Examenvragen registratie- en successierechten
LES 1
1. Wat is het verschil tussen de successierechten stricto sensu en het
recht van overgang bij overlijden?
Er zijn twee soorten successierechten in ons fiscaal stelsel terug te vinden 1)
SR stricto sensu (art. 1.1.0.0.2, 18° VCF) + recht van overgang bij
overlijden (art. 1.1.0.0.2, 16° VCF)
WAT?
⇒ SR stricto sensu is van toepassing bij het overlijden van een rijksinwoner 1
(artikel 1, 1° W.Succ - art. 2.7.3.1.1. VCF (= personen die in één van de drie
gewesten hun woonplaats of zetel van vermogen hebben gevestigd (zie
standpunt Vlabel over begrip rijksinwoner)). Wanneer die komen te overlijden,
dan worden SR stricto senso geheven op hun nalatenschap. Dus
aanknopingspunt = woonplaats van de persoon die is overleden. De nationaliteit,
de woonplaats/nationaliteit van erfgenamen spelen geen rol. Bv. Vader woont in
Brussel en komt te overlijden en hij heeft 2 kinderen die wonen in China en de
VS, dan zullen er Brusselse successierechten van toepassing zijn.
⇒ Recht van overgang bij overlijden . Dit is van toepassing bij overlijden van
een niet-rijksinwoner (artikel 1,2° W.Succ. - art. 2.7.3.1.1. VCF). Dus een
persoon die geen zetel van vermogen of woonplaats heeft gevestigd in België. De
erfgenamen van de niet-rijksinwoner kunnen dus ook getroffen worden door
Belgische successierechten, zijnde het recht van overgang bij overlijden maar
alleen wanneer de overleden persoon onroerende goederen in België in zijn bezit
had.
VERSCHILLEN
Belastbare basis
SR: Hier belasten we het wereldwijd patrimonium (artikel 15 W.Succ. - artikel
2.7.3.2.1. VCF). Dus als overleden persoon in Frankrijk bv een buitenverblijf
heeft, wordt het meegenomen in de Brusselse/Waalse/Vlaamse successierechten.
Maar met dien verstande dat er wel een kostenaftrek mogelijk is bv. in VL wordt
enkel het netto-actief van het vermogen / de nalatenschap belast kosten in
mindering brengen van het bruto-actief (artikel 16 en 17 W.Succ. - artikel
2.7.3.2.7 en 2.7.5.0.4 VCF). Dus de schulden die de erflater nog heeft zijn
recupereerbaar wanneer we de belastbare grondslag moeten bepalen waarop de
successierechten zullen worden toegepast.
RECHT VAN OVERGANG: De erfgenamen van een niet-rijksinwoner kunnen in
België enkel belast worden op de waarde van de in België liggende onroerende
1
Belangrijk begrip. Duidelijke definitie zie artikel 1.1.0.0.2, 18° VCF. Maar niet eenvoudig in praktijk. De
plaats waar iemand ingeschreven is in het bevolkingsregister, is niet altijd zijn werkelijke domicilie. Om dit te
beoordelen zal men, in geval van tegenstrijdigheid tussen de wettelijke en werkelijke domicilie, rekening
houden met een aantal feitelijke gegevens zoals de plaats waar het beroep wordt uitgeoefend, de plaats waar
hij zijn vermogen beheert, de plaats waar de kinderen naar school gaan… om te beoordelen of iemand
rijksinwoner is of niet, bekijkt men de toestand op de dag van het overlijden. Leden van de diplomatieke
missies, ambtenaren van internationale organisaties en leden van consulaire posten worden als niet-
rijksinwoners beschouwd. Gastarbeiders daarentegen of Belgen die voor hun werk in het buitenland projecten
uitwerken, zelfs al is dat voor een langere periode, maar die in België hun woning behouden, worden als
rijksinwoners beschouwd.
1
,goederen die de niet-rijksinwoner in zijn/haar bezit had (artikel 18 W.Succ. -
artikel 2.7.3.2.2. VCF). Die zullen dus in België belast worden. En dan is één van
de vragen die voor wat discussie heeft gezorgd of daar ook een lastenaftrek van
toepassing is. Dat was niet het geval. Wat wel cruciaal kan zijn want als een
persoon die woont in Duitsland aan de Belgische kust een tweede verblijf heeft,
worden de erfgenamen van de Duitse persoon in België belast op dat ORG dat
aan de Belgische kust is gelegen maar wat als er nog een lening op rust? Is die
dan recupereerbaar wanneer de belastbare grondslag moet worden betaald? Dat
was niet zo, in België sloot men dit uit. Het was het gehele bruto-actief dat dan
belast ging worden, maar daartegen is een procedure gevoerd voor het Europees
HvJ (arrest Eckelkamp 11/09/2008), en daar heeft het Europees Hof geoordeeld
dat de Belgische regeling waarbij er geen lastenaftrek mogelijk was voor het
recht van overgang bij overlijden in strijd was met het vrij verkeer van kapitaal.
Dus sinds dat arrest moet ook bij dat overlijden een lastenaftrek worden
toegestaan. Hoe heeft men dat opgelost in de wetgeving? Daar ziet u direct al de
verschillen tussen de gewesten. Wat Vlaanderen en Brussel betreft, heeft men de
fiscale wetgeving aangepast en kent men de lastenaftrek toe aan
nalatenschappen van niet-rijksinwoners die een woonplaats hadden in de EER
(art. 2.7.3.4.1. VCF (VL.) - art. 27, tweede lid W.Succ (BR)). Dat is niet het geval
in Wallonië, waar men aan elke niet-rijksinwoner een lastenaftrek toekent (SR op
het netto-actief van de nalatenschap)(art. 27bis W.Succ.).
2. Wat is het belang van het Eckelkamp-arrest van het Hof van
Justitie van 11 september 2008?
Sinds dat arrest is een lastenaftrek mogelijk op het samenstellen van de
belastbare grondslag bij het recht van overgang bij overlijden – zo een
lastenaftrek kan wel cruciaal zijn: want als een persoon die woont in Duitsland
aan de Belgische kust een tweede verblijf heeft, worden de erfgenamen van de
Duitse persoon in België belast op dat ORG dat aan de Belgische kust is gelegen.
Maar wat als er nog een lening op rust? Is die dan recupereerbaar wanneer de
belastbare grondslag moet worden bepaald? Dat was niet zo, in België sloot men
dit uit.
In het arrest Eckelkamp van het HvJ werd beslist dat dit in strijd was met het
vrije verkeer van kapitaal, indien die aftrek enkel geldt voor successierechten
stricto sensu.
Hoe heeft men dit in de wetgeving opgelost?
-In Vlaanderen en Brussel: fiscale wetgeving aangepast in die zin dat een
lastenaftrek mogelijk is voor nalatenschappen van niet-rijksinwoners die een
woonplaats hadden in de EER (art. 2.7.3.4.1. VCF (VL.) - art. 27, tweede lid
W.Succ (BR)).
-In Wallonië: is een lastenaftrek mogelijk voor alle niet-rijksinwoners, waar
hij/zij ter wereld ook zijn laatste woonplaats had, dus ongeacht wel of geen
inwoner van de EER (art. 27bis W.Succ.)
3. Bespreek de problematiek van de dubbele belasting in de
successierechten.
België heft SR op het wereldlijk vermogen van de erflater, ook op het
patrimonium dat zich in het buitenland bevindt. Hierdoor is het mogelijk dat er
2
,een dubbele belastingheffing gaat ontstaan: als men namelijk in dat ander land
iets gelijkaardig heeft als het recht op overgang bij overlijden dan kan een goed
zowel in België als in het buitenland belast worden (bv. FR/Spanje gaan heffen
op tweede verblijven van Belgen).
⇒ Er bestaat geen algemeen verbod op dubbele belasting. Ook in Europese
context is dubbele belasting principieel toegelaten (ook bevestigd in zaak Block
HVJ 12/02/2009: dubbele belastingheffing is geen schending van het vrije
verkeer van kapitaal)!
→ Nuance 1 : bij de zaak Block is er een advies geweest waarbij de advocaat-
generaal zei dat er geen principiële schending is van het vrij verkeer van kapitaal
maar er wel rekening moest worden gehouden dat cumulatie van
belastingheffing wel proportioneel moet zijn in het kader van het recht op
eigendom. Als dit cumulatie er zou toe leiden dat de tarieven dermate hoog zijn
dat het recht op eigendom wordt geschonden (wat een
proportionaliteitsonderzoek vereist), kan er wel een probleem zijn. Dus wanneer
de tarieven dermate hoog zijn dat het recht op eigendom wordt geschonden (wat
een proportionaliteitsonderzoek vereist), dan kan er wel een probleem zijn. Maar
strikt gezien vanuit het vrij verkeer van kapitaal is er geen probleem.
→ Nuance 2: Uitzonderingen
4. Wat is het belang van het Block-arrest van het Hof van Justitie van
12 februari 2009?
Kan er dubbel belast worden? Er is geen algemeen verbod op dubbele
belastingen. Er zijn natuurlijk wel specifieke uitzonderingen. Ook in Europese
context is dubbele belasting principieel toegelaten. Er is een belangrijk arrest
geweest van het Europees Hof van Justitie (Block-arrest) waar werd gesteld dat
dubbele erfbelasting opzich geen schending is van vrij verkeer van kapitaal. Vrij
verkeer van kapitaal verzet zich niet tegen feit dat er dubbele belasting in de
Europese context zou kunnen ontstaan tav een opengevallen nalatenschap. In
deze zaak is 1 nuance hierop aangebracht in de conclusie van de advocaat
generaal. De heefing van een dubbele belasting doet geen afbreuk aan het recht
op vrij verkeer van kapitaal, maar kan wel afbreuk doen aan het recht op
eigendom als het cumul van erfbelastingen die op hetzelfde vermogen geven
worden tot een onredelijk hoge belastingdruk zouden lijden. Dus wanneer de
tarieven dermate hoog zijn dat het recht op eigendom wordt geschonden (wat
een proportionaliteitsonderzoek vereist), dan kan er wel een probleem zijn. Maar
strikt gezien vanuit het vrij verkeer van kapitaal is er geen probleem.
5. Welke nationale maatregelen werden er genomen om dubbele
belasting in de successierechten hetzij tegen te gaan, hetzij te
verzachten?
Lidstaten kunnen zelf eenzijdige maatregelen nemen om dubbele belasting tegen
te gaan:
Art.1ter bijzondere financieringswet. Deze wet handelt over de financiering
van de gewesten. In deze wet worden spelregels geschrveen om ervoor te
zorgen dat er redelijke concurrentie kan bestaan tussen de gewesten
onderling, maar dat ze elkaar niet dood beconcurreren. Art. 1ter zegt dat
gewesten bij de uitoefening van hun fiscale bevoegdheid dubbele belasting
3
, moeten vermijden. Volgens VLABEL slaat deze bepaling enkel op dubbele
belasting tussen de gewesten, niet tussen een gewest en een ander land.
(! Beslissing Vlabel Belgisch-Spaanse dubbel belasting).
Eenzijdige verzachting in art.17 WSucc. – art.2.7.5.0.4 VCF “Wanneer het
actief der nalatenschap van een Rijksinwoner buitenslands gelegen
onroerende goederen begrijpt, welke aanleiding geven tot het heffen, in
het land der ligging, van een erfrecht, wordt het in België opvorderbaar
successierecht, in de mate waarin het deze goederen treft, verminderd
met het bedrag van de in het land der ligging geheven belasting, deze
omgerekend in euro op de datum van de betaling dier belasting.” Stel
Belgische rijksinwoner met tweede verblijf in Spanje overlijdt Spanje
heft belasting op dat tweede verblijf deze belasting mag rechtstreeks in
mindering worden gebracht op de Belgische SR. Opzet van deze bepaling
was enkel een verrekening toe te passen van de buitenlandse belasting op
onroerende goederen en niet op roerende goederen, maar het GWH heeft
dit bestempelt als een discriminatie.
Dubbelbelastingverdragen: met Zweden (hebben SR ondertussen
afgeschaft dus verdrag is dode letter geworden) en Frankrijk (uitbreiding
van art.17 WSucc. Naar RG). Komt er op neer dat er een verrekenbaarheid
is van de SR die in FR zijn betaald mbt RG.
6. Bespreek de Vlabel-beslissing van 12 januari 2018 mbt dubbele
Vlaams-Spaanse erfbelasting.
Vlaamse vrouw die in Gran Canaria woont erft van haar vader die in Brugge
woonde VL SR verschuldigd door alle erfgenamen waar ook ter wereld en
ongeacht nationaliteit, want aanknopingspunt is fiscale woonplaats erflater +
Spaanse SR betalen want Spanje kijkt naar woonplaats erfgenaam (persoon in
Spanje gedomicilieerd die waar ook ter wereld een erfenis krijgt moet in Spanje
SR betalen).
Art. 1ter Bijzondere Financieringswet zegt dat gewesten bij de uitoefening van
hun fiscale bevoegdheid dubbele belasting moeten vermijden. Volgens VLABEL
slaat deze bepaling enkel op dubbele belasting tussen de gewesten, niet tussen
een gewest en een ander land. De dubbele taxatie werd aangevochten met een
bezwaarschrift voor de Vlaamse belastingdienst waarbij als argument werd
gebruikt dat de bijzondere financieringswet dubbele belasting uitsluit. Maar daar
heeft Vlabel geoordeeld dat het verbod op dubbele belasting van de bijzondere
financieringswet enkel slaat op dubbele belasting in de relatie tussen de
gewesten onderling maar geen dubbele belasting uitsluit in situaties waarbij er
dubbele belasting ontstaat met andere landen.
7. Bespreek het arrest van het GW-Hof van 3 juni 2021 inzake de
aftrekbaarheid van buitenlandse erfbelastingen
Eenzijdige verzachting van dubbele belasting in art.17 WSucc. – art.2.7.5.0.4
VCF “Wanneer het actief der nalatenschap van een Rijksinwoner buitenslands
gelegen onroerende goederen begrijpt, welke aanleiding geven tot het heffen, in
het land der ligging, van een erfrecht, wordt het in België opvorderbaar
successierecht, in de mate waarin het deze goederen treft, verminderd met het
bedrag van de in het land der ligging geheven belasting, deze omgerekend in
euro op de datum van de betaling dier belasting.” Stel Belgische rijksinwoner
met tweede verblijf in Spanje overlijdt Spanje heft belasting op dat tweede
4
