Notities gezondheidspsychologie
Inleiding
Gezondheidspsychologie als wetenschapsgebied
“Belangrijkste in het leven?” -> gezondheid op 2e plaats
mensen die ziek zijn hebben moeite met geen autonoom gedrag, werk, ontspanning
Gezondheidspsychologie gaat over gedrag, gezondheid en psychologie
● WHO definitie gezondheid (1948) = a state of complete physical, mental and social
well-being and not merely the absence of disease or infirmity
● Gedrag = een actie als respons op een stimulatie in omgeving van een organisme,
groep of soort
● Psychologie = toepassing van principes van biologie op de studie van fysiologische,
genetische en ontwikkelingsmechanismen van gedrag in dieren
Primaire focus: problemen die zich voordoen als lichamelijke klachten in tegenstelling tot
problemen die zich beperken tot emotionele of mentale gezondheid
Doelgroepen:
- gezonde mensen (bevordering en preventie)
- mensen met verhoogd risico op ziekte (genetisch, risicovol gedrag)
- acute gezondheidsproblemen of complexe zorgbehoeften
- chronische ziekten
Definitie gezondheidspsychologie:
The aggregate of the special educational scientific professional contributions of the discipline
of psychology to the promotion of health maintenance of health prevention of illness
treatment of illness identification of etiological factors and analysis of improvement of the
healthcare system
- promotie en onderhoud gezondheid -> lifestyle veranderingen
- preventie en behandeling ziekte -> symptomen, affect, cognitie, gedrag
- identificatie van etiologische factoren -> cohortestudies, experimenten
- gezondheidssysteem bevorderen -> levenskwaliteit, programma-evaluatie
gebroken arm -> niet meer fietsen -> niet
naar werk
1
,Behavioral medicine/gedragsgeneeskunde = het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt
met de ontwikkeling en integratie van gedrags- en biomedische wetenschappelijke kennis en
technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte, en de toepassing van deze kennis
en technieken op preventie, diagnose, behandeling en revalidatie -> redelijk vergelijkbaar
Lichaam en geest, een korte geschiedenis
● Biomedisch model: biologische, organische oorsprong van alle klachten
○ invloed Descartes - 17e eeuw
■ lichaam-geest dualisme
■ pijn = reflex van het brein, veroorzaakt door lichamelijk letsel
⇔ kritiek:
1. lichaam-geest dualisme is monocausaal
2. reductionistisch: gedrag kan enkel verklaard worden door verstoorde
chemiehuishouding in het lichaam
3. ziekte-georiënteerd: negeert rechtstreekse invloeden op/van gedrag
4. ontoereikend: kan veel (langdurige) lichamelijke klachten niet verklaren
studie: 76% van de symptomen op vragenlijst waren ‘medisch
onverklaarbaar’
● Psychosomatisch model:
○ invloed van psychoanalyse - 19e eeuw
■ conversiestoornis Charcot: ‘blinden’ door parcours laten lopen, ze
wandelden langs obstakels -> ze kunnen wel zien
■ Alexander: maagproblemen verklaren adhv intrapsychische
problemen -> organische overactiviteit
■ somatisatie Lipowski = tendens bij mensen om somatische stress te
beleven en symptomen die niet pathologisch zijn toch te verklaren als
fysieke ziekte en hulp te zoeken (chronische pijn als depressie)
⇔ kritiek: geen wetenschappelijke steun voor somatisatie in pijnstudies
Theoretische modellen in gezondheidspsychologie
● Diathese-stressmodel = mensen hebben kwetsbaarheid, maar komt enkel tot uiting
bij stressor
○ studie: mensen met veel lichamelijke klachten hebben zeer vaak veel
psychologische stress (frequentie en duur)
2
, ○ studie bij chronisch lage rugpijn: situaties die verhoogde spierspanning
veroorzaakt
na een bepaalde tijd is de stressor niet
noodzakelijk om pijn uit te lokken, maar
ook de stimuli die ermee gepaard gaan
⇔ kritiek
1. moeilijk kwetsbaarheidsfactoren identificeren: genetisch, biologisch,
psychologisch, socio-cultureel?
2. wat is een stressor?
● Biopsychosociaal model
○ George Engel: holistische manier van aanpakken
○ biologische factoren hebben invloed op gedrag; sociale factoren hebben ook
invloed op biologische ⇒ interacties + dynamisch
○ bv pijn -> altijd in zetel -> invloed op lichaam zelf
3
, ● Cognitief-gedragsmatig model (submodel)
○ over beliefs, cognities en appraisals over de wereld
○ invloed Plato en Aristoteles: wat is de werkelijkheid?
○ appraisals:
■ primair: is dit gevaarlijk? -> dreiging
■ secundair: wat kan ik doen? -> controle
bv gevaarlijke hond: weglopen of trappen?
○ catastrofale interpretaties van pijn: pain catastrophizing -> rumination,
uitvergroten, hulpeloosheid
■ zal de pijn ooit ophouden? zal het ooit beter worden?
■ leiden tot slechtere gezondheidsuitkomsten
■ invloed op lichamelijke processen: hoge pain catastrophizing -> meer
inflammatoire processen in lichaam
4
