Cultuur 2.1.
Het ‘zuivere’ Neo-Classicisme _ in de geest van de verlichting
Wat betekent Neo? (P2)
- Heropleving, imitatie van een oude stijl, wat wij doorgaans ‘retro’ noemen.
Vanwaar komt de (verwarrende) term Neo-Classicisme? (P2)
- Naar analogie met vele andere Neostijlen in de 19e eeuw. Het teruggrijpen naar het verleden
is het meest typische kenmerk van de 19e eeuw, die ook wel ‘de eeuw van het verleden’
wordt genoemd en dit in tegenstelling met de 20e eeuw die ‘de eeuw van de toekomst’ was
Wat is het Neo-Classicisme? (P2)
- Heropleving van Klassieke Oudheid, van de Griekse en Romeinse cultuur in de 18e en de 19e
eeuw in alle domeinen van de kunst.
Wat is de Prix de Rome? (P4-5, pwp 19-30)
- Kunstenaars maken na hun opleiding een langdurige reis naar Italië als een vorm van een
voortgezette opleiding.
- De kunst van de grote Renaissance-kunstenaars wordt bestudeerd en nagevolgd, evenals het
voorbeeld van de antieken.
- Aan het einde van de opleiding werd een wedstrijd ingericht, waarvan de winnaars een beurs
(van de overheid) krijgt voor een verblijf van 3 jaar in Rome. Voor een grondige studie van de
restanten van de klassieke oudheid.
Wat is de Grand Tour? (P6-7, pwp 66-75)
- Ook de intellectuele elite (de vermogende adel) uit heel Europa gaat na het voltooien van zijn
studies voor 2 of 3 jaar naar het land van de Romeinen en maken de zogenaamde Grand
Tour.
- Vast reisschema: Firenze -> Rome -> Napels
- Avonturenreis en een vorm van ‘netwerken’
- Eigen kunstverzameling uitbouwen, grote vraag naar souvenirs en herinneringsbeelden van
de bezochte trekpleisters.
- Een aantal kunstenaars specialiseerde zich in het schilderen van Romeinse
bezienswaardigheden en landschappen (Veduta of Zichten)
Portret van Duitse schrijver Goethe tijdens Grand Tour
1
,Waarin verschilt het 19e-eeuwse classicisme van de vroegere Classicismes? (P2) (pwp p3-16) + duiding afb
p3
1. Voordien, in de premoderne tijd van renaissance tot rococo was de Griekse architectuur
nauwelijks bekend en werd vooral de Romeinse architectuur nagebootst. Men ging ook op
‘speelse’ en ‘eclectische’ wijze om met de klassieke architectuurtaal.
2. Neo-Classisismen: Grieks-Romeinse stijl zo zuiver mogelijk nabootsen, vooral de Griekse
architectuur.
‘Zuiver’ Neo-Classicisme (19e eeuw) Parthenon, Athene (Grieks)
‘Archeologisch’ en Grieks Het Walhalla van Von Klenze is bijna een
Von Klenze, Walhalla, Regensburg, 19e eeuw exacte replica van het Griekse Parthenon in
Athene
Classicisme ’s in de premoderne tijd (15e-18e Pantheon, Rome (Romeins)
-eeuws): ‘speels’ en Romeins De Villa Rotonda van Palladio is een vrije
Palladio, Villa Rotonda, Vicenza, 16e eeuw interpretatie van het Romeinse Pantheon in
Rome
‘Zuiver’ Neo-Classicisme (19e eeuw) Duitse 19e-eeuwse reconstructietekening van
‘archeologisch’ en Grieks Propyleeën op Acropolis in Athene
Von Klenze, Propyleeën, München, 19e eeuw
‘Zuiver’ Neo-Classicisme (19e-eeuw) ‘Zuiver’ Neo-Classicisme (19e-eeuw)
‘Archeologisch’ en Grieks ‘Archeologisch’ en Grieks
Woonhuizen bij Regent ’s Park, Londen, 19e British Museum, London, 19e eeuw
eeuw
2
,Aan de hand van afb Pannini: (p8, pwp 52-56)
a. Naam: Pannini
b. Duiding: Vedute di Roma
Aan de hand van een afb Piranesi: (p9, pwp 60-86)
a. Naam: Piranesi
b. Duiding: meer dan 1000 prenten:
stadsgezichten van het antieke
Rome.
Aan de hand van een afb Piranesi ’s Carceri: (p9, pwp 87-100)
a. Naam: Piranesi ‘s Carceri
b. Duiding:
• Naast stadsgezichten ook architectuurfantasieën en
fantastische composities.
• Imaginaire grillige kerkers. Bogen in onmogelijke
perspectieven, eindeloze trappen, galerijen die nergens
toe leiden, haken, raderen, katrollen en kettingen die
verwijzen naar straf e foltering …
3
, Aan de hand van afb gebouw van Boullée: (pwp 58-90)
a. Naam: Ontwerp voor een cenotaaf
(= grafmonument) voor Newton
b. Duiding:
Wetenschapper Newton (zwaartekracht) = held
van de Verlichting
Zuivere geometrie
Aan de hand van een afb Adam: (pwp p132-155)
a. Naam: Adam
b. Duiding:
• Adamstyle
• Paleis van keizer
Diocletianus in Split Kroatië
onderzoek publicatie
• Architect maakt als
jongeman Grand Tour
bezoekt originele locatie in
Kroatië en publiceert boek
• Kedleston Hall = vruchten
van Grand Tour want
geïnspireerd op Triomfboog
van Constantijn Rome
4
, Aan de hand van een afb Etruskische stijl: duiding
(pwp 171-185)
• Historische vergissing
• In die tijd archeologische discussie over de
wortels van de Romeinse cultuur Italianen
geloven graag dat Romeinse cultuur uit
eigen land stamt: schrijven alles toe aan
Etrusken (volk in Italië voor de Romeinen)
• In die tijd archeologische discussie over de
wortels van de Romeinse cultuur
Winckelmann en andere geleerden menen
(terecht) dat Romeinen alles overnamen
van de Grieken (ook Etrusken lieten zich al
beïnvloeden)
• Griekse vazen worden toegeschreven aan
Etrusken Neoclassicistische imitaties = dus
‘Etruskisch’
• Etruskische kamer = in feite Grieks-
Romeinse kamer
Vanwaar komt het Neo-Classicisme? Of in Welke zin is het Neo-Classicisme een product van de 18e-
eeuwse focus op de Klassieke Oudheid? (P4,6,10)
- Culturele en toeristische focus op de Klassiek oudheid
o Prix de Rome
o Grand Tour
o De ontsluiting van Griekenland
In welke zin is het Neo-Classicisme en product van de 18e-eeuwse verlichting? (P13-20)
Leg uit verlichting en ‘zuiver’ Neo-Classicisme (p13-15 pwp 8-
20)
Archeologisch verantwoord
= drang van de verlichting naar wetenschappelijke,
archeologische kennis
Onophoudelijke drang naar (wetenschappelijke)
kennis
Encyclopédie van Diderot voor een groot publiek
De verlichtende drang leidt tot het ontstaan van
geschiedenis en archeologie als wetenschap
5
