Staatsrecht 2024
STAATSRECHT
INLEIDING
Examen: casus over grondrechten
“Belgie is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in europa”
België
- België als staat met juridische consequenties, zowel internrechterlijk als extern rechterlijk
o Internrechterlijk: regels opleggen voor inwoners
o Externrechterlijk: EU, verdragen
- (Internationale) rechtsverantwoordelijkheid
- Verdragsbevoegdheid
- Buitenlandse betrekkingen: vb. diplomaten sturen, ambassades openen in andere landen
- Gewapende macht: koning staat ah hoofd vh leger
- juridische voorwaarden die voldaan moeten zijn
- Gevolgen: land is soeverein, legt rechtsregels op
- Staat in Europa: lid van continent europa, EU, Europese Raad
Rechtsstaat
- De staat is gebonden door het recht waarvan zij de toepassing verzekert
- Hiërarchie van de normen: scheiding der machten
o Wetgever mag niets doen dat ingaat tegen de GW à GW staat hoger
- Rechtsbescherming: je kan je rechten afdwingen
o Tegen de wetgever à GwH
o Tegen het bestuur à RvS: bestuurlijke rb die kan toetsen als de rh in overeenstemming zijn
met hogere normen
- Onafhankelijke rechters
- Fundamentele rechten en vrijheden: claims die je als individu hebt tov OH
o Negatieve rechten: OH mag zich niet mensen in bepaald grondrecht van u
Vb. vrijheid van meningsuiting: staat mag je niet zomaar opsluiten voor je mening
o Positieve rechten/ verplichtingen: bepaalde stappen die de OH moet zetten om uw rechten te
beschermen
Vb. COVID-19: OH moest onze gezondheid beschermen dmv maatregelen
Vb. staat moet recht op leven beschermen door moord strafbaar te stellen
- Niet het recht vd sterkste is wat geldt, maar de sterkte vh recht
Democratisch
- “Parlementaire democratie”
- Vrije verkiezingen
- Legaliteitsbeginsel: de GW vereist dat iets w geregeld bij formele parlementaire wet, parlement mag
de bevoegdheid maar voor een klein stuk overleveren aan UM
- Parlementaire controle: parlementaire onderzoekscommissies
- De macht ligt bij het volk: demos + cratos
Meergelaagd
- Staatshervorming
- Meer dan 1 bevoegdheidsniveaus à deelstaten: gemeenschappen en gewesten (meergelaagdheid nr
onder = subnationaal)
1
,Staatsrecht 2024
- Bevoegdheidsverdeling
- Provincies en gemeenten: uitdrukkelijke taak id GW bepaald
In europa
- Europese Unie
- Raad van Europa: EVRM
- Multilevel constitutionalism: grondwettelijk recht speelt zich af op het internationaal en op
subnationaal niveau
- Verhouding Belgisch (grondwettelijk) recht en internationaal/Europees recht
- Meergelaagdheid nr boven toe: supranationale instellingen die een zware invloed hebben op
nationale wetgeving
Wat ontbreekt?
- “Grondwet” – België is een “grondwettelijke, meergelaagde, democratische rechtsstaat”
- Materiële vs formele Grondwet
o Formeel: de tekst vd GW
o Materieel: zaken die tot grondwettelijk recht behoren zonder zelf id GW zelf zijn geschreven
vb. bijzondere wetten of gewone wetten
- Wijziging van de grondwet
- Vk heeft geen geschreven grondwet, maar ook meergelaagde, democratische rechtsstaat
!!! al deze woorden hebben verband met elkaar
Er werd een decreet uitgebracht: verbod op onverdoofd slachten
Zaak die voor EHRM is gebracht: of het decreet van 2017 in overeenstemming was met vrijheid v religie
(verbod op onverdoofd slachten) (past 1986 aan)
- Decreet verandert een wet v federaal niveau (in strijd tegen de hiërarchie)
Toch geen probleem, want 2014: dierenbevoegdheid is overgebracht nr gemeenschapsniveau ipv
federaal niveau
Religieuze organisaties gingen nr GwH: ‘decreet schendt vrijheid v godsdienst, want we moeten dieren knn
slachten die niet verdoofd zijn’ = rechtsbescherming
GwH: prejudiciële vraag aan Hof v Justitie à decreet was niet in strijd
Religieuze organisaties gingen dan nr EHRM: 2024 ‘schendt vrijheid v godsdienst NIET’
RECHT
2
,Staatsrecht 2024
Recht is een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen waaraan van
overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties kleven, die langs instellingen knn w
afgedwongen en waarvan de bedoeling is de orde in SL te organiseren, handhaven of herstellen.
- Rationeel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare
normen die dienen tot organisatie, handhaving of herstel van de orde in de samenleving
- Creëert orde (= doel): niet het recht van sterkste, maar de sterkte van het recht
- Vertoont onderlinge samenhang
Systeem met een eigen begrippenkader, onderliggende basiswaarden
- Afdwingbaar ≠ moraal, godsdienstige regels, afspraken binnen familieverband à regels w ook
afgedwongen, maar OH gaat het niet afdwingen
- Recht ~ MY
MY heeft een invloed op het recht
Vb. klimaatdecreet met als gevolg boerenprotest à wet zal aangepast w = invloed over hoe het recht
vormgegeven w
Vb. abortuswet: de visie vd MY over abortus is veranderd en de wet errond dus ook
SUMMA DIVISIO PUBLIEKRECHT – PRIVAATRECHT
Summa divisio = grootste onderscheid tss privaat- en publiekrecht
Verschil zit hem in de rol vd overheid
Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere (rechts)personen
Vb. verbintenissenrecht, familie- en personenrecht, …
Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en particuliere (rechts)personen en
overheden onderling
Vb. staatsrecht, bestuursrecht, belastingrecht, mensenrechtenrecht, strafrecht, recht van de lokale besturen,
delen van het omgevingsrecht, van het sociaal recht …
Onderscheid? Niet altijd duidelijk
Vb. publiek- private samenwerking: OH tekent contracten met burgers zoals grote bouwprojecten
Staatsrecht Bestuurs- en omgevingsrecht
Basisbegrippen
Inleiding internationaal en
Mensenrechten
Geschiedenis publiekrecht Europees recht
Politicologie Europees recht
Staatsrecht is inherent verbonden met politicologie, maar verscheiden
Staatsrecht vertrekt van recht en politicologie vh wetenschappelijke
DEEL I: KRACHTLIJNEN
1. DE BELGISCHE STAAT
Juridisch: staat = publiekrechtelijke basisentiteit
3
, Staatsrecht 2024
Binnenin de staat krijgt het nationale recht vorm.
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
Staat:
- Privaatrecht: staat ve persoon vb. gehuwd of niet gehuwd
- Publiekrecht: een land, een overheid die een rechtsmacht heeft binnen een bepaald territorium
1.1.1 HET ONTSTAAN VAN STATEN
Oorspronkelijk ontstaan = lang geleden konden mensen naar een stuk grond (terra nullius) gaan en beginnen
bouwen en dan zijn meer en meer mensen dat beginnen doen, is er een overheid ontstaan en was er een
heerser die bepaalde dat dit zn staat was
Afgeleid ontstaan
1) Dekolonisatie
Congo in belgië die dan apart Congo werd door dekolonisatie
2) Secessie = een bepaald land scheurt zich af van de rest vd bestaande staat en een eigen
onafhankelijke staat creeërt
à lukt niet altijd
Vb. België, Kosovo
3) Dismembratio = 1 staat valt uiteen in verschillende nieuwe staten
Vb. Servië – Montenegro
4) Fusie = 2 aparte landen w 1 nieuw land
Vb. West- en Oost Duitslanden w 1 groot Duitsland
Meestal ad basis vh ontstaan: een constitutief juridisch optreden vb. sluiten van een verdrag
Politiek historische feiten
1.1.2 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
Secessie: we hebben ons afgescheurd van verenigd koninkrijk der nederlanden
- Congres van Wenen (1814): de vorsten vd winnende staten vd napoleontische oorlog bijeen om af te
spreken onderling wat er met europa moest gebeuren
o Bedoeling: bufferstaat creëren ih centrum v Europa om de Franse macht onder controle te
houden à voorkomen ve nieuwe oorlog
o Creëren van bufferstaten: Fr omsingelen met sterke staten
- Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815): bufferstaat in het noorden om Fr tegen te knn houden is
officieel een staat geworden
o Koning Willem I
o Centralistisch ingesteld
o Probleem: autoritaire stijl v regeren, veel macht vr de koning
o Grondwet: 1815 à beperkte toegewezen bevoegdheden vr WM + vertegenwoordigen enkel
elite
- Zuidelijke provincies (= grosso modo België) snel ontevreden
o Economische tegenstellingen
§ Handelaars (noord) <-> industriëlen (zuid)
o Politieke ondervertegenwoordiging
§ Zuiden ondervertegenwoordigd in parlement en regering
o Financiële benadeling
o Inmenging in Kerk (onderwijs) = juridische inmenging
§ Willem wou onderwijs neutraal (seculier) maken in het hele land
§ Noorden: protestants
4
