KOPZENUWEN
Verschillende kopzenuwen
- Worden ook wel craniale zenuwen genoemd
- NI – N. OLFACTORIUS
- NII – N. OPTICUS
- NIII – N. OCULOMOTORIUS
- NIV – N. TROCHLEARIS
- NV – N. TRIGEMINUS
- NVI – N. ABDUCENS
- NVII – N. FACIALIS
- NVIII – N. VESTIBULOCOCHLEARIS
- NIX – N. GLOSSOPHARYNGEUS
- NX – N. VAGUS
- NXI – N. ACCESSORIUS
- NXII – N. HYPOGLOSSUS
- Segmentaal aangelegd
NI- NERVUS OLFACTORIUS
NI – Nervus olfactorius: algemeen
- Sensorisch: zenuw dat prikkels kan opvangen, die gelinkt worden aan de zintuigen zoals
smaak, tast, reuk,… Het zenuwlichaam van deze zenuwen ligt niet in de hersenen maar buiten
de schedel in het reukslijmvlies. De zenuwcellichamen hebben een bipolaire vorm, dus 2
uiteinden met een uitloper aan elk uitende, de korte uitloper gaat aan het oppervlakte zitten
van het reukslijmvlies, en gaan de prikkels capteren. De langere uitloper: het axon gaan de
prikkels projecteren naar de hersenen.
- Axonen hebben een dunne, nagenoeg onbestaande myelineschede. Al die axonen gaan
samen gaan, vormen ze dunne draadjes: fila olfactori. Deze moeten naar de hersenen gaan,
deze moeten het zeefbeen: os ethmoidale gaan doorboren door al die gaatjes van dat bot.
Het aantal van die fila olfactorii en de bipolaire neuronen in het neusslijmvlies, zullen gaan
bepalen hoe groot het repertoire is van geuren dat een bepaalde diersoort kan waarnemen.
- Aan de andere kant van het zeefbeen, waar de axonen gaan toekomen zit de bulbus
olfactorius, hier zijn de schakelneuronen gelegen. Deze projecteren naar de cortexgebieden
van het rhinencephalon
- We hebben een aantal neuronen nodig om een signaal te verwerken;
o Bipolaire neuron: input
o Processor: signaal interpreteren, beslissen is het de moeite om het bewust waar te
nemen?
o Neuron die de prikkel verder zal door geven
,NI – n olfactorius: opdeling
N. olfactorius
- Bundels vanuit het neusslijmvlies naar bulbus olfactorius
- Route: Het eerste neuron bevindt zich in het neusepitheel, daar wordt de prikkel
gedetecteerd door een schakelneuron in de bulbus olfactorius en zal door gegeven worden
naar de cortex, voor een bewuste waarneming van geur.
N. vomeronasalis
- Deze heeft een andere beginpunt, deze zal starten ter hoogte van het vomeronasaal orgaan
bereikbaar vanuit de mondholte, kanaaltje loop naar de neusholte), of het orgaan van
jacobson. Bevindt zich in het dak van de mondholte, vlak achter de snijtanden. Deze kunnen
ook geurpartiekels detecteren. Er lopen aparte bundels naar de bulbus olfactorius als
eindpunt. Deze is afwezig bij de mens
o Bij reptielen heel goed gevormd
o Paard: flehmen: lip optrekken en inademen, waardoor geurpartiekels naar dat
orgaantje gaan. Voorbeeld: feromonen
- route: deze vertrok vanuit het dak van de mondholte, het projecteert naar een stuk van de
bulbus olfactorius, hierin ligt een schakelneuron en zal gaan schakelen naar de amandelkern, wat
naar de hypothalamus geprojecteerd wordt, dat een rol zal spelen in het visceraal zenuwstelsel:
gebruikt worden om andere orgaansystemen aan te sturen.
N. terminalis
- Vertrekt ook vanuit het reukslijmvlies, maar heeft een ander eindpunt. Deze projecteren naar
de lamina terminalis. Deze zal betrokken zijn bij de voortplanting, bepaalde feromonen zullen
gedetecteerd worden en zullen voortplantingsgedrag gaan invloeden, deze wordt ook wel de
nulste kopzenuw genoemd. Deze hebben ganglia in het neusepitheel. Deze reguleert
voorbeeld GnRH release, speelt een rol in de voortplanting. Deze nervus is ook bij de mens
aanwezig
NI- nervus olfactorius : neurologisch onderzoek
- Reuktesten maken vaak gebruik van irriterende substanties, de NI is dus moeilijk te testen.
- Hierbij gaan we de functie van de nervus olfactorius testen, wanneer de conchea kapot zou
zij, of iets ander ter hoogte van het zeefbeen, dan moet je reuktesten gaan doen. Bij dieren is
dit moeilijker, je gaat iets gaan testen en kijken naar een reactie. Een voorbeeld: ammoniak
laten ruiken, waar dieren hun hoofd mee gaan wegtrekken. Een slechte substantie zal ook
een irriterend effect hebben, niet enkel reuk gaan detecteren maar ook een
pijngewaarwording, wat een andere zenuw zal zijn
, NII- NERVUS OPTICUS
Nervus opticus
- Deze ligt in de oogkas, zal via een opening in de schedel gaan projecteren naar de chiasma
optica. Deze is een heel kwetsbare positie, vooral bij honden waar het niet volledig omsloten
is, als je een abces hebt of een tumor kan deze betrokken zijn met andere oogzenuwen.
- De axonen van de ganglioncellen vormen de nervus opticus: worden geprikkeld doordat de
staafjes en de kegeltjes signaal doorgeven naar de bipolaire cellen, die de prikkel dan
doorgeven aan ganglioncellen.
- Deze zenuw is sensorisch, het is bepalend voor het zicht maar er is een onderscheidt tussen
bewust en onbewust zien. De neuronen van de ganglioncellen liggen buiten het centrale
zenuwstelsel, deze zullen een prikkel gaan projecteren via axonen, die zich samen gaan
bundelen in de oogbol ter hoogte van de blinde vlek, hier kan geen licht prikkel gedetecteerd
worden. Deze kruist over aan de onderkant van de hersenbasis: chiasma optica. Na de
kruising dichter bij de hersenen toe, spreken we over de tractus opticus.
- Het onderscheidt tussen bewust en onbewust zien:
o Bewust: prikkels dia aankomen in het oog, deze gaat dan de nervus opticus ter
hoogte van het chiasma opticum, doorschakelen naar de andere kant en komt ter
hoogte van nucleus geniculatum laterale, waar een schakelneuron projecteert naar
de visuele cortex, waar het signaal verwerkt zal worden. Hoe meer het binoculaire
zicht afneemt, hoe meer zenuwvezels over kruisen naar de andere zijde, er zal nooit
100 procent van de vezels overschakelen, een aantal vezels zullen aan de zelfde kant
blijven enkel is er 100 procent overschakeling bij vogels.
o Onbewust: De fasciculus longitudinalis medialis is een gebied van gekruiste kanalen,
deze zal onbewust schakelen naar motorische kernen van de oogspieren en andere
kernen. (colliculus rotralis)
Nervus opticus: toepassing : blindheid
- dit kan progressief gebeuren: gradueel verlies van het zicht, en wordt vaak niet opgemerkt
door de eigenaar pas al het dier volledig blind is. Maar het kan ook acuut zijn!
- voorbeelden:
o sudden acquired retinale degeneration syndrome: een zeldzame aandoening bij de
hond, ter hoogte van de retina gaan de ganglioncellen de prikkels niet meer
waarnemen, maar kan ook een tumor zijn ter hoogte van de nervus opticus die drukt
op het chiasma of een ontsteking van de nervus opticus
o arteria optica: humaan, waar bloedklontertjes in geraken waardoor de oogbol en
detecterende cellen niet meer gevoed gaan worden en gaan afsterven wat blindheid
zal veroorzaken
o aandoening van de nervus opticus:
neoplasie : druk op chiasma opticum
neuritis : verwijde blinde vlek
Nervus opticus : neurologische onderzoek : blindheid: bewuste waarneming
- Bij een neurologisch onderzoek, op testen van blindheid gaan we het stukje traject testen wat
typisch is voor bewust zien, maar een dier kan ook blind zijn bij het gemeenschappelijk
traject waar onbewust zien betrokken is. Ene kant dreigreflex en andere kant lichtreflex,
beide niet goed: gemeenschappelijk traject stuk
