OMT III
Hoofdstuk 1: What is qualitative research in psychology
and was it really hidden?
Kwantitatief vs. kwalitatief onderzoek
Twee verschillende benaderingen die elkaar niet altijd even goed begrijpen.
Psychologie en de historische kwantitatieve basis
1. Positivisme
Natuurwetenschappelijke benadering: zoektocht naar universele wetten
--> fysica, chemie
Experiment, universalisme, meten, reductionisme
--> statistische invloeden
--> ter vergelijking: sociologie
1950-1960 focus op kwalitatief onderzoek
--> ter vergelijking: biologie
Observatie
Positivist: iemand die denkt dat er universele wetten zijn en met onderzoek moeten universele
wetten omschreven worden
Bij mensen zijn zaken zoals gedrag moeilijk te voorspellen omdat wij complexe individuen zijn in een
complexe context <--> experimenten in fysica (bv. balletje laten vallen en valsnelheid bepalen, wel
voorspelbaar)
Mensen zitten binnen een context, een sociale structuur waarin ze gaan functioneren, onmogelijk
om hen in wetmatigheden te stellen
Dus het zoeken naar wetmatigheden, zuiver wiskundig, kan niet in de psychologie. Maar wel vaak de
basis geweest om die richting uit te gaan.
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 1
,OMT III
2. Expansie door
• Klinische psychologie
o Kwantificeren wat er aan de hand was
• Educatie, forensische, marketing,…
o Marketing: bv. plaatsing van producten in supermarkt is niet lukraak (bv. low-budget
onderaan, snoepjes bij de kassa,…)
3. Tekort aan kritische massa in het verleden
• Meer massa --> meer kansen op kritiek
• Door tekort aan kritische massa was kans op andersgezinden heel wat kleiner
• Bij toename psychologiestudenten meer kans op kritiek op kwantitatieve benaderingen en
toename interesse in kwalitatief onderzoek in psychologie
4. Psychologie enkel aan universiteiten
• Opkomst praktijkwerkers met kennis m.b.t. context
--> Toename kwalitatief onderzoek in psychologie
Breuklijnen tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek
Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
• Objectief • Subjectief
• Hard • Soft
• Mechanisch • Rationeel (rede achter)
• Kwantitatief • Kwalitatief
• Nomothetisch (universele wetten) • Teleologisch (doelgericht)
• Analytisch (kengetallen) • Idiografisch (unieke als individu)
• Operationeel (if…then, else…) • Synoptisch (ontstaansgeschiedenis)
Visie op wetenschap als basis voor polarisering
Conceptualisering wetenschap vanuit Wetenschap als sociaal construct
psychologie
• Objecten in de natuurlijke omgeving • Mensen kunnen echte wereld nooit
zijn objectief en reëel en bestaan direct observeren
onafhankelijk van mensen
• Wetenschappelijke kennis wordt • Mensen krijgen wereldbeeld dat wordt
bepaald door actuele karakteristieken opgelegd door wetenschap
van de fysische wereld
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 2
,OMT III
• Wetenschap: toolbox van methodes en • Mensen vertonen weinig consensus
procedures over methodes en procedures
• Wetenschap: individuele en • Mensen handelen collectief en sociaal
mentale/cognitieve activiteit
Wetenschap als sociaal construct: wetenschap geeft ons een beeld van de wereld, we moeten ons
hiervan bewust zijn (denk bv. aan communicatie onderzoeksresultaten via pers)
Visie op kwalitatief onderzoek
Povee & Roberts (2014)
• Interview bij studenten en staf departement psychologie (Australia)
• Thematische analyse interviews
• Overkoepelende conclusie
o De methodologie moet gekozen worden op basis van de onderzoeksvraag
o Kwantitatief, kwalitatief en mixed method methodologie hebben elk hun waarde en
moeten aldus geapprecieerd worden
▪ Mixed method methode: combinatie van kwantitatief en kwalitatief
onderzoek samen --> bv. uit kwantitatief onderzoek komt een resultaat, dit
eens kwalitatief toetsen (ook omgekeerd)
• Andere themata
o Onvoldoende bekendheid en vertrouwdheid met kwalitatief onderzoek
o Tijdsintensieve vorm van onderzoek
▪ Je kan bv. in kwalitatief onderzoek je vragen veranderen tijdens het
onderzoek (dit kan niet in kwantitatief onderzoek)
o Publicatiebias
▪ Kwantitatief onderzoek wordt makkelijker gepubliceerd dan kwalitatief
onderzoek
o Praktijk psycholoog (interpersoonlijke relaties en communicatie): match met
kwalitatief onderzoek
o Lived experiences capteren is een sterk punt
▪ Belevingen van mensen door kwalitatief onderzoek naar boven brengen is
een sterk punt
o Empowerment van de onderzochte reduceert statuut onderzoeker
▪ Betrekking onderzochte, empoweren onderzochte (als belangrijkste figuur
zien, volle aandacht geven), waardoor onderzoeker minderwaardig wordt (of
minstens op zelfde niveau komt te staan als betrokkene/onderzochte); maar
kan ook gezien worden als een bedreiging van de onderzoeker (tel ik als
onderzoeker dan niet meer mee?)
o Tekort aan respect voor kwalitatief onderzoek (manier van lesgeven)
o Subjectiviteit kwalitatief onderzoek vs. objectiviteit kwantitatief onderzoek
▪ Ook methodes om subjectiviteit een stuk te gaan reduceren
o Waarde en generaliseerbaarheid van kwalitatief onderzoek
▪ Bedoeling kwalitatief onderzoek is niet generaliseerbaarheid
o Eigenschappen kwalitatieve onderzoeker (praten met mensen/geen stat. kennis)
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 3
,OMT III
Definitie kwalitatief onderzoek
• Dataverzamelingsmethodes
▪ Het is niet kwalitatief onderzoek an sich
o Doelstellingen # onderzoekers verschillen op basis van epistemologie (zie wpo 1)
o Focus verschilt afhankelijk van de doelstelling
▪ Conversatie of inhoudelijke analyse bij een gesprek
• Type data
o Ontbreken van harde cijfers, statistieken
o Loskomen van tirannie van statistiek
o Teksten, transcripten, observatie, videomateriaal,…
Karakteristieken van kwalitatief onderzoek
Concern with richness of description in the data
• Dataverzamelingsmethodes
o ‘allesomvattend’
o Niet reductionistisch
Bv. pijn: dag 1, score 8 (weet je niks mee) --> dag 2, score 7 (dus pijn gedaald)
Bv. pijn: twee verschillende patiënten hebben 2 verschillende scores --> weet je daar iets mee? Neen,
want ze zijn niet vergelijkbaar
Cijfer kan wel de aanzet zijn tot een gesprek. Dus met mensen in gesprek gaan, vragen naar de
belevenis van de pijn. Zoveel mogelijk de pijn en alles wat daarmee samenhangt proberen te vatten.
Cijfer op zich zegt niks als je de context ernaast houdt, daarom met mensen in gesprek gaan en niet
reductionistisch zijn (bv. pijnscore van 5,5 wordt al snel 3,5 als men naar een leuk tv-programma kijkt
of 7,5 wanneer er een irritante verpleegster net langskwam)
Concern with capturing the individual’s perspective
Proberen je in de positie van de patiënt te plaatsen, niet of jij zijn/haar pijnscore terecht vindt omdat
je eventueel al erger hebt gezien (perceptie professional).
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 4
,OMT III
Pijn en dus pijnscore is individueel perspectief, dus wederom met
mensen in gesprek gaan om te capteren wat er aan de hand is.
Individueel perspectief botst met perspectief professional (in vinger
gesneden misschien zeer erg voor patiënt, maar niet zo erg voor
professional)
Rejection of positivism
• Auguste Comte
o Als positivist geschetst
▪ “observeerbare feiten spelen een belangrijke rol in kennisaccumulatie”
▪ Dus stempel van medestander kwantitatief onderzoek (positivist)
▪ Feiten?
• Kwalitatief en kwantitatief
o Medestander kwalitatief onderzoek
▪ “…abstaining from introducing considerations of quantities and
mathematical laws, which is beyond our power to apply”
▪ Idem als kritiek van kwalitatieve onderzoekers op kwantitatief onderzoek
▪ Kwantificeren in fysica en chemie => ja
• Andere disciplines?
Adherence to the postmodern sensibility
--> kwalitatief onderzoek leunt dicht aan bij postmodernisme
• Researcher and researched relatively close
o Dichtbij het individu
• Qualitative researchers tend to see themselves as insiders to what is being studied
o Geëngageerd, betrokken op het individu
• Idiographic – studies the individual as an individual
o Aandacht voor het individu en voor het welzijn van het individu
▪ Bv. geweld t.a.v. vrouwen
Examination of the constraints of everyday life
• We kunnen bv. mensen elke dag hun dag laten beoordelen
• Je reduceert de hele dag tot een score
• Bv. Disneyland en op einde score geven aan hoe je dag was --> reduceren, want je weet niet
de diepere betekenis achter het cijfer
• Meting doet daarom geen waarde aan de echte beleving van het individu
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 5
,OMT III
Reality constructed by the individual
• Realiteit is geen statisch gegeven
• Realiteit is een sociale constructie
o Bv. mantelzorger en eenzaamheid bij zorgvrager
About emerging theory and concepts not about hypothesis testing
• Kwantitatief onderzoek
o Confirmeren theorie
• Kwalitatief onderzoek
o Ontdekken theorie en concepten
o Die daarna kunnen geconfirmeerd worden
--> Beiden zullen elkaar dus nodig hebben om bepaalde concepten te bestuderen, onderzoek te doen
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 6
,OMT III
Hoofdstuk 2: How qualitative methods developed in
psychology: the qualitative evolution
Ontluiken van kwalitatief onderzoek in de psychologie
• Meer en meer interesse voor kwalitatief onderzoek in psychologie (Smith, 2008)
• Josselson, 2014: paradigmashift
o Paradigmashift: radicale verandering
▪ “new way of thinking replacing old thinking”
o ?
o Co-existentie van beide benaderingen
▪ Reactie patiënten op pijnstimuli in labo adhv
sensoren
▪ Ervaringen van patiënten met chronische pijn (interview, dagboek,…)
▪ Bv. Milgram-experiment: 80% van de mensen gaat tot een bepaald voltage
(kwantitatief), maar welke impact heeft dit experiment op de mensen?
o Mixed-method benadering
Verschillende mogelijke mixed-method benaderingen
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 7
,OMT III
“Sporen van kwalitatief onderzoek”
James & Wundt (1870)
• Sommige fenomenen kunnen in labo onderzocht worden, andere niet
o Kwantitatief vs. kwalitatief
o Om een nieuw fenomeen ten volle te begrijpen heb je kwantitatief en kwalitatief
onderzoek nodig en samenwerking tussen beiden
Introspectie (Wundt, 1879)
1. Exploratie gevoelens, observaties, interpretaties, ideeën
2. Resultaten onderzoek relateren aan (1)
• Trained observations labo
o Controle, repliceerbaarheid, onpartijdigheid
o Aandacht voor de studie
o Uitsluiten externe invloeden
o --> fenomenen kunnen bestudeerd en gemeten worden
Logische positivisme
• Observatie en logisch redeneren in zoektocht naar universele wetten
• Verificatie van hypotheses
• Citaat Passmore:
Het gaat niet over de wereld, maar over de manier waarop mensen de wereld beschrijven.
We zitten in een wereld die zeer kwantitatief is, alles wordt gemeten.
• Logisch positivisme --> behaviorisme
o Geen sporen kwalitatief onderzoek
o Chomsky:
▪ Marktgedachte: controle over gedrag
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 8
,OMT III
• Mainstream psychologie: kwantitatief
o Vermijden van kwalitatieve aanpak
o Breuklijnen
▪ Objectieve vs. subjectieve wetenschap
▪ Harde vs. zachte wetenschap
Case studie
• In geneeskunde: arts gaat bepaalde casus beschrijven (n = 1), geen sprake van
generaliseerbaarheid of kwantificeerbaarheid hier
• Ook in psychologie case studies
Participant observation & ethnography
• Onderdompeling onderzoeker op het terrein en voor langere periode
• Ook hier kwantitatieve invloeden
• Etnografie: je als onderzoeker vestigen in een cultuur, daar enkele jaren verblijven en
onderzoek uitvoeren
Social psychology (Jahoda)
• Focust op problemen in sociale realiteit
• Sociale gebeurtenissen en menselijk gedrag vinden plaats binnen een context
• Focust niet op bewijsvoering
Participant (covert) observation (Festinger): “profeet van de planeet Clarion”
Constructionisme: mentale modellen om wereld te begrijpen
Grounded theory
• Glaser & Strauss
Phenomenology
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 9
, OMT III
Doorbreken van kwantitatief paradigma
Pogingen om dominantie kwantitatieve benadering te doorbreken
• Allport, 1940
Het kwantitatief imperatief
Kwantitatief imperatief als basis
• Brower, 1949
o Kwalitatief onderzoek is de antithesis van kwantitatief onderzoek
▪ We moeten stoppen met deze twee vormen van onderzoek als
tegengestelden te zien
o Kwantitatief onderzoek is dominant uit noodzaak/als logisch gevolg:
▪ Tijdperk van technologische ontwikkelingen en ontdekkingen in
natuurwetenschappen
▪ Loskomen van het fenomeen (natuurwetenschappen) kan in psychologie
enkel door artificiële oplossingen
▪ Introspectie bij natuurwetenschapper niet nodig als correct geobserveerd
wordt
▪ Grondhouding gebaseerd op natuurwetenschappelijke benadering +
kwantificeren
o Wetenschappelijk onderzoek van een fenomeen betekent ‘meten’
▪ Pythagoras: “wiskunde is de basis van alles”
▪ Fechner: wiskundige relaties tussen mentale en fysieke wereld
• Wet: sensatie is evenredig met het logaritme van de prikkel
▪ ‘meten is weten’ --> moeten we gaan verlaten
Conclusie: dus methodes die niet ‘meten’, zijn niet/pre-wetenschappelijk
Statistische ontwikkelingen als gids
• Robuust onderbouwen van onderzoek
o Hypothesetesten
o Factoranalyse
o Significantietesten
o Correlaties
o Experimentele design (Fisher)
o Introductie van ‘variabele’
▪ Onafhankelijke en afhankelijke, stimulus en respons, oorzaak en gevolg
Gebaseerd op de powerpoints en lessen gegeven door Prof. dr. De Witte 10
