Vrije Universiteit Brussel
Internationaal Recht I: Prof. Dr. Stefaan Smis
1
,Module 1: Begrip en aard van het internationaal publiekrecht –
casusmethode in het internationaal recht
Internationaal recht, volkenrecht, internationaal publiekrecht?
1) Wat is de geschiedenis van het internationaal recht?
Regelt de verhoudingen tussen staten. Staten zijn niet alleen meer de subjecten van het
internationaal recht. In de loop der jaren zijn er andere subjecten bijgekomen bv. Internationale
organisaties, individuen, volkeren, niet-gouvernementele organisaties.. Deze zijn in beperkte
maten subjecten van het internationaal recht. Saten zijn volwaardige subjecten en de andere zijn
afgeleide subjecten. De staten kiezen namelijk in hoeverre deze andere rechtssubjecten van belang
zijn in het internationaal recht. De staten beslissen ook om rechtspersoonlijkheid te geven aan o.a.
organisaties.
Staten zijn geconfronteerd met problemen en uitdagingen en hebben daarvoor regels gecreëerd.
Deze bindende regels behoren tot het internationaal recht. Het internationaal is een
tussenstaatsrecht, inter staten.
De beste term is internationaal publiekrecht om het te kunnen onderscheiden van het
internationaal privaatrecht.
Het internationaal privaatrecht gaan over geschillen tussen rechtssubjecten uit
verschillende staten: als er een vreemd element is in het nationaal recht moet men gaan
kijken welk recht gaat primeren.
Vroeger werd ook de term volkenrecht vaak gebruikt, afkomstig van het romeins recht
(onderscheid tussen rechts tussen de romeinen onderling en recht tussen de romeinen en de
anderen, het ius gentium, droit des gens). Het is slecht gekozen als term omdat volken geen
subjecten van het internationaal recht zijn. De term is daarom een beetje verlaten.
Het is geen volkenrecht maar statenrecht.
Het internationaal recht kent
ook aan de internationale
subjecten bevoegdheden toe
op internationaal te kunnen
ageren.
Staten zijn oorspronkelijke subjecten van het internationaal recht en beschikken over volle
rechtspersoonlijkheid. Dit waren oorspronkelijk dan ook de enige subjecten. In de loop van de
geschiedenis (sinds 19de eeuw) zien we dat naast staten ook andere subjecten van internationaal
recht rechtspersoonlijkheid krijgen, internationale organisaties, niet-statelijk actoren zoals
bevrijdingsbewegingen en ook individuen van het internationaal recht.
2
,Deze worden afgeleide subjecten van het internationaal recht genoemd en hebben geen
volle rechtspersoonlijkheid.
De staten beslissen om de anderen een rechtspersoonlijkheid te geven, maar niet dezelfde
rechtspersoonlijkheid als de staten want de staten hebben rechtssoevereiniteit.
⇒ Het internationaal recht gaat van een puur interstatelijk recht naar een transnationaal
recht waar naast de staten ook andere actoren betrokken zijn in het internationaal recht (bv.
individuen).
Het is dus een vrij breed recht, universeel, en heeft een mondiale doelstelling. Dit is verschillend
van het nationaal recht. Het internationaal recht groeit in belang, in het begin van de 20e eeuw
werd het zelden gedoceerd, nu bijna altijd. Het nationaal recht is vandaag de dag 70-80%
beïnvloed door het internationaal recht.
Het internationaal recht behandelt veel subdomeinen:
Het internationaal milieurecht is een deel van het internationaal recht, milieuverdragen,
emissie, ozon, bedreigde diersoorten etc.
Internationaal humanitair recht gaat over gewapende conflicten tussen staten. Hiervoor
zijn allemaal regels, over rode kruis, welke bescherming deze genieten, over in hoeverre
wapens zijn toegelaten, kijk: discussie chemische wapens in Syrië.
Internationale bescherming van de rechten van de mens, vanaf na de 2e
wereldoorlog, omdat het nationaal systeem vaak faalde op dit vlak, heeft men een
internationaal systeem opgericht.
Recht van internationale organisaties: Europese Unie, VN, Wereldpostunie ⇒ allemaal
organisaties die hun eigen recht ontwikkelen.
Lucht- en ruimterecht: van wie is de lucht en de ruimte, mag men zomaar een planeet
en/ of zijn grondstoffen toe-eigenen?
Zeerecht: over welke gebieden van de zee kun je als staat rechten uitoefenen, wie is er
verantwoordelijk als er iets gebeurt op zee, wie mag olie boren, etc.
Internationaal strafrecht: voor internationale misdrijven, oorlogsmisdaden. 2
Internationaal ontwikkelingsrecht: bestaat er zoiets als armere landen t.o.v. rijkere
landen, hebben deze een verplichting t.o.v. elkaar, vb. ontwikkelingshulp aan armere
landen.
2) Doorwerking internationaal recht in de nationale rechtsorde
Internationaal recht is geen nationaal recht. Het is niet omdat iemand van vreemde
nationaliteit in BE actief is dat het noodzakelijk geregeld moet worden door internationaal recht,
dat wordt meestal geregeld door nationaal recht. Deze twee rechtsorden staan in wisselwerking
met elkaar. Het internationaal recht heeft zijn eigen regels en bronnen maar heeft het nationaal
3
, recht nodig om effecient te zijn. Je hebt twee vormen van doorspijpeling van internationaal
recht in het nationale recht:
Bij monistische staten gaat het Bij dualistische staten moet het internationaal
internationaal recht meteen doorwerken in het recht eerst vertaald worden in de nationale
nationaal recht. rechtsorde. De staat zelf oordeelt hierover, ze
kunnen zelf bepalen om dualistisch of monistisch
te zijn. België is overgegaan van een dualistische
naar een monistische staat.
= eenheid van de internationale en = Internationale en nationale rechtsorde
nationale rechtsorde, in principe zijn gelijk, onafhankelijk en gescheiden.
voorrang van het IR boven het De omzetting (transformatie/incorporatie)
nationaal recht. Hierbij is geen van het IR in nationaal recht is vereist.
omzetting vereist want er is een Geen voorrang van het IR boven het
automatische omzetting nationaal recht, deze staten willen hun
nationale wetgeving afschermen van
vreemd internationaal recht of het
beschermen door het internationaal recht
democratisch te toetsen door het om te
zetten naar nationaal recht
Lex posterior priori derogat regel
Internationale staatsaansprakelijkheid
ingeval de regel van nationaal recht de lex
posterior is
Bv. ozonlaag: hierover zijn verdragen gesloten en de staten hebben daarom bepaalde producten
verboden waardoor het gat in de ozonlaag terug aan het toegroeien is. Opdat deze verdragen
effectief zouden zijn, moesten deze vertaald worden in het nationaal recht. Anders zouden de
burger hiermee geen rekening mee gehouden. De producenten in de staten moesten andere
manieren zoeken voor schadelijke producten etc. Hiervoor is de wisselwerking tussen internationaal
en nationaal recht dus belangrijk. Dit is de doorwerking van het internationaal recht in de nationale
rechtsorde. Deze doorwerking kan dus plaats vinden via 2 systemen: monisme en dualisme.
Als het nationaal recht en het internationaal recht niet hetzelfde zijn dan beslist de staat zelf of
men voorrang verleent aan het internationaal recht of niet. In het IR mag men zich niet beroepen
op een regel van nationaal recht om ervoor te zorgen dat het IR niet zou worden toegepast (27
Verdragenverdrag). Dit heeft tot gevolg dat elke staat er een andere regel over kan hebben. De
staten kunnen natuurlijk ook deze keuzevrijheid beperken in de zin dat ze gesteld hebben dat er
voorrang zal worden verleend aan het IR indien dit in strijd is met het nationaal recht zo is dat het
geval met het Europees recht (COSTA E.N.E.L)
4
