-waarde zit in bloed. Verschillende gezinnen hebben een aansprakelijkheidsvordering gestart op
basis van burenhinder. De schade is dat de waarde van hun huis enorm gedaald is, maar daarnaast
kunnen zij ook angst inroepen voor toekomstige gezondheidsrisico’s.
Vb. 2, aardbevingen in Groningen: in Groningen werden er aardbevingen gemeten naar aanleiding
van gaswinningen die stevig genoeg zijn om schade te veroorzaken aan huizen. Ook hier schade,
maar daarnaast angst voor toekomstige aardbevingen.
Vb. 3, impact Instagram op tienermeisjes: eventueel aansprakelijkheidsvorderingen starten tegen
bedrijven die hiervoor instaan en zich eigenlijk bewust zijn van de effecten die hun campagnes
hebben
2 Overzicht van vergoedingsregelingen
2.1 Gemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht (art. 1382-
1386bis OBW)
Stel: ik krijg de pc niet opgestart en roep de ICT man. Hij komt langs de trappen naar beneden, maar
struikelt langs een boekentas die in het midden van de trap ligt => welke schade kan ik allemaal
inroepen?
1382-vordering
- 1382-1383: aansprakelijkheid voor eigen fout
- 1384, 1385, 1386, 1386bis => kwalitatieve aansprakelijkheid (personen, zaken waarvoor we
instaan)
Bijzonder geval in 1384 lid 1: algemene aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (
gesloten lijst voor personen, maar in de toekomst uitbreiding naar personen die
instaan voor kinderen, zoals pleegouders)
Persoonlijke aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken
Aansprakelijkheid voor aangestelden (KUL als aansteller van prof) voorwaarden:
- Band van ondergeschiktheid (in principe werken proffen niet in ondergeschikt verband, maar
wel binnen onderwijsluik => KUL beslist welke vakken zij moeten doceren, op welk moment,
aanwezigheid AO…)
- Niet-herhaalde lichte fout (art. 18 WAO)
1
, Een aula die op dermate wijze georganiseerd is dat er geen plaats is om boekentas onder uw
bank te stockeren kan eventueel ook problematisch zijn => aansprakelijkheid voor
samengestelde zaken is mogelijk
In theorie zou de onderwijzer kwalitatief aansprakelijk gesteld kunnen worden voor een
schadegeval binnen de aula (niet beperkt tot minderjarigen voor ouders beperkt tot
minderjarigheid!)
Code Napoléon (1804):
Enige uitzondering op uitgangspunt (het was de enige mogelijkheid om te gaan via gemeen
aansprakelijkheidsrecht)
Strenge voorwaarden: fout, schade en OV
Integrale schadevergoeding
Toepassingsgebied: algemeen
2.2 Objectieve of foutloze aansprakelijkheid
Eind 19e eeuw heeft men ingezien dat foutaansprakelijkheid niet meer volstaat: periode
industrialisering en opkomst moderne technologie => stijging aantal schadegevallen
Overgang naar objectieve aansprakelijkheid (zonder bewijs van fout)
Toepassingsgebied: elk regime heeft eigen toep.vw en gevolgen
- Vb. productaansprakelijkheid (elk SO van een gebrekkig product, zowel contractuele als
buitencontractuele context, komt in aanmerking) => in praktijk moet men dit vaak
relativeren (voorbeeld elektrische fiets)
- Vb. bovenmatige burenhinder, art. 3.101 BW (PFOS zaken vooral gebaseerd op burenhinder)
=> zowel in te roepen in commerciële activiteiten als privé-activiteiten
- Bijzondere vorm: risico-aansprakelijkheid (zonder bewijs van fout en OV, enkel bestaan band
risicovolle activiteit – schade)
Economische activiteiten die grote schade zouden teweegbrengen bij samenleving (vb.
kerncentrales => oprichting schadefondsen
2.3 Aansprakelijkheidsverzekering
Men ziet vaak dat daders van schadegevallen insolvabel zijn oplossing: AHverzekeringen
Voorbeeld ICT: de student zal waarschijnlijk insolvabel zijn. Daarom is het nuttig om een familiale
verzekering af te sluiten in geval een gezinslid obv 1382 een schadegeval veroorzaakt.
Verzekering als potentiële aansprakelijke
Belangrijke aanvulling op gemeen AHrecht (geen alternatief) => AHverzekering treedt pas in
werking indien men kan bewijzen dat er AH is
Wettelijke regeling: art. 141-153 WV
Aantal verplichte AHverzekeringen neemt toe (zoals: WAM-verzekering, BA exploitatie voor
ondernemingen, beroepsAH-verzekering voor vrije beroepen, vrijwilligersorganisaties,
aannemers, architecten en andere dienstverleners in bouwsector)
Rechtstreekse vordering van benadeelde tegen verzekeraar (uitzondering op relativiteitsbeginsel,
art. 150 WV)
- Quid excepties? In gemeen VBSrecht wordt onderscheid gemaakt tussen excepties van vóór
en nà instellen AHvordering => enkel excepties van vóór instelling zijn tegenwerpelijk (art.
151 WV)
2
,2.4 Sociale zekerheid, rechtstreekse verzekeringen, schadefondsen
Sociale zekerheid:
Voorbeeld ICT: stel dat de ICT man ernstig gewond is en voor een paar weken arbeidsongeschikt
werd verklaard. De medische kosten worden voor een deel gedragen door de sociale zekerheid. Hij
heeft ook recht op een vervangingsinkomen.
Alternatief vergoedingssysteem (vergoeding SO staat los van AH)
Toepassingsgebied: beperkt
Beperkte vergoeding (geen integrale schadevergoeding)
Basisbescherming (bedrag obv gegenereerde inkomsten)
Opm.: tegenwoordig zien we dat de principes uit aansprakelijkheidsrecht beginnen binnen te sijpelen
in sociale zekerheid. Bv. medicijn dat normaal terugbetaald wordt voor longaandoening, maar
bewezen dat het geen effect heeft als je blijft roken => indien men blijft roken, geen terugbetaling.
Rechtstreekse verzekeringen:
= Eigenschadeverzekering
Verzekering als potentiële benadeelde
Alternatief vergoedingssysteem
Toepassingsgebied: beperkt
Vb.: hospitalisatieverzekering, brandverzekering, omniumverzekering…
Schadefondsen:
Er zijn een aantal situaties waarin personen schade lijden waarin ze niet aan schadevergoeding en/of
AH geraken, maar OH vindt niet dat schade mag blijven liggen oplossing: schadefondsen
Opgericht, door of op initiatief van OH, voor gevallen waar de verzekeringstechniek niet kan
toegepast worden
Lidmaatschap en betaling van bijdrage door bijzondere wetgeving verplicht voor bepaalde
categorie personen of ondernemingen
Alternatief vergoedingssysteem => nadruk ligt op aard van schade geleden door SO
Toepassingsgebied: beperkt
Voorbeelden:
- Fonds voor medische ongevallen
- Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds
- Fonds voor arbeidsongevallen
- Fonds voor beroepsziekten
- Asbestfonds
- Fonds tot hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden (bv. aanslagen Zaventem,
Dutroux)
- Fonds technologische rampen
Conclusie:
Art. 1382 ev. niet meer enige en voornaamste bron van schadevergoeding
- Aanvulling: AHverzekering
- Alternatieven: sociale zekerheid – rechtstreekse verzekering – schadefondsen
Leidt tot coördinatieproblemen
3
, - Kan benadeelde naar keuze gelijktijdig of opeenvolgend aanspraak maken op SV?
- Wie moet schadelast uiteindelijk dragen?
3 Functies
Schadevergoedingsrecht is multifunctioneel
Primaire functie: vergoeding / herstel van de benadeelde
- In toenemende mate belangrijk
- Bevestigd in hervormingsproject
- ‘peripheral tortfeasor’ => tegenwoordig ook mogelijk om schade te verhalen op bv. notaris,
toezichthouder… omdat zij solvabeler zijn
Secundaire functie: preventie / ontrading (voorkomen van schadegevallen)
Repressie (straf): het is niet de bedoeling om AHvordering in te stellen om iemand te straffen,
maar eventueel een neveneffect
Schadespreiding: niet mogelijk via 1382 e.v. maar wel via alternatieve mechanismen (zoals:
schadefondsen) => de financiële last wordt niet meer bij één persoon gelegd, maar bij een
collectiviteit
Instrumentalisering van het schadevergoedingsrecht: vandaag zien we dat AHvorderingen ook voor
andere functies worden ingesteld dan louter de vergoedende
Vb: klimaatzaken, private afdwingend van mededingingsrecht
4 Bronnen
1. Nationaal
Wetgeving
- BW
- Bijzondere wetgeving
Rechtspraak
Rechtsleer
Belgisch hervormingsproject AHrecht
2. Internationaal en Europees
4
