Hoofdstuk 1: Om te beginnen
- Over waar psychologie over gaat en hoe psychologen onderzoek verrichten -
1 Waarover handelt de cursus?
We worden voortdurend geconfronteerd met psychologie (tv, radio, etc,..). Maar
meestal gaat het niet over wetenschappelijke psychologie.
Psychologie als wetenschappelijke discipline vaak verkeerd ingeschat
- Overschat: men denkt vaak dat als een psycholoog gewoon naar een
persoon kijkt/even luistert, die meteen een oplossing kan bieden voor het
probleem
- Onderschat: men denkt dat bruggen bouwen voor grote en zware camions
heel veel meer indrukwekkend is dan psycholoog zijn (een psycholoog
heeft een lager aanzien dan een ingenieur)
2 Waar of niet?
Leugendetector: moet 4 verschillende scenario’s van elkaar kunnen
onderscheiden
1. Wanneer de persoon liegt en de leugendetector geeft dit aan
2. Wanneer de persoon liegt en de leugendetector geeft dit niet aan
3. Wanneer de persoon niet liegt en de leugendetector geeft dit aan
4. Wanneer de persoon niet liegt en de leugendetector geeft aan van wel
3 Wat is psychologie – en wat is het niet?
Sociologie/economie/criminologie
- Belangrijkste verschil: gebruik van verschillende methodes
Psychologie betwist ongefundeerde uitspraken van pseudowetenschappelijke
aard
- Astrologie, grafologie, toekomstvoorspellingen
Studie Daryl Bem: sociaal psycholoog die beweerde dat psychologen de
toekomst konden voorspellen. Aan de hand van het antwoord op een eerste
vraag, de antwoorden op de volgende vraag voorspellen (telkens kiezen tussen 2
knoppen). Bij een foutief antwoord krijgt de persoon een blanco scherm, bij een
juist antwoord een erotische scène (“beloning”). De uitkomst geeft dat de
proefpersonen beter doen dan 50%, dit is meer dan de normale toestand. Hij
concludeerde hiermee dat men de toekomst kon voorspellen. Veel
verontwaardiging na publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift. Anderen
probeerden dit ook wetenschappelijk aan te tonen – lukte niet.
Na 90 jaar nog steeds geen zuiver wetenschappelijk bewijs dat mensen de
toekomst kunnen voorspellen.
4 Het Freud probleem
Het Freud probleem = de associatie van psychologie met de psychoanalyse (een
ander probleem met het afbakenen van wetenschappelijke psychologie)
• Minder dan 10% van de APA-leden onderschrijven de ideeën van Freud
(psychoanalyse is bijna iets marginaals)
• Nog minder onderschrijven de ideeën van Jung
• Noch Freud noch Jung waren psycholoog (maar arts)
➔ Psychologie als wetenschappelijke discipline is tamelijk onbekend bij het
grote publiek
Lena Meuwis tew 2023 - 2024
,Belangrijkste kenmerken van wetenschappelijk onderzoek (3)
1. Systematisch empirisme: onderzoekbenadering vertrekt van sensorische
ervaring en observatie als onderzoeksgegevens (waarnemen vanuit de
werkelijkheid). Dit betekent ook dat we geen gezagsargumenten
aanvaarden (bv het is niet omdat iemand een nobelprijs heeft gewonnen,
dat hetgeen wat die zegt de status krijgt van een wetenschap, men heeft
empirisch bewijs nodig)
- Bijvoorbeeld astronoom Fransesco Sizi (had kritiek op de ontdekking
van Galileo)
- Vroeger was er gebrek aan systematisch empirisme: aderlatingen
Benjamin Rush bij patiënten (gele koorts)
- Poppers kritiek op de psychoanalyse
Behaviorisme = psychologie wordt gereduceerd tot het achterhalen van
verbanden tussen stimulus en reactie
Cognitieve psychologie = studie van de manier waarop wij informatie verstreken
2. Publiek verifieerbare kennis: impliceert de eis van repliceerbaarheid.
Iets wordt pas wetenschap als het verschijnt in een wetenschappelijk
tijdschrift, waarbij dat een fenomeen zeer eenvoudig & uitgebreid wordt
beschreven. Op die manier kunnen andere wetenschappers dit onderzoek
ook uitvoeren om na te gaan of ze hetzelfde effect bekomen.
- Peer review-proces is zeer belangrijk
3. Toetsbare theorieën: falsifieerbaarheid (dat fouten in principe
aantoonbaar zijn, je moet kunnen zeggen wanneer de theorie niet zal
kloppen). Dit is een probleem bij de psychoanalyse (voorbeeld Nixon).
Psychoanalyse geeft altijd een verklaring na de feiten, maar kan niet
voorspellen (kritiek van Popper).
- Verhaal van ‘Watergate’
- Testbaarheid kan variëren met de tijd: nu kan er op
wetenschappelijk vlak veel meer dan vroeger. Vroeger waren er
enkel nog fantasieën. Nu zijn er intelligentietest die betrouwbaar
zijn en zijn accuratere uitspraken mogelijk.
Door de inductie van nieuwe statistische technieken, bijvoorbeeld, veranderde de
vraag in welke mate intelligentie erfelijk of aangeleerd was van een niet-
oplosbare naar een oplosbare vraag.
5 Het vijfstapsproces van de wetenschappelijke methode
Niet zo heel belangrijk
1. Hypothese ontwikkeling
2. Gecontroleerde test
3. Objectieve data verzameling
4. Analyseren van de resultaten
5. Publiceren, bekritiseren en recpliceren van de resultaten
Onafhankelijke variabele: de variabele die door de onderzoeker
gemanipuleerd wordt en die door de onderzoeker getest wordt - bijvoorbeeld
leesniveau
Lena Meuwis tew 2023 - 2024
,Afhankelijke variabele: het gemeten resultaat van een studie (de responsen
van deelnemers in een studie)
6 Types van psychologisch onderzoek
Naturalistische observatie (1): vaak de eerste stap in een gecontroleerd
onderzoek (geeft een eerste aanzet tot een hypothese)
• Kijken naar geweld op tv heeft invloed op het (agressief) gedrag van de
kijker
• Passen mensen (of dieren) hun gedrag aan als ze geobserveerd worden?
Gevalstudie (2): uitvoerige studie van 1 geval of 1 persoon
• Freud heeft dit gedaan in de psychoanalyse
• Oppassen voor getuigenverklaringen
• Veel gebruikt in de neuropsychologie
Interview (3)
• Directe bevraging, interviewer getraind op neutraliteit
Survey (4)
• Verzamelen van steekproef van opinies (op een gecontroleerde manier) –
voorbeeld Humo
• Representativiteit belangrijk: Amerikaanse presidentsverkiezingen
(mensen opbellen in tijden dat niet iedereen een telefoon had om te peilen
wie voor welke partij stemt, rijkere mensen konden zich een telefoon
veroorloven en stemden op de republikeinen)
• W.E.I.R.D. participants (western educated industrialized rich democratic)
Psychologische tests (5)
2 soorten
1. Cognitieve test: over het denkvermogen/verwerken van informatie. Dit
kan accuraat.
• Schoolvorderingen(examens)
• Intelligentietest
2. Persoonlijkheids- en attitudetest: (vragenlijsten, projectieve technieken).
Dit kan minder accuraat.
• Projectieve technieken: je herkent figuren in de wolken en ziet Mickey
Mouse. Jij ziet Mickey Mouse, maar de wolken op zich hebben daar niets
mee te maken.
Voorbeeld: Inktvlek. Alles wat je zegt dat je daarin ziet, komt van uzelf (want dit
is een toevallige inktvlek). Dit is een psychologische test (Rochardtest).
Voorbeeld: seksueel geobsedeerd. Psycholoog concludeert dit, klant zegt terug:
maar u dan, want u legt mij de vieze plaatjes voor? (controversieel)
Thematic Appersection Test (TAT): Wat is hierop te zien? Wat is eraan
voorafgegaan? En hoe gaat het verder lopen? → antwoorden hangen af van
jezelf, van uw dynamiek
Lena Meuwis tew 2023 - 2024
, 5.1 Stressbestendigheid testen
Test A: prisma test
• In een gezelschap wordt u onverwacht gevraagd om een toespraak te
houden (reactie: u krijgt hartkloppingen/u wordt zenuwachtig/u reageert
humoristisch/u wordt verlegen/u gaat blozen)
• U wordt in de tram betrapt op zwartrijden
Test B: flair test
• Ik slaap ’s avonds snel in en word ’s morgens weer gemakkelijk wakker
(zeer vaak/zelden/bijna nooit)
• Ik heb last van allergieën
• Als ik me aan mijn partner erger, laat ik dat snel merken
Test C: Acco test
• In stresssituaties kan ik mezelf wegcijferen om de spanning in de groep
weg te nemen
• …
Conclusie: op basis van de vragen alleen, kan je moeilijk zeggen of het een
wetenschappelijke test is of niet
5.2 Types van psychologisch onderzoek
Drie belangrijke noties voor beoordeling
1. Standaardisatie: hoe moet ik precies meten? (doe ik het altijd op dezelfde
manier?)
a. Ik en mijn collega’s moeten dat altijd op precies dezelfde manier
doen om een correct beeld te vormen
2. Betrouwbaarheid: hoe precies is de meting (hoe sterk correleert mijn test
met zichzelf)
a. Voorbeeld: lengte van studenten. Meet de afstand wanneer ze tegen
het bord staan vanop de grond gemeten. Als je lat niet perfect
horizontaal of verticaal staat, krijg je een ander resultaat. Hoe goed
komen je resultaten overeen als je de test 2x doet?
3. Validiteit: meet de test wat men beoogt te meten? (hoe sterk correleert de
test met een criterium?)
a. Voorbeeld: je legt een test voor in een lagere school voor kinderen
van 10 jaar aan de hand van vraagstukken. Veronderstel dat er
allochtone kindjes zijn, die het Nederlands nog niet zo goed
beheersen. Zij zullen lager scoren op rekenvaardigheden, omwille
van een andere reden dan dat ze niet sterk taalkundig zijn.
b. Hogere eis dan betrouwbaarheid
c. Oplossing: test samenhangen met criteria (voorbeeld:
schoolresultaten)
Correlationele studies (6)
Correlationeel onderzoek !!!
In een correlationeel onderzoek bestudeert een onderzoeker een steekproef,
noteert karakteristieken van elk bestudeerd object en gaat vervolgens na of er
een verband is tussen die karakteristieken.
Lena Meuwis tew 2023 - 2024
