Hoofdstuk 1: Wat is wetenschap
Definitie
- Science < scientia > : kennis
- Wetenschap = een systematisch gebeuren dat kennis opbouwt en organiseert onder de vorm
van testbare verklaringen en voorspellingen (leiden weer tot nieuwe inzichten enz.)
=> Kennis opbouwen en organiseren om nieuwe kennis op te bouwen
Kennis opbouwen
- Via wetenschappelijke methodes (experimenten uitvoeren bv)
- (per wetenschap anders, maar toch zeer verwant met elkaar)
- In BMW:
1) testbare hypothese
2) gecontroleerde experimenten (= als er geen externe factoren resultaten beïnvloeden)
3) wetenschappelijke communicatie
Kennis organiseren
- Op verschillende manieren: tabellen, databanken, wetenschappelijke literatuur…
- Onderzoek pas duidelijk als het in databank zit en georganiseerd is
- Voorbeelden:
1) classificatie vd chemische elementen = tabel van Mendeljev
2) classificatie en nomenclatuur van organismen
3) chemische stoffen
4) wetenschappelijke literatuur (pubmed)
5) annotatie van genen in menselijke genoom (naam en symbool geven aan alle genen)
6) kankerdata in cBioportal
7) evolutieleer
Evolutietheorie Darwin
- Ontwikkeld zonder kennis vh bestaan v genen en eiwitten (moleculen)
- Geen enkel moleculair experiment heeft zijn theorie tegengesproken
- Onderzoeksmethoden: verzamelen, waarnemen en interpreteren
- Betekenis op evolutionair vlak?
1) Er zijn verschillende golven id evolutie (vissen -> amfibieën -> reptielen -> …)
2) De mens = zoogdier
3) De mens = nog maar recent dominant aanwezig
4) De mens -> grote impact op zijn omgeving
5) Oude systemen nodig voor overleving -> nog steeds aanwezig (vergemakkelijkt onderzoek,
gebruik modellen)
(want als men E. Coli onderzoekt -> veel te weten komen over de mens bv. Metabolisme v in
bacteriën -> hetzelfde als in mens)
6) Communicatie tussen cellen -> jonger (meer-celligen)
7) Sociaal gedrag = oud, ouder dan ontstaan van mens -> deels genetisch bepaald, deels
aangeleerd
8) Periode v 300.000 vC tot 1900 nC -> meer bepalend voor de mens dan laatste 100 jaar
,Meerdere wetenschappen
- Allemaal een wetenschappelijke methode te volgen
1) Natuurwetenschappen (wiskunde, fysica, scheikunde,…)
Enkel wiskunde is exact, andere streven naar exactheid, beschrijven vd natuur en wetten
vd natuur
2) Cultuurwetenschappen (sociologie, psychologie, criminologie…)
- Er zijn vaak raakvlakken en zelfs cross-over/kruisbestuiving tussen de onderlinge wetenschappen
Biomedische wetenschappen – STEM opleiding tussen β en γ
- natuurwetenschappen (β): steunt op scheikunde, fysica, biologie, wiskundige methodes
- grote raakvlakken met sociale wetenschappen (γ): focus ligt op mens bv werking van de
hersenen ~ psychologie
- bioethiek (alfa)
- Gemengde situaties en kruisbestuiving
Bv. COVID-19: Moleculaire techniek (PCR) die in fundamenteel onderzoek werd ontwikkeld,
wordt op gestandaardiseerde manier gebruikt om in patiëntpopulatie een klinische waarneming
te in een grootschalige vergelijking
(moleculaire biologie, metrologie, statistiek)
Impact van wetenschap
- Motor van industriële (r)evolutie: stoommachine van Watt, gloeilamp, teflon … (soms grote
vertraging: binair tellen en digitale evolutie start)
- Motor van geneeskunde: pasteuriseren, antibiotica, vaccins …
- Digitale revolutie: communiceren anders
- Weinig wetenschappelijke ontwikkelingen onmiddellijk commercialiseerbaar
- Niet alle wetenschappelijke ontdekkingen zijn goed
Internationale context van BMW
- Iedereen gebruikt wetenschappelijke methoden gebaseerd op empirisme en wiskunde
- Noden zijn verschillend (hangt af van populatie en omgevingsfactoren)
1) Tropische ziekten: ebola (Afrika) vs covid (wereldwijd)
2) Prevalentie en overerfbare ziekten: Nemaline myopathy, Tay-Sacchs disease …
- Omgevingsvariabelen verschillen
1) In België: laatste dodelijke adderbeet in 1946
2) In India: elk jaar 50 000 doden door slangenbeten
Relatie maatschappij en wetenschap
- Wetenschap botst op morele/etische grenzen (commerciële factor groot belang, bv. Discussie
rond het al dan niet gebruiken van patent op covid-vaccin)
- GGO’s (= genetisch gemodificeerde organismen): beleid GG-planten US vs. EU is verschillend
(clonen voor therapeutisch gebruik, designersbaby’s)
- Soms gaat het wel heel snel (als er geld wordt voor vrijgemaakt, vaccin COVID heel snel)
,Wetenschap evolueert
- “weten meer dan vorig jaar, daardoor kunnen we meer dan vorig jaar” “ we kunnen meer dan
vorig jaar, we weten meer dan vorig jaar”
- Maatschappij -> veel invloed op translationeel onderzoek
- Moderne wetenschap -> veel oog voor toepassingen maar fundamenteel onderzoek blijft
noodzakelijk => ligt aan basis voor veel andere onderzoeken
bv. Watson en Crick ontrafelden de structuur van DNA (1957), deden dit niet met oog op
gentherapie (eerste goedkeuring FDA in 2017)
- Wetenschap -> waarneming gedreven, niet alles hoeft toepasbaar te zijn
bv. Waarnemingen en documentering van eerste geval van homoseksuele necrofilie onder
eenden leverden Moeliker nobelprijs op
Ook onderzoekerstypes evolueren
- Onderzoekers raken steeds meer en meer gespecialiseerd in bepaalde takken vd wetenschap
- Vroeger -> wetenschappers waren multidisciplinair, nu gespecialiseerd
Ook wetenschappelijke taal evolueert
- Nood aan een gemeenschappelijke taal (met eventueel symbolen)
bv 1) huismuis of house mouse of… => mus musculus;
2)water of wasser => H2O
- Nood aan nieuwe termen want nieuwe zaken worden ontdekt
benaming moet ook aanvaard worden door de wetenschappelijke gemeenschap
- Tot 1800 -> wetenschappelijke taal: Latijns
- Engels -> dominant maar invloed v Latijn en Grieks is nog steeds merkbaar bv naamgeving in Lat
Wisselwerking tussen wetenschap en maatschappij
- Onderzoek draagt bij tot maatschappelijke vooruitgang (bijdrage is voelbaar)
1) Mensen leven langer gezond
2) Sociale media
3) Kan op reis naar andere kant vd wereld (mars)
- Maatschappij beïnvloedt onderzoek via
1) Externe factoren = alle factoren die niet te maken hebben met het onderzoek zelf
2) Interne factoren = alle factoren binnen het onderzoek en voornamelijk de onderzoekers
3) Intersubjectiviteit = het feit of we zaken benoemen en begrijpen op dezelfde manier
(het delen van dingen door meerdere mensen)
Intersubjectiviteit
- In benoemen: via definities en standaarden, vraagt inspanning van onderzoekers
- In begrijpen: inherent moeilijk door zoektocht in onbekende – het onbekende is per definitie
weinig gedefinieerd
bv. 2 onderzoekers ontdekken hetzelfde, maar benoemen het anders nieuwe ontdekking vraagt
nieuwe benaming -> ook gecommuniceerd worden naar andere onderzoekers => vergt
inspanning vd onderzoekers + moet ook begrijpbaar gemaakt worden voor buitenstaanders =>
duurt lang en is moeilijk
, Wat beïnvloedt wetenschap?
- Externe factoren (factoren maatschappij invloed op onderzoek)
1) Oorlog
2) Economie (vraag en aanbod)
3) Gezondheidsproblemen (veel vraag)
4) Politiek (financiering)
5) Religies (vaak remmend)
6) Ethiek (klonen geen mensen, al zou het wel kunnen)
7) Rampen (zoals pandemieën)
- Interne factoren (onderzoekers zelf die op elkaar invloed hebben)
1) Kennistheorieën (is heel theoretisch dat uitgewerkt wordt naar de praktijk)
2) Wetenschappelijke methode (al onderzoek, wetenschappelijke methode beter uitgevoerd)
3) Andere (globale) visies (maar is beperkt in life sciences want moleculen in Japan zijn dezelfde
als in België)
4) Antropocentrisme (onderzoekers denken vaak mensgericht terwijl planten ook bestudeerd
moeten worden)
5) De wetenschap zelf want kennis wordt van generatie op generatie doorgegeven (nood aan
goede communicatie)
(Biomedische) Wetenschappen en communicatie
- 2 Niveaus
- Communicatie met peers = andere onderzoekers
1) Rapporteren in zakelijke stijl
2) Eenduidig (= alles mag maar op 1 manier geïnterpreteerd worden)
3) BMW-jargon = woorden specifiek voor wetenschap en BMW
4) Voertaal = Engels
- Met anderen
1) Eenvoudigere taal
2) Eenduidig
3) Vermijd jargon, gebruik van metaforen
4) Voertaal = afhankelijk van waar je bent
- Spelling, volgorde van woorden, volgorde vd handelingen belangrijk => verhoogt
reproduceerbaarheid en doorgeven van kennis
