Samenvatting colleges
ontwikkelingspsychologie 2022-
2023
COLLEGE 0: introductie
Handboek per ontwikkelingsfase en ontwikkelingsdomein
Babytijd, peuter/kleutertijd, schooltijd, adolescentie → (fysieke),
cognitive, social-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling
16 hoofdstukken (482 pagina’s)
Zelfstandig door te nemen
Pearson my lab: E-text van boek + alle tabellen
Begriptrainer + video’s + casusoefenigen (visuele brein en verdieping niet
kennen)
Weinig verdiepend op theorieën gaat ze in colleges op in
Ontwikkelingspsychologie= wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabiliteit
doorheen de levensloop
Beperken ons vooral tot kindertijd en adolescentie
1
, Historiek
- Vroege denkbeelden: bestond de kindertijd wel?
Feit is dat de kindertijd niet als aparte leeftijd bestudeerd werd
- Vanaf 1700 de eerste babybiografieen (bv. Darwin)
- Na de industrialisatie werd onderwijs meer algemeen toegankelijk
- Vanaf 20e eeuw OP als discipline
- systematische observatiestudies bij grote groepen kinderen (bv Binet, Hall, Gessel)
Enkele terugkerende concepten
Vb. blootstelling aan taal, hechting
Tegenwoordig wordt meer gedacht in termen van gevoelige periode: kennis vergaard over plasticiteit
van het brein hersenen kunnen zich goed aanpassen/ herstructureren kunnen achterstanden
inhalen
2
,(ontwikkeling loopt ook parallel met ontwikkeling prefrontale cortex)
o 1e 1000 dagen van het leven: veel nadruk op gelegd op dat belang in de media klopt dat?
Ja: zeker belangrijk want veel ontwikkeling
Nee: te eenvoudig om te zeggen dat dan alles moet gebeuren, plasticiteit hersenen wordt onderschat
o Normatieve invloeden : Beïnvloeden grote groepen op een gelijkaardige wijze
- Leeftijdsgebonden: gelijkaardig voor iedereen van een bepaalde leeftijd
- Historisch: gelijkaardig voor iedereen in een bepaalde tijdsperiode (cohort-effect)
- Sociaal-cultureel: gelijkaardig voor iedereen in een bepaalde cultuur, sociale klasse…
Niet normatieve invloeden: specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van één
bepaalde persoon
o Cohort effect = groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn en
dezelfde sociaal historische invloeden meemaken
o Risicofactoren voorspellen ongunstige ontwikkeling (gepest worden, overlijden in gezin,
handicap in gezin…)
Bevorderende factoren voorspellen gunstige ontwikkeling
Factoren interageren ook + hand af van individu eigenschappen
= transactie= reeks van dynamische, reciproke interacties
Vb
3
, Transactionele processen kunnen tot escalatie (waterval) van problemen leiden
→ later brabbelen → communicatie problemen → peer afwijzing x angstig temperament →
stemmingsstoornis
maar omgekeerd kunnen ze ontwikkeling ook in gunstige zin sturen
→ normale taalontwikkeling → peer acceptatie, vriendschappen x angstig temperament →
normale psychologische ontwikkeling
Multideterminisme = een veelheid van factoren binnen het individu en in de context
spelen een (interactieve) rol in ontwikkeling
Nature vs nurture (nativisme <-> empirisme)
waarheid ligt ergens tussenin, blijft ingewikkelde discussie
Welke eigenschappen zijn vooral erfelijk bepaald, en welke vooral door omgeving?
o Belangrijk om lln te informeren in de mate dat IQ erfelijk is of niet bepaalt mee inzet lln
o Aantal eigenschappen in boek: hoe hoger %, hoe groter invloed genen
4
,Invloed van genen sterker naarmate kinderen ouder worden + sterker voor kinderen uit hoge SES
gezinnen
o Wordt de kans op de ontwikkeling van bepaalde eigenschappen bepaald door de optelsom
van genetische aanleg en omgeving?
is te simpel, er is interactie tussen genen en omgeving:
genetische constitutie bepaalt startpositie en ontwikkelingspotentieel
op elk moment in de ontwikkeling stelt genetische constitutie grenzen aan wat mogelijk is
Vb: olympische kampioen: omgeving is optimaal, maar ook genetische aanleg
Vb schizofrenie: genetische aanleg (gevoeligheid voor omgevingstres) + ongunstige omgeving
genetische constitutie draagt bij tot vrijwel elk fenotypisch kenmerk (genotype →
fenotype) maar
meestal is genetische constitutie niet alles bepalend: omgevingskenmerken en
ervaringen spelen ook een (grote) rol
cruciaal om ontwikkeling te begrijpen:
GxE: gen-omgevingsinteracties
rGE: gen-omgevingcorrelaties: samenhang tussen genen en omgeving waar je
terecht komt
angstige genen + daardoor ook angstige ouders (andere opvoeding dus)
omgeving die genetische aanleg nog verder versterken (= dubbele dosis)
- passief: kind erft bepaald talent/kwetsbaarheid en groeit op in een omgeving
die vanuit zelfde talent/kwetsbaarheid (van de ouder) vormgegeven is
bv. kind erft talent voor sport van ouders maar groeit ook op in een gezinscontext
waar vanuit datzelfde talent bij de ouders veel sportieve activiteiten ondernomen
worden
- evocatief (of reactief): kind erft bepaald talent/kwetsbaarheid van de ouders
en lokt daardoor bepaalde (reacties in) omgeving uit
Bv. kind erft talent voor sport van ouders en wordt door deze sportieve aanleg vaak
uitgenodigd op sportactiviteiten
- actief: : kind erft bepaald talent/kwetsbaarheid en kiest van daaruit bepaalde
omgeving ('niche picking')
bv. kind erft talent voor sport van ouders en kiest zelf vanuit dat talent sportieve
hobby's
o Genetische code bepaalt variatie in afwijkend gedrag, ontwikkeling en gezondheid
fouten in genetische code / fouten ontstaan in het uitlezen van de genen als gevolg van
omgevingsinvloeden
- DNA-methylering: cellulair mechanisme voor het reguleren van de expressie van genen (aan/uit)
- Kan doorgegeven worden aan volgende generaties
5
, = epigenetica: erfelijke effecten in genexpressie die optreden door omgevingsinvloeden en die
omkeerbaar zijn
o Genetische overdracht van trauma
Epigenetica en de kleinkinderen van slachtoffers van de Holocaust
Het Mount Sinai Hospital Center in New York bestudeerde de genetische code van joden uit
concentratiekampen en hun kinderen .
Gericht op een specifiek gen dat stresshormonen reguleert.
Zowel de genen van de overlevenden als de genen van hun kinderen, waren getroffen
door het geërfde trauma
o Parallel met weer
"The discipline of human development is perhaps most like meteorology, the study of
weather and climate, in that there are many factors and forces to consider that interact in
complex ways over time and space."
COLLEGE 1 behavioristische perspectieven
John Locke – Empirisme
6
