ONTWIKKELINGS-
PSYCHOLOGIE
Prof. Dr. Martijn Van Heel
Academiejaar 2023-24
1
,INTRODUCTIE EN THEORETISCHE KADERS
Introductie
Per levensfase (prenataal, geboorte, peutertijd, kleutertijd,
kindertijd, adolescentie, volwassenheid) vier onderdelen bekijken:
- Biologisch: fysieke groei (1)
- Cognitief: denkvermogen (2)
- Socio-emotioneel: sociale (3) en persoonlijkheids-/
identiteitsontwikkeling (4)
Bij studeren: plaats per onderdeel de verschillende levensfasen achter
elkaar als kapstok.
1. Definitie
Ontwikkelingspsychologie = wetenschappelijke studie van de veranderingsprocessen en stabiliteit bij
(een) individu(en) vanaf de conceptie tot aan de dood op verschillende domeinen in wisselwerking met
de omgeving
a. Wetenschappelijke studie:
- stellen van vragen (zo concreet mogelijk)
- verklaring formuleren (hypothese)
- onderzoek voeren dat ofwel de verklaring
steunt ofwel verwerpt (verzamel data!)
! terugkoppeling ontzettend belangrijk:
klopt de hypothese? was de vraag niet duidelijk?
Twee populaire types onderzoek:
(1) Correlationeel = onderzoeken v/e link, associatie; zegt niets over causatie/ effectieve oorzaak;
enkel “als we A zien, dan zien we B” of “A hangt samen met B”, en niet “A zorgt voor B”.
bv. correlatie tussen kijken gewelddadige programma’s en agressie
andere vbn: global average temperature vs nbr of pirates, ice cream solds vs nbr of murders
2
, (2) Experimenteel = trachten iets te zeggen over een causaal verband door in te grijpen op de
werkelijkheid ® conditie manipuleren en kijken waar het verschil zit, idealiter verandert er
maar één ding, nl datgene waar we op ingrijpen (al is dit zelden zo in de praktijk)
(« correlationeel: enkel kijken, niet ingrijpen)
Start met doelgroep (groep mensen waarin je geïnteresseerd bent, lijken op een manier op elkaar)
Splits groep op in controle groep (natuurdocu’s) en behandelgroep (gewelddadige programma’s)
Denk na: zijn er andere mogelijkheden die resultaat kunnen verklaren?
bv. Nature vs Nurture:
® nature (wat krijg je van ouders mee, vastgelegd bij geboorte, genetische make-up) en
nurture (welk deel wordt gevormd/ gekneed door omgeving) spelen beide een rol
® meerlingen bij verschillende adoptiegezinnen plaatsen om te kijken wat de impact van de
omgeving is (genetica is identiek) (docu: 3 identical strangers) (w niet meer gedaan, ethisch!)
® steeds stilstaan bij ethiek (bv: een controlegroep geen zorg verlenen)
b. Van conceptie tot dood
- Verschillende levensfases (begint reeds prenataal)
- Niet strikt gedefinieerd, we werken hier met westerse consensusleeftijden
o Culturele invloeden (bv. overgangsrite naar volwassenheid, formele educatie)
o Sociologische invloeden (bv. meer instroom HO, economische situatie)
Prenatale periode conceptie tot geboorte
Babytijd 0 tot 18 maanden
Peutertijd 18 maanden tot 2,5/ 3 jaar
Kleutertijd 2,5/ 3 tot 6 jaar
Kindertijd (lagere school) 6 tot 12 jaar
Adolescentie 12 tot 18 jaar
sinds 2000, opkomst HO, vagere periode, settelen
Emerging adulthood 18 tot 25 jaar
gebeurt later, ook kinderen krijgen etc.
Vroege volwassenheid 18 tot 30 jaar
Volwassenheid 30 tot 60 jaar
Laat volwassenheid 60+ stijgende levensverwachting shift ook deze fase
3
, - Op verschillende domeinen: fysiek, cognitief, socio-emotioneel (zie afb pg.1, introductie)
- In wisselwerking met de omgeving: zie verder nature/ nurture, bioecologisch model etc.
= bioecologisch model,
chronosysteem ontbreekt hier nog, i.e.
tijdsvak waarin je leeft (bv.tijdsvak
grootouders: veel minder mensen in deze
aula, andere kijk op
ontwikkelingspsychologie)
2. Basisthema’s
a. Continu of discontinu (kan beetje van beide zijn)
• Continu = graduele toename van eenzelfde soort vaardigheid – kwantitatieve verandering
• Discontinu = vss stadia met vss specifieke kenmerken – kwalitatieve verandering
b. Universeel of individueel
• Universeel = kritieke/ gevoelige perioden
- Kritieke/ gevoelige perioden
o iedereen neemt dezelfde stappen op ongeveer dezelfde moment
= gevoelige periode (periode in ontwikkeling waarin leren bep vaardigheid makkelijker
is)
o één bepaald moment is uitermate geschikt voor leren v/e vaardigheid
bv. taal in periode tussen 0 en 6/ 7 jaar
= kritieke periode (rigider, om iets te leren heb je maar een bepaald ‘time window’, je
moet het dan geleerd hebben of het gaat niet meer; vroeger hechtten sommigen hier geloof
aan, maar is nu niet meer relevant!)
- Unieke combinaties van genen en omgeving: individuele paden van ontwikkeling met
gemeenschappelijke trends
• Individueel = verschillende contexten
c. Nature-Nurture debat
Genetische en/of omgevingsinvloeden ® zowel nature als nurture bepalen de levensloop
• Nature = aangeboren, biologische predisposities; gebaseerd op genetische overdracht
• Nurture = fysische en sociale wereld; beïnvloedt biologische en psychologische ontwikkeling
4
