Inleiding
We maken ons zorgen over etnische verschillen in de samenleving en over alles wat daaraan
gerelateerd is. Etnische diversiteit zou de bron kunnen vormen van vernieuwende manieren
van denken en doen, het is een trigger van creativiteit en innovatie.
Onderwijs
• Onderwijs vervult een basisbehoefte en etnische diversiteit vormt hier een ultieme
uitdaging, maar dit hoeft niet noodzakelijk in problemen te resulteren
• Om te begrijpen hoe we etnische diversiteit kunnen verzoenen met goed onderwijs moeten
we eerst de bestaande uitdagingen beter begrijpen
• Ondanks initiatieven komt uit bevraging dat slechts 17% vd vlaamse leraren zich competent
voelt in multiculturele/ meertalige context les te geven
• De bestaande studieboeken zitten vol met achterhaalde en foute ideeën
Þ Vormen deel vh probleem
Hoofdstuk 1: Waar gaat het over?
1.1. Twee gekleurde klasfoto’s
Er is een foto van twee parallelklassen genomen in 1990.
Verschillen:
• Opvallend dat er in geen van beide klassen meisjes zitten
: tot diep in jaren `90 waren aparte scholen vr jongens& meisjes de norm
• De etnische samenstelling
: 2A is grotendeels autochtoon en slechts enkele hbb andere origine
: 2B bestaat uit 6jongens van Turkse origine, geboren in België
• Sociale klasse
: 2A bestaan uit lokale middenklasse
: 2B bijna allemaal uit gezinnen met armoede, precaire jobs en werkloosheid
• Leerkracht
: Klas 2A had meester Antione, die al heel wat jaren onderwees
: klas 2B had Ilse, wie haar eerste jaar lesgaf en geen ervaring of kennis heeft
meegekregen van hoe om te gaan met de culturele diversiteit
: klas 2B had ook nog 2andere leerkrachten, die lessen islam gaven in de Turske taal
en cultuur en hier kwamen ze in contact met turkse uit 2A
Besluit:
Þ De klassen kwamen niet in contact met elkaar
Þ De samenleving kijkt heel anders naar klas 2A dan naar klas 2B, 2A is een ‘gezonde
mix’ en de meeste mensen hadden hun kinderen liever in klas 2A dan 2B. Dit was
echter keuze vd school
Þ Volgens de samenleving is 2B géén gezonde mix, en zowel de kinderen van klas A als
van klas B weten maar al te goed wat hun onderscheidt
, 1.2. Etniciteit
Etniciteit
• De maatschappelijke veronderstelde gemeenschappelijke afkomst van een groep
mensen, een etnische groep bestaat dus uit mensen van wie verwacht wordt een
gemeenschappelijke afkomst te hebben
• Alledaagse definitie = wordt vaak enkel gebruikt als het gaat over etnische
minderheden of als synoniem voor ‘exotisch’ -> dit is fout
• Dat autochtonen niet worden gezien als dragers van een etnie wordt door Schinkel
benoemd als ‘dispensatie van etniciteit’
1. Groep v mensen : Iedereen heeft een etniciteit, niet voor bepaalde groep voorbehouden (
noemt men in literatuur dispensatie van etniciteit )
2. Verondersteld : het is geen eigenschap, niet iets biologisch, primoridiaal
: iets dat mensen construeren en betekenis aan geven, veranderlijk doorheen
de tijd ( net zoals geld) hierbij bestaan etnische grenzen tussen zichzelf en de
ander die knn verschuiven vb spaghetti vroeger niet vlaamse cultuur nu wel
Komt soms overeen met zelfbeeld
: being ethnic = hoe je jezelf categorizeerd " ik ben half belg, half chileens"
: feeling ethnic = hoe je jezelf voelt bij identificering vb chileens zijn mr niets
hebben meegekregen van cultuur etc en daardoor nt chileens voelen
: doing ethnic = handelingen die je stelt in je gedrag
3. Gemeenschappelijke afkomst : kan verwijzen naar vele dimensies = nationale/regionale
origine, moedertaal, religie, ras
: vaak werd naar de rationale origine verwezen, na 9/11 wordt de nadruk
meer op religie gelegd
Autochtonen, allochtoon
• Ook witte mensen, inboorlingen van Vlaanderen, worden autochtonen genoemd
• Het begrip ‘allochtoon’ is verworven tot een mengelmoes van migratie-, religieuze en
raciale achtergronden: dit zijn verschillend dimensies van etniciteit
1.3 Afkomst op basis van…
Vandaag de dag zouden we kinderen van klas 2B zien als ‘moslims’, maar vroeger zouden deze als
Turken worden benoemd. Hun religie trad voor de samenleving minder op de voorgrond dan hun
nationale origine, ze werden beoordeeld op basis v hoe de leerlingen eruitzagen, uiterlijke kenmerken.
Etniciteit is multidimensionaal : 4dimensies
“ why we hate”
• Rwanda was zeer gehecht land maar door kolonisatie verdeeld in Tutsi & Hutu, een
voorbeeld van etniciteit als sociaal construct met etnische grenzen gebaseerd op hoeveel
koeien je had= +10 is tutsi en anders hutu
, 1. Nationale en regionale origine
• De grootste etnische-nationale groep in België zijn autochtonen, inboorlingen van
België. Dit aantal wordt echter wel steeds kleiner
• De 2e grootste etnische-nationale groep zijn Nederlanders: migratiegolven 20e eeuw
zn hierbij belangrijk. Door arbeiderstekort deed ons land beroep op ‘gastarbeiders’
uit Marokko& Turkije en bleef verdergroeien na immigratiestop.
Þ Vanaf de eeuwwisseling kwamen er kwantitatieve en kwalitatieve
verschuivingen in de migratiepatronen: niet alleen het aantal nam toe maar
veranderen ook van aard
Þ Als we kijken naar immigratiegolven van oorlogsgebieden, zien we sterke
interne heterogeniteit vanaf jaren 2000: superdiversiteit
: kwantitatief = Grote steden zoals Brussel & Antwerpen zijn majority-
minority cities; dit wil zeggen dat de meerderheid van mensen in steden
gevormd wordt door etnische minderheden
: kwalitatief = verschillende groepen
1e indicator: Nationale origine viel tot jaren 80 samen met hun nationaliteit of staatsburgerschap,
nationaliteit was dus indicator etnisch-nationale achtergrond. Of dit dag van vndg nog geldige
indicator is staat ter discussie, niet alleen vanwege grootschaligheid van naturalisatie maar omdat dit
geen toevallige selectie is
2e indicator: Het geboorteland van mensen en van hun (groot)ouders.
• Is betere indicator dan nationaliteit, maar niet volledig onproblematisch: het is nl praktisch
onhaalbaar de 4e generatie/ overgrootouders op betrouwbare manier te registreren
Þ Eerste generatie = leerlingen die in het buitenland geboren zijn
Þ Tweede generatie = leerlingen die in België geboren zijn maar minstens één ouder
hebben die in het buitenland het levenslicht zag
Þ Derde generatie = leerlingen van wie de beide ouders in België ter wereld kwamen
maar waarvan minstens één grootouder in het buitenland geboren is
2. Moedertaal
• Niet alleen verschillen de kinderen van 2B in geboorteland, maar ook in hun thuistaal/
moedertaal. Ze kan gezien worden als 2e dimensie van etniciteit omdat deze een
veronderstelde afkomst inhouden.
• De thuistaal wordt alleen uitzonderlijk voor onderzoek als indicator gebruikt: problematisch
Þ Ontstaat verwarring tussen meertalige lln van Belgische origine en meertalige lln met
een migratieachtergrond als ze beiden als anderstalige lln gezien worden
Þ De meeste anders/meertalige lln gebruiken binnen en buiten gezin eveneens het
Nederlands, soms zelfs vaker dan hun moedertaal
• Ze bepalen zowel hoe we ons identificeren als onze emoties
• Grootste etnolinguïstische groep in Vlaanderen zijn de Nederlanders. Het % ‘anderstalige’ is
gestegen, maar eigenlijk zijn deze meertalig in wording.
Þ Gelijktijdig tweetalig: van de geboorte 2talen aanleren
Þ Opeenvolgend tweetalig: eerst thuisstaal en dan pas op school andere taal
, 3. Religie
• De lln verschilden nog op 3e dimensie; de meeste van 2A waren katholiek en die van 2B
waren moslims
• Als het gaat over deze dimensie spreken we van etnisch-religieuze groepen
• Voorlopig vormen seculieren& christenen de meerderheid, maar w verwacht een minderheid
te worden
• Sinds 9/11 wordt groep v moslims steeds meer als etnische groep gezien
Þ Aandeel vd moslims w enorm overschat ( vooral bij ons) doordat er zoveel media
over is : we schatten gem 27% terwijl werkelijke aantal maar rond 8 is
Þ Er is over algemeen weinig registratie verricht vd religieuze achtegrond v lln + nr
religieuze diversiteit in Vlaanderen
4. Ras
• Er zijn 2 invullingen voor ‘ras’:
1) Ras als een biologisch-genetisch afgebakende groep
2) Ras als sociale constructie (Gannon)
1. ‘ras’ ws tot na WO2 een veelgebruikt concept, tot dan was er eensgezinsheid dat ras
gelinkt was aan een biologische en genetische kenmerken v verschillende groepen v
mensen
Þ Onmgl om obv biologische kenmerken rassen v mensen te onderscheiden (Du Bois)
Þ Mensen hebben wel clusters van DNA- gelijkenissen die ook historische sporen
dragen, dit leidt in de cultuur tot de biologisering van ras
Þ MAAR dit betekent niet dat we begrip ‘ras’ overboord moeten gooien, ras is wel
relevant want wijst nr uiterlijk observeerbare kenmerken, ligt bij ons nog gevoelig
maar US/UK is dit veelgebruikt begrip
2. Vandaag de dag wijst ‘ras’ op de groepen die mensen in hun alledaagse leven
onderscheiden obv uiterlijke kenmerken
Þ Ras verwijst hierbij naar mensen die een groep vormen obv gelijkenissen in
zichtbare kenmerken (vb huidskleur, vorm ogen, haren,..)
Þ Veel onderzoekers maken geen gebruik v dit begrip, waardoor onderzoek blind is
vr vele vormen v uitsluiting/ identiteit die niet onder andere dimensies v
etniciteit vallen
Þ Er is niets mis met etnisch- raciale categorieën, zolang we maar beseffen dat het
inderdaad sociale constructen zn en zolang er geen negatief waardeoordeel aan
verbonden is: kan zelfs empowerend zijn
Þ Wij gebruiken ‘wit’ ipv ‘blank’ omdat blank verschillende betekenissen heeft
