Samenvatting Gastcollege: Psychedelica als geneesmiddel?
Belangrijkste neveneffect = hoofdpijn.
1. Zijn het psychedelica of hallucinogenen?
De termen psychedelica (=geest-openbarend) en hallucinogenen (hallucinatie-inducerend) worden
vaak door elkaar gebruikt. De term psychedelica is populair in niet-wetenschappelijke taal en de term
hallucinogeen is het meest gebruikt in wetenschappelijke literatuur. Geen van beide termen is erg
precies.
2. Indeling volgens farmacologisch doelwit
Klassieke psychedelica: LSD, psilocybine, DMT, … → 5-HT2A receptoren
→ Dit zijn typisch partieel agonisten
→ DMT: maakt het menselijk brein zelf aan
Entactogenen: MDMA → SERT/NET/DAT receptoren
Dissociatieven: ketamine, dextrametorphan → NMDA receptoren
→ Dextrametorphan zit in hoestsiroep
→ Cf. glutamaat
Delirantia: scopolamine → M1 receptoren
→ scopolamine is een natuurlijke stof (zit in allerlei kruiden)
Cannabinoiden: THC → CB1 receptoren
Andere: salvinorin A, ... → Kappa receptoren, ...
→ salvorine A is plantaardig
➔ Het wordt allemaal al snel complex, aangezien je met verschillende aangrijpingspunten zit.
3. Wat maakt psychedelica zo bijzonder?
“...the feature that distinguishes the psychedelic agents from other classes of drugs is their capacity
to reliably to induce states of altered perception, thought, and feeling that are not experienced
otherwise except in dreams...”
– Jaffe (1990)
4. Gelijkenis met lucide dromen?
Er is inderdaad gelijkenis met lucide dromen: psychedelica (en voornamelijk de klassieke) vertonen
grote gelijkenis. Dit tegenover psychostimulantia (cocaïne en amfetamine) en sederende middelen
(morfine en alprozolam).
1
, 5. Een meer concrete beschrijving
Je ziet voornamelijk dat er sterke effecten zijn op
het sensoriële (bv. synesthesie). Bij ketamine zien
we ook dat er vaak disembodiment optreedt: het
loskomen van het eigen lichaam.
6. Kan je psychedelica gebruiken als medicijn?
Disclaimer: Ja → ketamine voor therapieresistente depressie.
6.1. Archeologische evidentie voor prehistorische kennis van psychedelica?
Op basis van grotschilderingen zien we indicaties dat psychedelica al in de prehistorie werden
gebruikt. Hierbij is het antwoord: wellicht, maar niet zeker.
6.2. Archeologische evidentie voor ritueel gebruik van psychedelica?
Er zijn ook vondsten die het zeer waarschijnlijk maken dat psychedelica al in de prehistorie werden
gebruikt, zoals snuifplaatjes en een rietje. Dit werd niet alleen voor psychostimulantia (cocaïne)
gebruikt, maar ook voor psychedelica, zoals trimethylamine.
6.3. Een eerste golf van psychedelisch onderzoek
Het modern verhaal begint rond 1950. LSD werd in de recente geschiedenis gebruikt als medicijn
bijvoorbeeld.
− 1947-65: verkoop van psychedelica door Sandoz als ondersteunend geneesmiddel bij
psychotherapeutische behandelingen
− 1950-60s: tientallen wetenschappelijke artikels over het medisch gebruik van psychedelica bij
neurose, alcoholisme...
− 1960s: “turn on, tune in, drop out” psychedelica worden gebruik in de hippie beweging
− 1971: verbod onder het verdrag van Wenen inzake psychotrope stoffen. Maar ... onderzoek blijft
mogelijk onder strikte voorwaarden of gebruik wanneer stoffen geregistreerd zijn als
wetenschappelijk bewezen medicijn.
6.4. Een tweede golf van psychedelisch onderzoek
− Geregistreerde interventionele klinische studies (ClinicalTrials.gov – Nov 2022):
− LSD: 19 afgewerkt (angst, pijn, alcoholverslaving), 10 opstartfase. LSD zou niet verslavend zijn.
− Psilocybine: 24 afgewerkt (depressie, angst, alcohol misbruik), 93 in de opstartfase
− MDMA: 58 afgewerkt (PTSS, angst), 45 in opstartfase
− Ketamine: 566 afgewerkt (anaesthesie, pijn, depressie), 315 opstartfase
− [ Scopolamine: 78 afgewerkt (misselijkheid, pijn, depressie), 29 opstartfase ]
− Cannabis: 596 afgewerkt (pijn, spierspasmen, verslaving), 423 opstartfase. Opletten voor
verslavend effect!
− [ Salvinorin A: 5 afgewerkt (psychoactieve effecten), 0 opstartfase ]
− In België zijn er twee van deze stoffen op de markt als geneesmiddel:
→ Sativex® (cannabis): voor behandeling van spierspasmen bij multiple sclerose
→ Spravato® (esketamine): voor de behandeling van therapie-resistente depressie
2
