Gaëlle Soetemans 2023-2024
SAMENVATTING PSYCHOLOGISCHE EN PSYCHOPATHOLOGISCHE
ASPECTEN VAN DE VOORTPLANTING
INHOUDSOPGAVE
Inleiding ..................................................................................................................................................... 3
Belangrijke concepten .......................................................................................................................................... 3
2 perspectieven .................................................................................................................................................... 4
Fenomenologie ................................................................................................................................................ 4
Psychoanalyse .................................................................................................................................................. 5
Psychoanalyse vandaag ............................................................................................................................... 6
Wat is een foetus? ...................................................................................................................................... 9
Imaging the foetus ............................................................................................................................................... 9
Vroege psychoanalytische visie op foetus .......................................................................................................... 12
Hedendaagse psychoanalytische visie op foetus ............................................................................................... 14
Interactie moeders ............................................................................................................................................. 16
There is no such thing as a baby ........................................................................................................................ 19
Kinderwens .............................................................................................................................................. 22
Motivaties........................................................................................................................................................... 22
Wyatt ............................................................................................................................................................. 22
Infertiliteit ........................................................................................................................................................... 30
Psychogene infertiliteit .................................................................................................................................. 30
Reacties op infertiliteit................................................................................................................................... 35
Intrapsychische reacties ............................................................................................................................ 35
Psychosociale reacties ............................................................................................................................... 39
Sociale reacties .......................................................................................................................................... 41
Anticonceptie ...................................................................................................................................................... 44
De vrouw ........................................................................................................................................................ 44
De man ........................................................................................................................................................... 46
Condoomgebruik ....................................................................................................................................... 46
Vasectomie ................................................................................................................................................ 48
Abortus .................................................................................................................................................... 52
Sociaal-historische context van abortus............................................................................................................. 52
Psychologie van abortus ................................................................................................................................ 58
Fenomenologie van abortus .......................................................................................................................... 63
Post-partum ............................................................................................................................................. 65
Psychologie en seksualiteit ................................................................................................................................. 65
Inleiding.......................................................................................................................................................... 65
Psychologie van het post-partum .................................................................................................................. 68
Seksualiteit in het post-partum ..................................................................................................................... 75
1
, Psychopathologie ............................................................................................................................................... 78
Post-partum blues.......................................................................................................................................... 78
Post-partum depressie................................................................................................................................... 82
Post-partum angst ......................................................................................................................................... 87
Psychose, persoonlijkheid................................................................................................................................... 90
Post-partum psychose ................................................................................................................................... 90
Persoonlijkheidsmoeilijkheden in het post-partum ...................................................................................... 95
Persoonlijkheidsstoornissen...................................................................................................................... 95
Borderline persoonlijkheidsstoornis ......................................................................................................... 97
Casus .......................................................................................................................................................... 98
Persoonlijkheidsmoeilijkheden in het post-partum ................................................................................ 100
Psychologie van perinatale sterfte .......................................................................................................... 103
Psychologie van perinatale sterfte ................................................................................................................... 103
Fenomenologie van de rouw ....................................................................................................................... 105
Psychoanalytisch perspectief ........................................................................................................................... 109
4 klassieke benaderingen............................................................................................................................. 109
Menopauze en psychodynamische concepten ......................................................................................... 113
Psychologie en menopauze .............................................................................................................................. 113
Psychodynamische concepten .......................................................................................................................... 116
Ghosts & Angels in the nursery ................................................................................................................... 117
Ghosts in the nursery .............................................................................................................................. 117
Angels in the nursery ............................................................................................................................... 120
Examen .................................................................................................................................................. 121
2
,INLEIDING
BELANGRIJKE CONCEPTEN
Good enough mothering
- Wat is mothering? Is dat bemoederen, is dat moeder zijn? Is er een verschil met fathering?
- Wat is good enough? Waar staat het tegenover? Perfectie? Wat houdt die perfectie in?
- Kind heeft geen nood aan perfectie. Kind heeft nood aan teleurstelling, een moeder die niet
volledig samenvalt met de symbolische borst die alles geeft en altijd beschikbaar is. Er moet
steeds meer verschil zijn tussen kind en moeder zodat kind moeder kan zien als een aparte
entiteit en die soms niet geeft wat kind nodig heeft → als dit niet lukt, valt alles samen met
binnenwereld van het kind en dan is er omnipotentie. Pas als er een verschil tussen kind en
moeder is, kan er een echte relatie ontstaan. Dan is er individualiteit en een realiteit
Ghosts – Angels in the nursery
- Ghosts
o Fraidberg is met klein team aan huis beginnen gaan bij jonge koppels die net
kinderen hadden waarbij het niet goed liep
o Werkten met geschiedenis van de ouders en bekeken vanuit dit perspectief de
interactie tussen kind en ouders
o Gaat over niet verwerkte, niet gementaliseerde gebeurtenissen in de geschiedenis
van de ouders, kan generaties terug gaan.
- Angels
o Hoewel het mogelijk is dat een kind in een slechte omgeving opgroeit met
verwaarlozing, trauma..., zegt Lieberman dat als er 1 iemand is geweest (leerkracht,
therapeut, oma, buurvrouw...) die er was en luisterde en die iets mentaliserend
deed, dit vaak genoeg is om te zien dat kind later bepaalde capaciteiten ontwikkelt
om te mentaliseren, te luisteren... bij eigen kinderen
Mentaliseren
- Bion: denkt als een psychisch apparaat als container: mentaliseren = mentaal maken
o Bèta-elementen: onverteerbare elementen; alles wat je voelt in de groep zonder
echt te weten wat het is, maar je voelt het wel
o Alfa-elementen: verteerbare elementen
o Mentaliseren = alfabetiseren: bèta-elementen naar alfa-elementen omzetten
- = het kunnen begrijpen van iemands gedrag, acties, intenties; bezig zijn met binnenkant van
iemand obv buitenkant; denken over denken; voelen over voelen → kan over anderen, jezelf
- Speelt zich af in vroege interacties tussen ouders en kinderen, treedt vroeger op dan dat er
taal is
Generativiteit
- Begrip van Erickson
- Gaat over wat je als oudere generatie geeft aan jongere generatie
Inner duality: tweeledigheid van ons verlangen
3
, 2 PERSPECTIEVEN
Elke theoretische en klinische benadering van fenomeen vertrekt vanuit een zekere achtergrond,
aannames, vooroordeel, kennis,... Bv. depressie verstaan als biologisch on-evenwicht (Catherine
Harmer). Dit impliceert:
- Het oppikken van bepaalde zaken en het missen van andere → iemand anders zal andere
dingen oppikken en net weer andere missen
- Het begrijpen van fenomenen (gedrag, psyche,...) op een manier die anderen anders
begrijpen
- De affiniteit als clinicus/therapeut met bepaalde benadering is van belang
- Benadering toont iets over je eigen mensbeeld
FENOMENOLOGIE
= wetenschap van het bewustzijn
Edmund Husserl (2e helft 19e eeuw – begin 20e): “To begin with, we put the proposition: pure
phenomology is the sciencfe of pure consciousness”
2 grote tegenstellingen: empirisme en idealisme
- Empirisme:
o Kennis kan alleen komen uit waarneming
o De objecten van de werkelijkheid bestaan echt
o Wij kunnen de werkelijkheid waarnemen
- Idealisme:
o Kennis kan alleen komen uit onze zintuigen
o Het echt bestaan van de werkelijkheid kennen we niet
o We hebben alleen onze geest, alles wat we waarnemen komt via onze zintuigen in de
geest, de geest beschikt over een ratio en daardoor ervaren we iets als werkelijkheid
→ de fenomenen zelf
- Probleem: tegenstellingen zijn groot → idee van Husserl: als we deze kwestie opzij zetten en
de vraag ‘wat is werkelijkheid?’ tussen haakjes plaatsen, dan kunnen we ons baseren op wat
we zeker weten, namelijk dat die werkelijkheid aan ons verschijnt (een stoel verschijnt aan
mij, of die er nu echt is of niet weten we niet), want dat is van belang. Als je echt
wetenschappelijk wil zijn, moet je eerst weten hoe de geest, de waarneming, het bewustzijn
werkt → vragen die de fenomenologie stelt
Fenomenologie heeft een grote impact gehad op de filosofie en op deze 3 figuren
- Martin Heidegger: ‘Wat is zijn?’
- Maurice Merleau-Ponty: embodiment, eerste die zei ‘wij zijn ons lichaam’, het belichaamde
zelf
- Emmanuel Levinas: kritiek op westerse discours dat op ego is gericht en niet op ander, wil
meer focus op de ander
4
