GESCHIEDENIS VAN HET RUSSISCHE RIJK EN
DE VOORMALIGE SOVJETSTATEN
HOOFDSTUK 1: RUSLAND EN DE RUSSEN
De naam
Rusland: verschillende gebieden, namen, volkeren doorheen de geschiedenis
1. Kiev-Rusland (9e-13e eeuw)
- Kiev: hoofdstad van oude Rusland
- Roes: gemeenschappelijk verleden (Oekraïne & Rusland)
- Begin 13de eeuw: komst Mongolen
2. Russische land – Moskouse Rijk (Moskovië) (1240-eind 15de eeuw)
- 1240: val van Kiev (Mongoolse overheersing)
- Buitenlanders: Moskovië
3. Rusland (16de eeuw)
- Ivan IV de Verschrikkelijke
4. Russisch imperium (vanaf 18de eeuw)
- imperator: Peter de Grote
- multi-etnisch door imperiale expansie
- staatsidentiteit
5. SSSR (USSR) Sojoez Sovjetskich Sotsialisticheskich Respublik (1917-1991)
- Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (Sovjet-Unie)
- Sovjets = raden van arbeiders en boeren)
- Hoofdstad: Moskou
6. Russische Federatie (1991-heden)
- losse statenbond van teloorgegane SU zonder Baltische staten
- 17mio km^2
- 85 subjecten (kraj-regio, oblast-provincie, republieken, okrugs …)
1
,Rusland = multi-etnische staat
- Multi-etnische staat sinds imperiale expansie eind 16de eeuw
- Tvt keizerrijk en SU: nog meer etnische diversiteit in Kaukasische landen en C-Azië
- Miljoenen Russen in buitenland (1991): Balticum, Oekraïne, Belarus, Moldova, C-Azië
o Reden: tijdens SU belangrijke posities (hoofd van een staat bv), wanneer SU
ontbonden werd, zaten zij plots in het buitenland!
- Voormalige Sovjet-Unie: ‘nabije buitenland’ – Russen daar: ‘compatriotten’
Rusland = verschillende identiteiten
- Samen met imperiale expansie → opdeling etnische en staatsidenteit (burgerschap)
- Twee woorden voor ‘Rus’
o Rossijanin: Russische staatsburger, inwoner van Rusland (met eventueel
andere etnie)
o Russkij: etnische Rus
- de
19 eeuw: > Groot-Russisch staatsidentiteit
- Aandacht voor multi-etniciteit Russische rijk bvb vorming Sovjet-Unie
- Russische Federatie: 142 miljoen inwoners, 116 miljoen Russen
Focus op Russen & verwante Oost-Slavische volkeren (Oekraïners, Wit-Russen (Belarus))
- Rusland, Oekraïne, Belarus: Groot-Rusland, Klein-Rusland, Wit-Rusland
Klein Rusland (Oekraïne)
- Oe-kraina (bij de grens)
- Oekraïners in Galicië → deel van Habsburgse Rijk: Roethenen
Wit-Rusland (bela-rus)
- Vele verklaringen: klimaat, klederdacht
- Meest waarschijnlijke: geen tribuut onder Mongoolse juk
Het Russische volk
- Mengelmoes van diverse etnische groepen
- Spraken (leerden) Russisch
- Slavisch-orthodox geloof
- Ontwikkelde aparte, gemeenschappelijke mentaliteit = volksaard =
eigenheid/identiteit (de Russische ziel)
2
,De Russische geografische ruimte
Historisch kerngebied: westelijk deel van Euraziatische vlakte
Afbakening
o N: Barentszzee
o O: Oeral
o Z: Kaukasus & Zwarte Zee
o Z-W: Karpaten
o NO en ZW: geen natuurlijke grenzen
▪ W: geen bescherming voor invallen (permanent gevoel van dreiging)
▪ O: geen belemmering voor expansie (expansiedrang: hoog)
Expansiedrang
- Vanuit Kiev-Roes en Moskovië
o 16de eeuw: Siberië
o Eind 18de eeuw: Krim & Zuid-Oekraïne
- In Eurazië (definitieve expansie)
o Kaukasus (18-19de eeuw)
o Centraal-Azië (19de eeuw)
- Succesvolle incorporaties
Ruslands geografie → zeer bepalend voor historische ontwikkelingen!!!
3
, Rivieren
- Expansie naar O en Z oa langs rivieren
o N naar Z: Volga, Don, Dnestr, Dnepr (nu Oekr)
o Z naar N: Dvina, Petsjora
▪ Voordeel: netwerk van rivieren, bevaarbaar, bereisbaar, handel,
transport
▪ Nadeel: halfopen (Zwarte Zee, Baltische Zee) of gesloten zeeën
(Kaspische Zee), niet ijsvrij in de winter …
Het klimaat
- Warme zomers, ijskoude winters
- Korte, regenachtige tussenseizoenen
- 5 geografische gordels:
Toendra/poolsteppe N Ijszee tot Beringstraat: permafrost, mos,
gras
Taiga Naaldwoud, rivieren, moerassen, meren
(visvangst, pelsjacht)
Gemengd bos Beuk, eik, typisch zilverbek (voedsel,
handel (bont, hars honing), hout)
Steppe Prairieland,
- N: vruchtbare humusgrond
- Z: droog
Woestijn Huidige Kaukasus & Kazachstan (eerder
dorre steppe)
4
