Thema 1: Inleidende beschouwingen over (statelijk) recht
Prescriptieve ordening Hoe het zou moeten zijn
Codificerende finaliteit Het recht vormt de neerslag van de waarden en normen die reeds in de maatschappij aanwezig zijn, het dringt zich aan de
men op
Modificerende finaliteit Het recht dient om sociaal wenselijk veranderingen teweeg te brengen een is een instrument om de maatschappij te sturen
en te wijzigen
Regulering Toename van rechtsregels
Deregulering Afname van rechtsregels
Werkdefinitie van recht Min of meer samenhangend geheel (a) van waarden, begrippen en gedragsvoorschriften waaraan van overheidswege
opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties kleven (d), die langs (evenzeer genormeerde) instellingen (b)
kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te
herstellen (c)
Rechtspositivisme Er moet geen noodzakelijke link zijn tussen recht en rechtvaardigheid, de oorsprong van het voorschrift ligt aan de basis
Natuurrecht Er is een verband tussen recht en rechtvaardigheid, het vloeit voort uit de natuur of uit het wezen van de mens
Jurisdictioneel monisme Afschaffing van de administratieve rechtbanken zodat een gewone rechter ook bevoegd wordt voor geschillen tussen burger
en overheid
Concessie Van overheidswege iets aan een particulier ter beschikking stellen = publiekrechtelijk maar kan ook privaatrechtelijk waarbij
een private producent distributierecht verleend aan de verdeler
Beginselen van behoorlijk bestuur Richtlijnen over hoe je een goed bestuur leidt (publiekrechtelijk)
Goede trouw Wat mag je naar redelijkheid en billijkheid verwachten (privaatrechtelijk)
Organiek criterium voor de indeling van Kijken naar de aard van de partijen (! Burgerlijke aansprakelijkheid!)
privaat- of publiekrecht
Functioneel criterium voor de indeling van Kijken of handeling gesteld is vanuit het geweldmonopolie + privaatrechtelijke instelling die openbaar gezag uitoefenen
privaat- of publiekrecht (derdenbindende beslissing) = beste criterium
Nutcriterium voor de indeling van privaat- Kijken of iets van algemeen belang is of strekt tot nut van het algemene = publiekrecht
of publiekrecht
Metajuridica Niet-juridische disciplines die inzicht verschaffen over het positieve recht
Thema 2: Basisbegrippen en indeling van het recht
Materiële wet Alle algemene gedragsvoorschriften die door een overheid worden uitgevaardigd
Formele wet Iets dat uitgaat van een wetgevende macht (die door de grondwet daartoe bevoegd verklaard is)
Wetten Goedgekeurd door de federale WM (K en S) en bekrachtigd en afgekondigd door de koning in de federale materies
Decreten Goedgekeurd door de gemeenschaps- en gewestparlementen en bekrachtigd en afgekondigd door de regeringen in
gemeenschaps- en gewestmateries
Ordonnanties Zelfde als decreet maar enkel binnen het BHG (en GGC)
,Juridische gedragsvoorschriften Afdwingbaar voor overheid door opgelegde of erkende sancties
Hulpregels Op eerste gezicht geen sanctie maar in combinatie met andere regels krijgen ze een normatief karakter
Sanctie Middel om de naleving van een voorschrift af te dwingen (direct of indirect (vb. foutaansprakelijkheid))
Geboden Moeten
Indien a, dan b sanctie indien niet b
Verbod Niet mogen
Indien c, dan niet d sanctie indien wel d
Dwingend recht Verboden af te wijken anders sanctie
Gewoon dwingend recht Bescherming van individu/groep relatieve nietigheid (sanctie)
Niettegenstaande (= ongeacht)
Op straffe van nietigheid (= indien niet vermeld is het nietig)
Relatieve nietigheid Enkel een sanctie als één van de partijen erom vraagt
Recht van openbare orde Bescherming van de fundamentele maatschappij absolute nietigheid (sanctie)
Absolute nietigheid Sanctie door partij aangevraagd of uit eigen beweging van de overheid
Exceptie van openbare orde Maakt afwijking van normale rechtsregels en procedures mogelijk indien schending van fundamentele principes van
rechtvaardigheid, gelijkheid en openbare orde
Aanvullend recht Je mag afwijken van de regel d.m.v. afspraak
Economisch nut
Uitdrukkelijk of stilzwijgend akkoord
Afdwingbaar indien niet afgeweken
Behoudens andersluidend beding
Algemene normen/ gedragsregels Op iedereen of op categorieën toepasbaar
= Nieuwe regel
Controle GwH + advies RvS
Individuele beslissingen Op één of meerdere precies bepaalde perso(o)n(en) toepasbaar
= bestaande regel op concreet geval toepassen
Objectief recht De norm zonder concrete toepassing
Subjectief recht Een concrete – door objectief recht erkende – bevoegdheid of macht om iets te vragen, te eisen of te vorderen
Objectief contentieux (geschil) RvS afdeling bestuursrechtspraak
Subjectief contentieux (geschil) Gewone hoven en rechtbanken
Objectieve aansprakelijkheid Aansprakelijkheid zonder schuld; men is aansprakelijk ongeacht schuld of verwijtbaarheid
Subjectieve aansprakelijkheid Aansprakelijkheid op basis van schuld; men is aansprakelijk als er sprake is van schuld of nalatigheid
Rechtsobject Voorwerpen van een concrete rechtstoepassing
Materiële of immateriële goederen, dingen of dieren
Alles wat vermeld wordt in het recht
,Rechtssubject Handelende persoon
Drager van rechten en plichten op wie de normen van toepassing zijn
Wordt gesanctioneerd indien niet-naleving van normen
Natuurlijke personen = mens
Rechtsbevoegd of rechtsbekwaam vanaf geboorte tot dood (MAAR uitzonderingen !)
Rechtspersoon = juridische ficties
Eén natuurlijk persoon of groep en/of vermogen met doel
Rechtsbevoegdheid: wettelijk en statutair bepaald
Publiekrechtelijk of privaatrechtelijk
Rechtsbekwaamheid Rechten en plichten hebben iedereen
Handelsbekwaamheid Rechten en plichten uitoefenen iedereen TENZIJ door wet anders bepaald of door rechter beslist op basis van wet in
belang van het rechtssubject = handelsonbekwaam
Vertegenwoordiging Handelsonbekwaam persoon doet zelf niet meer, de vertegenwoordiger doet alles in zijn naam en voor zijn rekening
Bijstand Handelsonbekwaam persoon treedt zelf nog op maar met bijstand van een derde
Wie is onbekwaam Minderjarigen
Meerderjarigen
Strafrechtelijk veroordeelde personen
Situatie specifiek
Minderjarige onbekwaam (door wet) Vertegenwoordigd door ouders/voogd
Meerderjarige onbekwaam (door rechter) Buitengerechtelijke bescherming OF gerechtelijke bescherming
Buitengerechtelijke bescherming (voor)zorgsvolmacht aan bewindvoerder die op voorhand aangeduid wordt wanneer nodig (+ vertrouwenspersoon voor
controle op bewindvoerder mogelijk + instructies mogelijk)
Gerechtelijke bescherming Enkel als buitengerechtelijke niet volstaat, dan beslist de vrederechter, (gerechtelijke) bewindvoerder(s) bieden
vertegenwoordiging of bijstand, de beslissing tot oplegging of wijziging moet gepubliceerd worden in het BS
Strafrechtelijk veroordeelde personen Vertegenwoordigd door curator, soms ook ontzet uit bepaalde rechten
Situatie specifiek Artsen mogen geen schenkingen aanvaarden van overleden personen die ze hebben behandeld, instemming echtgenoot om
iets te kunnen doen, …
Rechtsfeit Gebeurtenissen waaraan het objectieve recht gevolgen hecht
Rechtshandeling Het wetens en willens stellen van een materiële handeling met de bedoeling de daaraan door het recht gekoppelde
gevolgen uit te lokken
Eenzijdig 1 partij
Meerzijdig 2 of meer partijen
Constitutief Met het doel om iets nieuws op te richten
Translatief Overdracht van iets
Declaratief Bevestiging
, Daden van genot of behoud Beperkt gebruiken
Daden van beheer Beheren en onderhouden
Daden van beschikking Einde maken aan iets
Materieel recht Inhoudelijke rechtsregels
Formeel recht Procedureregels
Materiële geldigheid Afhankelijk naleven inhoud van de regels
Formele geldigheid Afhankelijk naleven van vormvoorschriften
Materiële motivering Inhoudelijk argumenten
Formele motivering De schriftelijke vorm waarin die juridische en feitelijke elementen beschreven worden voor toelating: nagaan of beslissing
niet willekeurig was
Materiële rechtsbron Alles aan de basis van de totstandkoming van het recht of er beweegreden voor zijn
Formele rechtsbronnen Vorm waarin het recht verschijnt (materiële) wet, rechtspraak, rechtsleer, gewoonte, algemene rechtsbeginselen
Wettelijk Volgens een concrete wet, verwijst naar de tekst van de wet
Wettig Geldig, rechtmatig, juridisch juist
niet alles wat wettelijk is, is automatisch wettig
Rechts- Allerlei zaken die tot het recht behoren
-rechtelijk Verwijzen naar takken van het recht
Rechterlijk Iets dat uitgaat van het gerecht = gerechtelijk
Rechtens / de iure Volgens het recht
Van rechtswege Automatisch door de kracht van de wet
Juridisch = rechts-
Justitieel/judicieel = rechterlijk = gerechtelijk
Werkelijke land Wat er feitelijk gebeurt op een bepaalde plaats op een bepaald moment
Wettelijke land Waarmee de juridische normen op die plaats op dat moment bedoeld worden
Straf Wegens niet uitvoering:
o Principe: gedwongen uitvoering
o Via financiële dwang, bevel, dwangsom, door derde
o De facto meestal bij equivalent (financieel)
o Via beslag
