Beginselen van het Belgisch staatsrecht
Inleiding:
Afdeling 1: de bekendmaking en inwerkingtreding van de in België van
toepassing zijnde rechtsnormen.
Onderafdeling 1: de bekendmaking van de in België van toepassing zijnde
rechtsnormen.
- In de continentale rechtstraditie moet elke regel van statelijk recht, om
tegenstelbaar te zijn aan de burgers waarvoor ze bedoeld is, tegenover
hen het voorwerp uitmaken van een bekendmaking. (De bewering
‘continentale rechtstraditie geldt niet voor VK, noch voor de VS. Hier
maken de door het parlement goed gekeurde wettelijke normen niet het
voorwerp uit van enige officiële bekendmaking alvorens in werking te
treden. VK beschikt niet over een Publicatieblad, hier is hun
inwerkingtreding een voorwaarde voor de bekendmaking ervan. VS heeft
het Federal Register waar enkel federale verordeningen en geen federale
wettelijke normen worden gepubliceerd)
- Art 190 GW: regelt in België de bekendmaking van officiële teksten:
‘Geen wet, geen besluit of verordening van algemeen, provinciaal of
gemeentelijk bestuur is verbindend dan na te zijn bekendgemaakt in de
vorm bij wet bepaald.’ Drie opmerkingen:
o Art 190 is onveranderd sinds 1831 en nooit herzien
o Er is geen parlementaire voorbereiding geweest voor art
190. Ze is het resultaat van één enkele zitting van het Nationaal
Congres. De bepaling is hier goedgekeurd zonder enige bespreking.
(Op basis van de tekst kan geconcludeerd worden dat ze aan de
Wetgevende Macht overlaat om haar voorkeur uit te spreken voor
de wijze van bekendmaking: aanplakking of publicatieblad. De
aanplakking is echter wel alleen mogelijk voor de bekendmaking
van normen op gemeentelijk vlak (art 286-288 DLB) en normen
uitgevaardigd door de provinciegouverneurs en de
arrondissementscommissarissen. Niet naleving = nietigheid)
o Art 190 is enkel van toepassing op de normen waarvan de
bekendmaking van openbaar belang is (een hele categorie van
burgers aanbelangen die zich in dezelfde feitelijk omstandigheden
bevinden) de kennisname kan een voordeel betekenen voor de
algemeenheid van de burgers. (Benoeming en ontslag van ministers
en staatssecretarissen, van magistraten van de rechterlijke orde…
zie pagina 6)
Onderafdeling 2: de bekendmaking van normen in een publicatieblad
- De Belgische rechtsorde beschikt over meer dan 1 publicatieblad:
o Normen van provincieraden en bestendige deputaties:
Bestuursmemoriaal, 1/provincie zowel in Waalse als Vlaamse
Gewest.
o Normen van de Gewesten, Gemeenschappen en federale
overheid: Belgisch Staatsblad
o Normen voortvloeiende uit door België gesloten verdragen
die bekrachtigd en goedgekeurd zijn en bekendmaking
verplicht is: Belgisch Staatsblad.
, o Normen van de Europese Unie en Euratom: Publicatieblad van
de Europese Unie zonder voorwerp uit te maken van een
bijkomende bekendmaking in Belgisch Staatsblad. (Geldt zelfs ten
opzichte van primair Europees recht.)
Als een persoon volledig op de hoogte wil zijn, moet hij tegelijkertijd
het Publicatieblad van de Europese Unie, het Belgisch Staatsblad
en het bestuursmemoriaal van zijn provincie moeten raadplegen. Ook
zal hij naar het gemeentehuis moeten gaan voor de bekendmaking via
aanplakking.
- Wanneer we nu de Europese en gemeentelijke en provinciale normen
buiten beschouwing laten, kunnen we stellen dat elke norm waarvan de
bekendmaking een openbaar belang heeft, opgenomen moet worden in
het Belgisch Staatsblad. (Voor lijst zie pagina 8 onder nummer 4)
- Eens het principe van bekendmaking is uiteengezet, moet er
overeenstemming zijn over de omvang: een bekendmaking kan integraal
of gedeeltelijk zijn:
o Integraal: de norm wordt met al zijn bepalingen overgenomen.
Deze is de basisregel. Elke wet, decreet/ordonnantie moet met als
diens bepalingen worden gepubliceerd, de artikels die niet worden
opgenomen = niet geldig in werking treden
o Gedeeltelijk: enkel een uittreksel wordt gepubliceerd of enkel een
vermelding wordt opgenomen in het Belgisch Staatsblad.
Bevat een uitzondering op het integraal = besluit van de federale
overheid (koninklijk/ministerieel besluit) die niet alle burgers
aanbelangt is toegelaten te publiceren via uittreksel.
Er zijn drie verschillende regimes voor de bekendmaking van koninklijke en
ministeriële besluiten:
o Besluiten waarvan de bekendmaking geen enkel openbaar belang
heeft. (Ontsnappen aan 190.)
o Besluiten die wel een openbaar belang hebben, maar niet zozeer
alle burgers aanbelangen. (Ze moeten bekendgemaakt worden in
het Belgisch Staatsblad, maar dit kan via uittreksel of vermelding.)
o Besluiten waarvan de bekendmaking een openbaar belang heeft en
alle burgers aanbelangen. (Moeten integraal bekendgemaakt)
Ook van toepassing op besluiten van Gemeenschappen, Gewesten
en drie Gemeenschapscommissies in Brussel en van de Brusselse
agglomeratie.
Onderafdeling 3: Het Belgisch Staatsblad, het publicatieblad van nationale
orde
- Beetje historie:
Het Belgisch staatsblad is officieel ontstaan door een besluit van
Regent Surlet de Chokier op 10 juni 1831. In deze tijd is het wel nog een
semi-privéblad en heeft nog niet de hoedanigheid van officieel orgaan voor
de bekendmaking van officiële teksten. (Het is opgedeeld in twee delen en
bevat politiek-gerechtelijke informatie maar ook triviaal nieuws als het
weerbericht)
Het is in de eerste bestaansjaren is het de Bulletin Officiel ervoor zorgt
voor de bekendmaking van wetsteksten.
Het is pas 14 jaar later dat het Bulletin Officiel haar statuut verliest ten
voordele van het Belgisch Staatsblad door de wet van 28 februari 1845.
, Oorspronkelijk werd het uitsluitend gepubliceerd in het Frans, later werd
het tweetalig.
Tijdens de tweede oorlog zal het Belgisch Staatsblad verschijnen in
Brussel onder de titel Belgisch Staatsblad der ministeriële besluiten
en andere besluiten der secretarissen-generaal. De normen daarin
gepubliceerd, zijn degene die goedgekeurd zijn door het Duitse militair
besturen.
De regering-Pierlot, gevlucht naar de VK, zal normen bekendmaken in
een Belgisch staatsblad uitgegeven in London. Bij bevrijding in 1944 heeft
het Hof van Cassatie de geldigheid van het Belgisch Staatsblad van London
aannemen.
Onderafdeling 4: de inwerkingtreding van de normen binnen de Belgische
rechtsorde
- Eens een norm heeft voldaan aan de voorwaarden van bekendmaking,
dient ze in werking te treden. Maar om deze inwerkingtreding te
organiseren heeft de wetgever een ondergeschikt stelsel opgezet voor het
berekenen van de termijnen. Een norm zal, als de norm het zelf anders
niet bepaald, na het verstrijken van een aantal dagen vanaf de
bekendmaking in werking zal treden.
Er moeten een aantal gevallen worden onderscheiden:
Algemeen punt: de termijnen worden berekend in volle dagen, zonder
dat er rekening dient gehouden te worden met eventuele feestdagen of
weekends.
o Normen gemeentelijk niveau: als het openbaar belang is, treedt
ze in werking op de 5de dag volgend op de dag van aanplakking.
o Normen provinciale raad of de bestendige deputatie: als het
openbaar belang, treedt ze in werking op de 5 de dag na de opneming
in het bestuursmemoriaal.
Als het gaat om Waalse provinciale normen, dan treedt het in
werking op de 8ste dag na opneming in het Bulletin provincial.
(Normen uitgevaardigd door de provinciegouverneurs en de
arrondissementcommissarissen kiezen zelf wanneer ze verplicht
worden, er is geen aanvullende regel.)
o Uitvoerende normen uitgaande van de federale overheid of
van de deelentiteiten: treden in werking op de 10 de dag na
bekendmaking ervan in Staatsblad.
o Federale wettelijke normen: treden in werking op de 10de dag na
bekendmaking in Staatsblad.
De precieze bepaling van de dag is van groot belang in een
rechtstaat en vooral in het strafrecht: wat gisteren nog was toegelaten,
kan daags nadien verboden zijn.
(Voorbeeld inwerkingtreding: als een wet op donderdag 26 april
wordt gepubliceerd in het Staatsblad en dat deze geen specifieke
bepaling bevat, dan treedt deze in werking om middernacht in de
nacht van zaterdag 5 mei op zondag 6 mei.)
o Grondwettelijke normen: treden in werking op de dag zelf van de
bekendmaking.
- Wat de inwerkingtreding van juridische regelgeving betreft, moet in het
bijzonder aandacht verleend worden aan de regels met terugwerkende
kracht.
, Onderafdeling 5: de verschillende fasen van grondwetsherziening en
staatshervorming
- In de loop van de institutionele geschiedenis van het Koninkrijk zijn er 7
grote fasen van staatshervorming en 7 herzieningen van de Grondwet.
(Deze woordkeuze is juridisch gezien onjuist want elke wijziging van de
grondwettelijke tekst vormt formeel gezien een grondwetsherziening.)
- Als we nummers 9 en 10 samen bekijken (zie boek pagina 15 en 16) dan
zien we dat de eerste staatshervorming gerealiseerd is door de derde
herziening, de tweede door de vierde herziening. De enige uitzondering is
de vijfde staatshervorming die geen herziening nodig had, ze is enkel
gerealiseerd op wetgevend niveau zonder dat er aan de tekst van de
Grondwet is geraakt.
Afdeling 2: Federaal België - Het grondgebied en de
onderverdeling ervan
Onderafdeling 1: de bekrachtiging van de federale structuur van het land
- Art 1 GW: ‘België is een federale Staat, samengesteld uit de
gemeenschappen en de gewesten.’
o Het eerste woord is België, maar dat is niet de echte naam. Officieel
heet het land ‘Koninkrijk België’. Anders dan andere landen, is art
1 geen bekrachtiging van de officiële benaming van de nationale
rechtsorde.
Onderafdeling 2: de wijziging van de internationale grenzen van het
Koninkrijk
- Op het ogenblik van zijn ontstaan, op 4 oktober 1830, heeft de nieuwe
Belgische Staat gemeenschappelijke grenzen met het Koninkrijk der
Nederlanden, het Koninkrijk Pruisen en het Koninkrijk Frankrijk. (Er bestaat
dan nog geen enkele grens met het Groothertogdom Luxemburg, want
deze maakte nog deel uit van de provincie Luxemburg.)
- Art 7 GW: ‘De grenzen van de staat kunnen niet worden gewijzigd of
gecorrigeerd krachtens een wet.’
- Van 1830 tot op heden zijn de internationale grenzen van het Koninkrijk
talrijke keren gewijzigd. Naast deze secundaire wijzigingen, waren er ook 3
belangrijke veranderingen:
o 1839: ze vertegenwoordigt de belangrijkste territoriale wijziging.
Ten gevolge van deze wijziging is het nationale grondgebied vrij
sterk gereduceerd. België verliest de helft van de provincie
Luxemburg en de helft van de provincie Limburg (ook Maastricht).
o Art 7 GW: tweede belangrijke wijziging aan de buitengrenzen. Deze
dateert van de dag na de Eerste Wereldoorlog, wanneer de kaart
van Europa wordt hertekend ten gunste van de winnaars. Het
Verdrag van Versailles voert de overdracht uit van de Oostkantons
van Duitsland aan België. (Het Verdrag kende aan België niet alleen
de Duitse kieskringen Eupen en Malmedy toe, maar ook het
Belgisch-Pruisische condominium Neutraal Moresnet, een minuscuul
