LESDOELEN EN LEERDOELEN
ZIEKTELEER
1 EERSTE LEVENSWEKEN
1.1 VROEG NEONATALE ZORG
1. Op het einde van jouw advies gesprek, vermelden de moeder nog even dat het gezin recent werd uitgebreid.
Zij maken zich echter zorgen ivm wiegendood, in die mate dat ze afwisselend waken bij hun zuigeling, wat nu
ook verklaart waarom enkel de moeder aanwezig was bij het advies gesprek. Wat bespreek je met hen qua
preventiemaatregelen, en bronnen van informatie ?
o Kind en gezin is een betrouwbare bron waar preventieve maatregelen op staan die het risico
verkleinen. En zorgverleners zijn referentiepunt.
o Qua maatregelen is het belangrijk om te zorgen voor een goede verluchting van de kamer, deze mag
niet te warm zijn – regelmatig checken bij de baby, dat doen de ouders wel al goed want ze laten de
baby niet alleen – ga naar de dokter als baby koorts heeft – zorg voor een veilige omgeving: geen
slabbetjes, grote kussens, knuffels, dekentjes in het bed (risico op verstikking) – baby altijd op zijn
rug laten slapen – niet roken in de slaapkamer – stevige matras.
2. Wat kunnen de medische gevolgen zijn van te hoge bilirubine waarden bij een pasgeborene, zowel in de
neonatale periode als daarna ?
o Bilirubine is een afbraakproduct van rode bloedcellen en wordt normaal door de lever verwerkt en
uitgescheiden. Bij een pasgeboren baby is die lever nog niet zo rijp, waardoor er een ophoping kan
ontstaan.
i. Als er te veel bilirubine is, dan spreken we van hyperbilirubinemie (geelzucht). De baby ziet
dan geel.
ii. Wanneer hyperbilirubinemie niet wordt behandeld, kan er kernicterus ontstaan. De
bilirubine is zich gaan ophopen ter hoogte van de hersenen waardoor er onherstelbare
hersenschade is ontstaan (ernstige motoriek en gehoorproblemen).
3. In Vlaanderen wordt gescreend met een gehoortest bij pasgeborenen om zo eventueel gehoorstoornissen
op te sporen. Pas de basisconcepten (waarom, sensitiviteit, specificiteit, behandeling beschikbaar) van een
indicatie tot screening hierop toe.
o Bij een gehoortest wordt de activiteit in de hersenen gemeten als reactie op een geluid. Het idee is
om na te kijken of er een gehoorstoornis is voor dat het symptomatisch wordt. Waarom? Omdat het
klinische beeld maar pas duidelijk wordt na 6 maanden. Wanneer je vroeger kan detecteren, kan er
vroeger interveniëren. Bij vroegtijdige behandeling kan de hersenontwikkeling veel beter en veel
vlotter ontwikkelen. Deze test wordt een aantal weken na de geboorte gedaan omdat net na de
geboorte er nog wat vocht achter de oren kan zitten waardoor de test vals positief kan zijn. Wordt
uitgevoerd door K en G.
4. In Vlaanderen wordt gescreend met een hielprik (Guthrie, bloedname) bij pasgeborenen om een reeks
specifieke stoornissen na te gaan. Recent werd hier ook cystic fibrosis (mucoviscidose) aan toegevoegd. Pas
de basisconcepten (waarom, sensitiviteit, specificiteit, behandeling beschikbaar) van een indicatie tot
screening hierop toe. hier zijn folders over
o Muco is een frequent voorkomend malabsorptiesyndroom. Hierdoor neemt het kind onvoldoende
voedingsstoffen op die die nodig heeft om goed te kunnen groeien. Door middel van de Guthrie test
is het mogelijk om dit zo snel mogelijk op te sporen waardoor het kind snel kan behandeld worden.
Als ze op tijd behandeld worden, kan groeiachterstand, ondervoeding en onherstelbare longschade
vermeden worden en zal er dus een minder ernstiger fenotype zijn. Er zijn behandelingen
beschikbaar dus willen we deze aandoeningen strenger detecteren zodat er preventief ingegrepen
, kan worden. De behandeling kan bestaan uit het optimaliseren van de voedingstoestand,
pancreasenzymen innemen, …
5. Wat betekenen ‘actieve’ en ‘passieve’ immunisatie, en leg hierbij de nadruk op de verschillen tussen beide
(dia 7)
o Actieve immunisatie gebeurd aan de hand van vaccinatie. Er wordt een antigen ingebracht via
inspuiting. Hierdoor wordt het immuunsysteem geprikkeld. Het zet aan tot de productie van
antistoffen en/of T-lymfocyten. Doordat het de eigen immuniteit stimuleert, biedt het bescherming
op termijn (langdurig). Nadeel is dat het even duurt voordat die antistoffen zijn aangemaakt dus het
moet preventief gebeuren. Hep. A is een uitzondering omdat daar een langere incubatietijd geldt.
o Bij passieve immunisatie wordt het antistof zelf toegediend. Het biedt onmiddellijk bescherming,
maar is kortdurend (dus het blijft niet).
6. Wat is de ‘logica’ om (cfr dia 13) eenzelfde vaccin vaker te herhalen in het eerste levensjaar ?
o Het immuunsysteem van een pasgeborene is nog in ontwikkeling. In eerste instantie worden er snel
IgM antistoffen aangemaakt, maar deze zijn niet specifiek en hebben de neiging om snel af te nemen
(eerste respons op eerste vaccin). Naarmate de baby een beetje ouder wordt, is het immuunsysteem
beter in staat om specifieke IgG antistoffen aan te maken. Deze zijn effectiever en hebben de
capaciteit om langdurige immuniteit te bieden. Het duurt echter langer voordat het immuunsysteem
van een baby IgG-antistoffen kan produceren. Dit komt omdat de respons van het immuunsysteem
nog in ontwikkeling is. Het herhaaldelijk blootstellen van een baby aan vaccins is bedoeld om de
immuniteit te versterken. Bij elke blootstelling wordt het gestimuleerd om specifieke IgG-antistoffen
te produceren en een geheugenrespons te ontwikkelen. Deze respons zorgt er voor dat het
immuunsysteem sneller en krachtiger reageert bij blootstelling pathogeen.
o Daarnaast zijn er periodes wanneer baby’s gevoeliger zijn voor infecties. Het vaccinatieschema is zo
gepland om de baby maximale bescherming te bieden op momenten risico hoog is.
i. Die periode is rond de leeftijd van 3 – 6 maanden: baby wordt geboren met hoge
concentratie IgG die transplacentair zijn doorgegeven. Deze concentratie gaat progressief
dalen tot baby zelf in staat is om deze aan te maken. IgM stijgt in functie van doorgemaakte
infectie en IgA stijgt over de leeftijd heen. Finale concentratie is op zijn laagst rond 3 – 6
maanden dus daarom gevoeliger.
ii. Immuniteit na vaccinatie is minder risicovol dan immuniteit door natuurlijke infectie en in
sommige gevallen kan de immuniteit door vaccinatie zelfs langduriger of sterker zijn dan na
natuurlijke infectie.
1.2 WAAROM SCREENEN WE
Welke criteria kan je gebruiken om te beslissen om een screening (hielprik, gehoor) in te voeren voor alle
pasgeborenen (‘moeder, waarom screenen wij)?
o Screening moet worden overwogen voor aandoeningen die ernstig zijn en een relatief hoge
prevalentie hebben. Er moet gescreend worden voor die ziekten die vroeg in het leven symptomen
kunnen veroorzaken en ernstige gevolgen hebben als ze niet op tijd behandeld worden (vroegtijdige
interventie is vaak cruciaal). Er moet een duidelijk tijdsvoordeel zijn bij het identificeren en
behandelen van de aandoening in de vroege stadia. Er moet dan ook een effectieve behandeling
beschikbaar zijn voor die aandoeningen, anders het heeft het weinig zin om te screenen als we niets
kunnen doen om een betere outcome te bekomen.
Waarom maken we ons druk over hyperbilirubinemie ?
o Hyperbilirubinemie is een te veel aan geel pigment. Het kleurt de huid en de ogen van de baby geel.
Veel baby’s worden hiermee geboren dus het is een normaal fenomeen, maar wanneer het uit de
hand loopt en het wordt niet behandeld ontstaat er risico op het ontwikkelen van kernicterus.
Hierbij worden de hersenen onherstelbaar aangetast en ontstaan ernstige motoriek- en
gehoorproblemen.
