Recht en onderneming boek 2
Inhoud
1 DEEL V. GOEDEREN – EN ZAKENRECHT................................................................................................3
1.1 Indeling van de goederen.............................................................................................................3
1.1.1 Lichamelijke en onlichamelijke goederen..............................................................................3
1.1.2 Roerende en onroerende goederen......................................................................................3
1.1.3 Gebruiks – en verbruiksgoederen..........................................................................................3
1.1.4 Domeingoederen...................................................................................................................3
1.1.5 Zelfstandige zakelijke rechten en zakelijke zekerheidsrechten !...........................................3
1.2 Zelfstandige zakelijke rechten......................................................................................................3
1.2.1 De kenmerken van het zakelijk recht.....................................................................................3
1.2.2 Eigendomsrecht.....................................................................................................................4
1.2.3 Vruchtgebruik........................................................................................................................4
1.2.4 Het recht van opstal..............................................................................................................4
1.3 De zakelijke zekerheidsrechten....................................................................................................5
1.3.1 De zekerheden in het algemeen............................................................................................5
1.3.2 De voorrechten......................................................................................................................5
1.3.3 De hypotheek........................................................................................................................5
1.3.4 Het pand................................................................................................................................5
2 DEEL VI. DE VERBINTENISSEN..............................................................................................................5
2.1 De verbintenissen: algemeen.......................................................................................................5
2.1.1 Wat is een verbintenis?.........................................................................................................5
2.1.2 De bronnen van verbintenissen.............................................................................................5
2.1.3 Soorten verbintenissen..........................................................................................................6
2.2 De overeenkomst.........................................................................................................................6
2.2.1 Wat is een overeenkomst?....................................................................................................6
2.2.2 Soorten overeenkomsten......................................................................................................6
2.3 De grondbeginselen en de interpretate van overeenkomsten....................................................7
2.3.1 De wilsautonomie..................................................................................................................7
2.3.2 De bindende kracht van de overeenkomst............................................................................7
2.3.3 De interpretate van de overeenkomsten..............................................................................8
2.4 De geldigheidsvoorwaarden van de overeenkomst......................................................................8
2.4.1 De toestemming....................................................................................................................8
2.4.2 Bekwaamheid........................................................................................................................9
, 2.4.3 Voorwerp...............................................................................................................................9
2.4.4 Geldige oorzaak.....................................................................................................................9
2.5 Het ontstaan van de overeenkomst..............................................................................................9
2.5.1 Het aanbod............................................................................................................................9
2.5.2 De aanvaarding......................................................................................................................9
2.5.3 Precontractuele aansprakelijkheid........................................................................................9
2.6 De uitvoering van de overeenkomst.............................................................................................9
2.6.1 Vrijwillige uitvoering..............................................................................................................9
2.6.2 De voorwaarden voor de contractuele aansprakelijkheid..................................................10
2.6.3 De ontbinding van de overeenkomst...................................................................................11
2.6.4 De exonerateclausule of vrijwaringsbeding........................................................................11
2.7 Derden en de overeenkomst......................................................................................................11
2.7.1 De relatviteit van overeenkomsten.....................................................................................11
2.7.2 Uitzonderingen op de relatviteit van overeenkomsten......................................................11
2.7.3 Tegenwerpelijkheid van overeenkomsten...........................................................................12
2.8 Tenietgaan van overeenkomsten...............................................................................................12
3 DEEL VII DE BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN...................................................................................13
3.1 De koop-verkoop........................................................................................................................13
3.2 De huurovereenkomst................................................................................................................13
3.3 De voornaamste andere overeenkomsten.................................................................................13
3.3.1 Huurkoop of leasing.............................................................................................................13
3.3.2 Bewaargeving......................................................................................................................13
3.3.3 Dading..................................................................................................................................14
3.3.4 Aanneming...........................................................................................................................14
3.3.5 Lastgeving............................................................................................................................14
3.3.6 Persoonlijke zekerheden......................................................................................................14
4 DEEL VIII DE ONRECHTMATIGE DAAD OF FOUTAANSPRAKELIJKHEID................................................14
4.1 Aansprakelijkheid voor eigen daad............................................................................................14
4.1.1 De fout.................................................................................................................................14
4.1.2 De schade............................................................................................................................15
4.1.3 Oorzakelijk verband.............................................................................................................15
4.1.4 Overmacht...........................................................................................................................15
,1 DEEL V. GOEDEREN – EN ZAKENRECHT
1.1 Indeling van de goederen
1.1.1 Lichamelijke en onlichamelijke goederen
- Lichamelijke goederen: goederen materieel waarneembaar, die grijpbaar zijn
- Onlichamelijke goederen: goederen niet materieel waarneembaar, maar bestaan wel
vb: auteursrecht, octrooirecht
1.1.2 Roerende en onroerende goederen
! onderscheid belangrijk ivm verslag, verschillende juridische gevolgen
- Onroerende goederen: niet verplaatsbare goederen
1. Onroerende goederen door aard vb: huis, bouwgrond, appartement,…
2. Onroerende goederen door incorporatie: roerende goederen verenigd met onroerende
goederen en zijn daarom zelfstandigheid verloren en worden onroerende goederen, roerende
goederen onroerend maken
vb: tafel met wieltjes vastmaken
3. Onroerende goederen door bestemming: roerende goederen maar door de wet als onroerend
geschouwd omdat ze bestemd zijn voor een onroerend goed
vb: raamprofel bestemd om geplaatst te worden in onroerend goed
- Roerende goederen: verplaatsbare goederen
1. Roerende goederen door aard
2. Roerende goederen door wetsbepaling vb: auteursrechten
3. Roerende goederen door anticipatie: goederen die deel uitmaken van onroerende goederen
maar beschouwen als roerende goederen vb: fruit dat aan een boom hangt
1.1.3 Gebruiks – en verbruiksgoederen
- Gebruiksgoederen: goederen meerdere keren gebruiken vb: meubelen
-> bruikleen: hetzelfde voorwerp teruggeven
- Verbruiksgoederen: goederen teniet bij eerste gebruik vb: eetwaren
-> verbruiklening: gelijkaardige voorwerpen teruggeven
1.1.4 Domeingoederen
= goederen eigendom vd overheid
- Openbaar domein: goederen bestemd voor iedereen vb: snelweg
- Privaat domein: goederen bestemd voor bepaalde personen
vb: bemeubelde kantoorruimtes -> enkel bestemd voor personeel
1.1.5 Zelfstandige zakelijke rechten en zakelijke zekerheidsrechten !
- Zelfstandige zakelijke rechten: rechten geven heerschappij over een zaak
vb: eigendomsrecht
- Zakelijke zekerheidsrechten: bestaan als bijkomend recht bij vorderingsrecht en dienen als
waarborg / zekerheid vh vorderingsrecht
1.2 Zelfstandige zakelijke rechten
1.2.1 De kenmerken van het zakelijk recht
Zakelijk recht: rechtsband ttularis – goed
Vorderingsecht: rechtsband tussen tenminste twee personen
- Absolute heerschappij / onmiddellijke macht over zaak
- Tegenstelbaar aan derden: derden moeten recht respecteren
,- Limitatef beperkt door wet
1.2.2 Eigendomsrecht
3 kenmerken:
- Genotsrecht: van de zaak genieten vb: opbrengsten van bezitngen
- Beheersrecht: bezit aanwenden voor eigen doelstellingen vb: huren, lenen,…
- Beschikkingsrecht: beslissen om te vervreemden of niet vb: verkopen, schenken,…
Hoe eigendom verwerven?
- Afgeleide eigendomsverwerving: eigendomsoverdracht van persoon aan andere persoon
1. Overeenkomst vb: verkoop, schenken,…
2. Overlijden vb: erfrecht, testament
3. Eénzijdig overheidsoptreden: overheid eigendom verwerven vb: onteigening, opeising
- Oorspronkelijke eigendomsverwerving: goederen toe-eigenen die geen eigenaar hadden
1. Toe-eigening: goederen de uwe maken die aan niemand anders waren toebehoord
vb: vissen in de zee
2. Natrekking: eigendom van roerende of onroerende zaken geef recht op al wat zij voortbrengt
en op hetgeen ermee verenigd wordt
-> belangrijk bij onroerende goederen: eigendom vd grond bevat eigendom van op de grond en
onder de grond vb: bos met jachthuisje
Eigendomsvermoeden
= iemand die een roerend goed bezit is ook eigenaar, behalve bij bewijs vh tegendeel
Mede-eigendom
= eigendomsrecht dat door twee of meer personen gezamenlijk op éénzelfde zaak of geheel van
zaken wordt uitgeoefend
-> mede-eigenaar: abstract deel in het geheel / breukdeel in het geheel (geen bepaalde onderdelen)
Hoe in bezit van mede-eigendom?
- Vrijwillig: beslissen om met meerdere eigenaar te worden
- Externe situates vb: overlijden -> mede-eigenaar vh nalatenschap
1.2.3 Vruchtgebruik
= recht om van een zaak waarvan een ander eigendom heef, het genot te hebben, zoals eigenaar
zelf, maar onder verplichten om zaak zelf in stand te houden
2 personen:
- Naakte eigenaar: eigendom beziten van het goed waarom het gaat
- Vruchtgebruiker: absoluut genotsrecht van het goed, moet ook instaan zodat het goed in stand
blijf
-> deze twee personen anders geen vruchtgebruik
Vb: gezinswoning van ouders -> 1 vd ouders komt te overlijden -> kinderen erfgenaam vd ouder ->
gezinswoning: helf vd woning vd overblijvende partner + kinderen worden naakte eigenaar vh deel
waar je recht op hebt -> kan je niets mee doen -> wet beschermt langstlevende partner en krijgt
vruchtgebruik -> verdwijnt bij overlijden 2 e ouder
1.2.4 Het recht van opstal
= uitzondering op het recht van natrekking
= zakelijk onroerend recht om gebouwen, werken of beplantngen te beziten op andermans erf
,! belangrijk bij appartementsgebouwen -> mogelijk door recht van opstal dat appartement op
bepaalde verdiepen toch eigen eigendom wordt
1.3 De zakelijke zekerheidsrechten
1.3.1 De zekerheden in het algemeen
Zekerheden ontstaan naar aanleiding van een schuldvordering
- Zakelijke zekerheidsrecht: voorrechten, hypotheek, pand
- Persoonlijke zekerheidsrecht: persoon binden als waarborg
vb: persoon opdraaien als iemand niet kan terugbetalen
1.3.2 De voorrechten
Wetgever bepaalde schuldeisers garantes geven
- Bijzondere voorrechten: schuldeiser krijgt specifek goed terug
vb: onbetaalde verkoper heef recht op onroerende goederen die hij geleverd heef voor alle
andere schuldeisers
- Algemene voorrechten: schuldeisers garantes van alle mogelijke goederen
vb: werknemers bij failliet bedrijf recht op waarborg van alle goederen vh bedrijf
1.3.3 De hypotheek
Kenmerken:
- Zakelijke zekerheden conventoneel tot stand -> partjen afspreken om zakelijke zekerheid te
geven
- Gegeven in verband met onroerende goederen (geen roerende)
vb: woning kopen -> hypotheek op woning tot lening is afetaald
- Bevestgen bij notaris in authenteke akte
- Inschrijven bij hypothekenkantoor: derden recht om te zien of onroerend goed belast is of niet
1.3.4 Het pand
= zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen
Buitenbezitstelling: roerende zaken afgeven in ruil voor lening -> vervallen vd lening = zaken
terugkrijgen
Wijziging: afschafen van buitenbezitstelling -> werken met centraal elektronisch pandregister: pand
zonder buitenbezitstelling maar door registrate in registerr roerend zaak registreren ipv afgeven
2 DEEL VI. DE VERBINTENISSEN
2.1 De verbintenissen: algemeen
2.1.1 Wat is een verbintenis?
= rechtsband tussen personen waarbij één of meerdere personen tegenover één of andere personen
verplicht zijn iets te geven, iets te doen of iets niet te doen (Art. 1126 BW)
-> juridische plicht tussen schuldeiser en schuldenaar
-> derden: vreemd aan relate ontstaan tussen schuldeiser en schuldenaar
2.1.2 De bronnen van verbintenissen
- Overeenkomsten
- Wet -> Art. 1382 BW
- Eenzijdige wilsuitng: bindend aanbod
,2.1.3 Soorten verbintenissen
- Verbintenis met tjdsbepaling: verbintenis afankelijk van toekomstge en zekere gebeurtenis
1. Opschortende tjdsbepaling: verbintenis uitvoeren na zekere termijn of zekere gebeurtenis
Vb: zakgeld betalen vanaf 12 jaar
2. Ontbindende tjdsbepaling: verbintenis uitdoven na bepaalde termijn
Vb: zakgeld betalen tot 21 jaar
- Voorwaardelijke verbintenis: verbintenis afankelijk van toekomstge en onzekere gebeurtenis
1. Opschortende voorwaarde: verbintenis afankelijk vd voorwaarde
Vb: huis verkopen op voorwaarde dat die persoon een lening krijgt
2. Ontbindende voorwaarde: uitvoering vd verbintenis beëindigen als gebeurtenis al dan niet is
opgetreden
vb: geld geven aan iemand en indien die de loto wint betaalt die het bedrag terug
- Splitsbaarheid en hoofdelijkheid: éénzelfde verbintenis met meerdere schuldenaren
Splitsbaarheid als regel: ieder is voor zijn deel schuldenaar vb: geld geleend aan 3 personen
Hoofdelijkheid voor verplichtngen niet deelbaar -> ieder is hoofdelijk gehouden tot geheel
-> schuldenaar kan iedereen aanspreken
- Resultaats- en middelenverbintenissen
1. Resultaatsverbintenis: schuldenaar moet bepaald resultaat bereiken
2. Middelenverbintenis/inspanningsverbintenis: schuldenaar moet alle mogelijke middelen
inzeten om resultaat te bereiken maar geen garante tot bereiken van resultaat
Vb: advocaat geen verbintenis aangaan of iemand vrijkomt
! onderscheid belangrijk voor aansprakelijkheid
Resultaat: schuldeiser moet niet bereiken van resultaat aantonen
Middelen: schuldeiser draagt bewijs van tekortschieten vd schuldenaar wegens ontoereikende
middelen
- Verbintenissen verbonden aan personen (= intuitu personal overeenkomsten): overeenkomsten
sluiten met bepaalde personen
Juridische gevolgen:
1. Verbintenis afankelijk van persoon -> niemand anders kan het uitvoeren
2. Lot vd persoon bepaalt lot vd verbintenis vb: overlijden ve persoon zorgt voor einde vd
overeenkomst
3. Moeilijk om verbintenis over te dragen
2.2 De overeenkomst
2.2.1 Wat is een overeenkomst?
= samenvallen vd wilsovereenkomst tussen meerdere partjen -> 2 of meer partjen komen tot
overeenkomst
= meerzijdige rechtshandeling -> met bedoeling tot juridische gevolgen (minstens 2 partjen)
2.2.2 Soorten overeenkomsten
- Eénzijdige en wederkerige overeenkomsten
1. Eenzijdige overeenkomst: verbintenissen met één partj -> één partj is tot iets verplicht
Vb: schenking
2. Wederkerige overeenkomst: verbinden beide partjen zich wederkerig en gelijktjdig
tegenover elkaar
Vb: koop-verkoop overeenkomst
- Benoemde en onbenoemde overeenkomsten
, 1. Benoemde: overeenkomsten geregeld door de wet en voorzien van regels door de wet
-> regels van dwingende en suppleteve aard
2. Onbenoemde: overeenkomsten zonder contracten en waar wij partjen nieuwe juridische
constructes kunnen onderwerpen
-> onbenoemde evolueren naar benoemde overeenkomsten
- Consensuele, plechtge en zakelijke overeenkomsten
1. Consensuele: mondelinge wilsovereenkomst -> geschrif enkel nodig als bewijs (niet voor
geldigheid)
2. Plechtge: bestaan vd overeenkomst afankelijk van bepaalde vormvereiste (geschrif nodig
om te bestaan)
Vb: huwelijk, adopte,…
3. Zakelijke: overeenkomsten tot stand komen door overdragen van een zaak
Vb: handgif: gebruikt door ouders bij overdragen van vermogen naar volgende generate
- Vergeldende, om niet en kanscontracten
1. Vergeldende overeenkomst: overeenkomst waarbij partjen gelijkwaardige verbintenis
hebben , overeenkomsten ten bezwarende ttel
vb: u betaalt een bedrag dat het voorwerp waard is (niet teveel, niet te weinig)
2. Overeenkomst om niet: overeenkomst waarbij één partj voordeel haalt -> contract gesloten
uit vrijgevigheid , geen/weinig tegenprestate
Vb: schenking
3. Kanscontracten: onzeker welke partj voordeel haalt uit de overeenkomst, wel zeker dat er
voordeel is voor 1 vd partjen
Vb: lijfrente: aankoop en verkoop van onroerende goederen omdat er geen erfgenamen zijn
-> 1. Verkopen na 3 maanden overlijden -> voordeel vh contract voor koper
-> 2. Verkoper leef nog 20 jaar -> nadeel vh contract voor koper -> meer betalen dan woning
waard is
- Standaardovereenkomsten en toetredingsovereenkomsten
1. Standaard: vooraf opgestelde overeenkomsten om onbepaald aantal toekomstge
rechtsverhoudingen te regelen
Vb: internetproviders -> zelfde overeenkomst bij verschillende klanten
2. Toetreding: overeenkomst zonder ruimte om te onderhandelen -> aanvaarden of niet
2.3 De grondbeginselen en de interpretatie van overeenkomsten
2.3.1 De wilsautonomie
Bij overeenkomst: uitgaan van vrijheid van contractspartjen
- Beslissen om contract te sluiten
- Met wie beslissing sluiten
- Inhoud vrij kunnen regelen
Absolute vrijheid? => NEEN
Wetgeving voorziet regels, maar veel van aanvullend recht (afwijken)
Regels van openbare orde en dwingend recht (niet afwijken)
2.3.2 De bindende kracht van de overeenkomst
Art. 1134 BW: ‘Alle overeenkomst die wetg zijn aangegaan, strekken degenen die deze hebben
aangegaan, tot wet’
Bij aangaan van overeenkomst -> overeenkomst is wet voor aangaande partjen
Niet herroepen worden door toestemming beide partjen of op gronden door wet erkend
,2.3.3 De interpretatie van de overeenkomsten
Door overeenkomst moeten partjen perfect weten wat ze moeten doen -> duidelijke verbintenissen
- Vaak niet duidelijk wat zorgt voor betwistngen tussen partjen
- Wet geef regels om overeenkomst te kunnen interpreteren
Overeenkomst aanvullen met wetelijke bepaling -> suppletef recht
Bij onduidelijkheden -> kijken naar doelstellengen van partjen bij de overeenkomst (Art.
1156 BW)
Vatbaarheid op 2 manieren -> uitleggen in die zin dat ze gevolg heef
Twijfel over afspraken -> uitleggen ten voordele van schuldenaar / diegene die moet
presteren
2.4 De geldigheidsvoorwaarden van de overeenkomst
Geldigheidvereisten gelden ook voor mondelinge overeenkomsten
2.4.1 De toestemming
Geldige vrije toestemming essentële VW voor bestaan van geldige overeenkomst
-> partjen hadden bedoeling tot verbintenis
Volledig ontbreken van toestemming -> overeenkomst = nietg
vb: contract ondertekenen tjdens dronkenschap
Toestemming niet aangetast door wilsgebreken (= zaken die geldigheid vd toestemming aantasten)
1. Dwaling = verkeerde voorstelling van zaken / vergissing van partj die zich verbonden heef
Over zaak (alleen als het essenteel is)
Over persoon van medecontractant (geldigheid van toestemming is aangetast)
Enkel verschoonbare dwaling kan toestemming aantasten
Sancte: toestemming o geldig -> nietgheid vorderen
Relateve nietgheid: partj in wiens voordeel nietgheid speelt, kan beroep doen
2. Geweld = iemand onderdruk zeten om in te stemmen met contract
Toestemming o geldig
Onrechtmatg geweld (niet toegestaan geweld)
Doorslaggevend om in te stemmen met overeenkomst
Sancte: relateve nietgheid
3. Bedrog
Actef bedrog: actef optreden van tegenpartj
vb: samenwerken met iemand die al economisch actef is, legt cijfers voor aan persoon
-> cijfers zijn vervalst
Passief bedrog: niet spreken waar u wel moet spreken -> bepaalde zaken niet zeggen die
wel gezegd moeten worden
Hoofdbedrog: tegenpartj vertoond gedrag belangrijk voor overeenkomst (zonder gedrag =
geen sluitng van overeenkomst)
Bijkomend bedrog: tegenpartj vertoond gedrag, maar zonder gedrag overeenkomst sluiten
onder andere omstandigheden
Sancte:
Hoofdbedrog: relateve nietgheid
Bijkomend bedrog: schadevergoeding betalen aan partj aan wie bedrog werd
toegeschreven
, 4. Benadeling: wanverhouding tussen prestates van partjen (is geen wilsgebrek)
-> essente: geen grond voor nietgheid vd overeenkomst (bij overeenkomst ervan uitgaan dat er
steeds partj is die voordeel heef)
2.4.2 Bekwaamheid
Iedereen handelscontracten aangaan -> tenzij door wet onbekwaam (vb minderjarigen -> niet
zelfstandig overeenkomst sluiten)
Handelingsbekwaam = min. 18 jaar
2.4.3 Voorwerp
Overeenkomst moet voorwerp hebben -> voorwerp = iets geven, iets doen of iets niet doen
Voorwaarden voorwerp: (anders overeenkomst = nietg)
- Bepaalbaar (aanduiding nodig)
- In handel zijn
- Geoorloofd (vb celibaatsclausule in arbeidsovereenkomst -> afspreken met wetgever)
Contracteren over toekomstge zaken? -> ja! Vb: overeenkomst mbt fruit dat nog moet groeien
Niet contracteren bij: niet opengevallen nalatenschap
2.4.4 Geldige oorzaak
= reden waarom u contracteert = waarom van de verbintenis
Zonder oorzaak of valse oorzaak: verbintenis is nietg
Ongeoorloofde oorzaak: strijdigheid met wet, goede zeden of openbare orde
2.5 Het ontstaan van de overeenkomst
2.5.1 Het aanbod
= eenzijdige rechtshandeling
= voorstel met alle essentële elementen van overeenkomst -> aanbod aanvaard = tot standkoming
van overeenkomst juridisch bindend aanbod
Aanbod terugtrekken? -> altjd intrekken vooraleer het de tegenpartj bereikt
2.5.2 De aanvaarding
Hoe aanbod aanvaarden?
- Stlzwijgende aanvaarding: afgeleid uit handelingen en gedragingen van contractspartj
- Uitdrukkelijke aanvaarding
2.5.3 Precontractuele aansprakelijkheid
Vrij om na onderhandelingsronden nog aanbod af te wijzen
Uitzonderingen (fouten die u begaat tjdens onderhandelingen)
- Aansprakelijk gesteld worden wanneer tjdens onderhandelingen gebrekkige of fouteve
informate wordt gegeven
- Schenden vh gewetgde vertrouwen na vergaande fase van onderhandelingen
-> misschien al zodanig vertrouwen dat afwijzing van aanbod zonder grondige reden niet
toegestaan is
->partj dat schade lijdt
2.6 De uitvoering van de overeenkomst
2.6.1 Vrijwillige uitvoering
1. Contractuele vrijheid primeert