INLEIDING TOT HET RECHT
DEEL 1: HET RECHT EN ZIJN BRONNEN
MODULE 1: HET BEGRIP RECHT
DEFINITIE
Het is een verzameling van rechtsregels die gelden voor een bepaalde maatschappij op een bepaald moment
à context-, tijds- en plaatsgebonden
• Vb. kauwgom strafbaar? In België niet, in Singapore wel
Het is niet mogelijk om een universele definitie te geven want
• het verschilt van maatschappij tot maatschappij
• het moet zo beschreven kunnen worden dat het zich onderscheid van andere normensystemen zoals
moraal, godsdienst, beleeftijdsnormen …
• morele norm ≠ wet
3 gemeenschappelijke elementen van het recht
• Wat? Het recht is een geheel van bindende regels
o Verbods-, bevels- of verlofbepalingen, geen suggesties of aanbevelingen
• Waarom? Het recht moet de samenleving ordenen en in stand houden
o Het moet een voorwaarde zijn van het maatschappelijk leven
• Hoe? Het recht vereist gezag
o Het wordt opgelegd door de bevoegde overheid en wordt door haar afgedwongen
HET RECHT IS EEN GEHEEL VAN BINDENDE REGELS
Principe
• het moet een geheel van regels zijn waar iedereen zich aan dient te houden
• het zijn geen aanbevelingen of suggesties
5 categorieen van bindende regels
• Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
• Rechtsregels (r.r.) toepasbaar na keuze
• Wilsaanvullende regels
• Ondersteunende regels
• Technische regels en formalisme
Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
• algemeen toepasselijke rechtsregels (rr) van toepassing op ieder rechtssubjet
• Gebodsbepalingen
= verplicht gedrag voor iedereen, positief (u zal) of negatief (u zal niet) omschreven
o Vb. positief
§ Art. 213 Oud BW.: Echtgenoten zijn tot samenwonen verplicht; zij zijn elkaar
getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.
o Vb. negatief
§ Art. 422bis Sw.: Schuldig verzuim is een misdrijf waarvan sprake is wanneer ieamnd
het nalaat een ander te helpen die in groot gevaar verkeert, terwijl men kon helpen
zonder zichzelf in gevaar te brengen (+ straffen)
, • Verbodsbepalingen
= gedrag dat algemeen verboden is
o Vb. Art. 144 Oud BW. “Niemand mag een huwelijk aangaan voor hij de leeftijd van achttien
jaar heeft bereikt.”
o Negatieve gebodsbepaling vs verbodsbepaling
§ Straf als je iets niet doet vs straf als je iets doet
• Verlofbepalingen
= bepaalde handelingen zijn toegelaten, maar niet verplicht
o Vb. Art. 47, § 2 Sv: recht op een advocaat
Rechtsregels (r.r.) toepasbaar na keuze
= toepasselijk als een rechtssubject in een bepaalde toestand keuze heeft gemaakt voor bepaald gedrag
• r.s. heeft keuze tussen verschillende vormen van gedrag. Recht laat keuze vrij, maar eens gekozen is
die keuze bindend : “Electa una via non datur recursus ad alteram»
• Vb. keuze: huwelijk, wettelijk samen te wonen of om gewoon samen te wonen
o Keuze heeft invloed voor de rechtsregels die gaan gelden op het koppel
Wilsaanvullende rechtsregels
= hebben uitwerking als r.s. geen eigen regeling hebben voorzien
• Vb. Art. 1583 Oud BW. “Hij [= de verkoop] is tussen partijen voltrokken, en de koper verkrijgt van
rechtswege de eigendom ten aanzien van de verkoper, zodra er overeenkomst is omtrent de zaak en
de prijs, hoewel de zaak nog niet geleverd en de prijs nog niet betaald is.”
o Eens er gezegd wordt dat er iets is verkocht, is het verkocht ookal is het nog niet betaald.
Ondersteunende regels
= geen eigenlijke gedragsregels; ondersteuning door inrichten instellingen, werking in de tijd en ruimte regelen,
handhaving conflictenrecht (de procedures)
• Vb. strafprocesrecht, gerechtelijk procesrecht, procedures voor administratieve rechtscolleges, …
Technische regels en formalisme
= Rechtshandelingen worden soms aan bepaalde vorm- en procedurevoorschriften (vb. huwelijksakte,
beroepsschrift RvS, …) onderworpen opdat ze rechtsgeldig zouden zijn. Omwille rechtszekerheid en
bescherming met verregaande gevolgen (vb. nietigheid, verkrijgen definitief karakter rechtshandeling, ….)
= formalisme in:
• Het recht
o Vb. procedurevoorschrift
• Wilsuiting
o Vb. u hebt een huis gekocht, notaris maakt een akte, dit is een authentieke akte
• Bescherming personen (bv minderjarigen)
Rechtssubject (r.s.)
= subject (mens) onderworpen is aan het recht
Rechtsobject
= object dat onderworpen is aan het recht (pc,…)
Rechtshandeling
= handeling waarbij er rechtsgevolgen aan verbonden zijn
• Vb. Een ambtenaar ontslaan