BELEID EN ETHIEK
3DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE ï AJ 2023-2024
CATO LEUS
2DE SEMESTER
,HOOFDSTUK 1: MORAAL, ETHIEK EN GRONDHOUDING ................................................................... 8
1.1. MORAAL EN ETHIEK ............................................................................................................... 8
1.2. HET VERHAAL VAN DE ALLIGATOR-RIVIER .............................................................................. 9
1.3. MORELE SUPERIORITEIT VS RECHTVAARDIGHEID EN EMPATHIE ............................................. 9
1.4. ETHISCHE STELSELS IN MT1, DEONTOLOGIE IN MT2.............................................................. 10
1.4.1. FILOSOFIE IN MT1 .................................................................................................................... 10
1.4.2. DEONTOLOGIE IN MT2 ............................................................................................................ 10
1.4.3. ETHIEK IN MT3 ......................................................................................................................... 10
1.5. KERNWAARDEN EN GRONDHOUDING ................................................................................. 11
1.5.1. INLEIDING ................................................................................................................................ 11
1.5.2. KERNWAARDEN ....................................................................................................................... 11
1.5.3. EEN TRANSPERSOONLIJK MENSBEELD .................................................................................... 12
HOOFDSTUK 2: ZORGETHIEK ......................................................................................................... 14
2.1. INLEIDING ........................................................................................................................... 14
2.2. ZORGETHIEK ........................................................................................................................ 14
2.2.1. ALLEDAAGSE ZORG VS PROFESSIONELE ZORG ......................................................................... 14
2.2.2. MENSBEELD IN DE ZORG.......................................................................................................... 15
2.2.3. 4 FASEN IN DE ZORG BIJ JOAN TRONTO ................................................................................... 16
2.3. GRONDHOUDING: DE TRIAS VAN ROGERS ........................................................................... 18
2.3.1. ECHTHEID OF CONGRUENTIE ................................................................................................... 18
2.3.2. SYMPATHIE, EMPATHIE, COMPASSIE (MEDELIJDEN & MEDEDOGEN) ..................................... 18
2.3.3. ONVOORWAARDELIJKE ACCEPTATIE ....................................................................................... 19
2.4. NEXT TO HER ....................................................................................................................... 20
2.4.1. REFLECTIEVE VRAGEN.............................................................................................................. 20
HOOFDSTUK 3: ZELFZORG ............................................................................................................. 22
3.1. ZELFZORG ............................................................................................................................ 22
3.2. STRESS, OVERSPANNEN, BURN-OUT & DEPRESSIE................................................................ 22
3.2.1. BURN-OUT ............................................................................................................................... 23
3.3. ZELFZORG-BENADERINGEN.................................................................................................. 25
3.3.1. VOORKOM STRESS: TIPS & TRICKS ........................................................................................... 25
3.3.2. LIFESTYLE MEDICINE ................................................................................................................ 25
3.3.3. ZELFMEDEDOGEN .................................................................................................................... 25
3.3.4. VEERKRACHT & PERSOONLIJKE GROEI..................................................................................... 26
3.3.5. VERVREEMDING & TRAUMA ................................................................................................... 26
3.3.6. EN WAT MET (SOCIALE) ACTIE? ............................................................................................... 28
3.4. THERE IS A CRACK IN EVERYTHING ....................................................................................... 28
BELEID EN ETHIEK 1 CATO LEUS
,HOOFDSTUK 4: DEUGDENETHIEK................................................................................................... 29
4.1. INLEIDING ........................................................................................................................... 29
4.1.1. DEUGDEN ................................................................................................................................ 29
4.1.2. MACINTYRE & NUSSBAUM ...................................................................................................... 29
4.1.3. CAPABILITIES ........................................................................................................................... 29
4.1.4. 10 ESSENTIËLE MOGELIJKHEDEN ............................................................................................. 29
4.1.5. MORELE OPVOEDING VOLGENS NUSSBAUM .......................................................................... 30
4.1.6. SAMENGEVAT: DEUGDENETHIEK … ......................................................................................... 30
4.2. THE CIRCLE OF COURAGE ..................................................................................................... 30
4.3. HET DEUGDENPROJECT........................................................................................................ 30
4.3.1. DE 5 STRATEGIEËN IN HET DEUGDENPROJECT ........................................................................ 31
4.3.2. HOE LEERT IEMAND MOREEL TE ZIJN? ..................................................................................... 32
4.3.3. INDUCTIEVE VS DEDUCTIEVE DISCIPLINE ................................................................................. 32
4.4. VISIE OP OPVOEDING EN INDUCTIEVE DISCIPLINE ................................................................ 32
4.5. LA TÊTE HAUTE .................................................................................................................... 32
HOOFDSTUK 5: ERVARINGSLEREN: ONTHEMEN MET KWETSBARE JONGEREN ............................... 33
5.1. INLEIDING ........................................................................................................................... 33
5.2. DE STAPTOCHT VAN OIKOTEN.............................................................................................. 33
5.3. ONTHEMING ....................................................................................................................... 34
5.4. ERVARINGSLEREN ALS KADER .............................................................................................. 34
5.4.1. COMPONENTEN VAN ERVARINGSLEREN ................................................................................. 34
5.4.2. VEERKRACHT ........................................................................................................................... 35
5.4.3. PRESENTIEBENADERING VAN ANDRIES BAART........................................................................ 35
5.5. WÚ WÉI ............................................................................................................................... 35
BELEID EN ETHIEK 2 CATO LEUS
,HOOFDSTUK 1: EVOLUTIES ............................................................................................................ 38
1.1. WAT IS BELEID? ................................................................................................................... 38
1.2. MANAGEMENT.................................................................................................................... 38
1.2.1. WAT IS MANAGEMENT? .......................................................................................................... 38
1.2.2. EVOLUTIE IN MANAGEMENTMODELLEN ................................................................................. 38
1.2.3. MODEL VAN CONCURRERENDE WAARDEN ............................................................................. 41
1.2.4. MANAGEMENTROLLEN ........................................................................................................... 42
1.3. UITDAGINGEN IN DE NON-PROFITSECTOR ........................................................................... 43
1.3.1. PRIVATISERING ........................................................................................................................ 43
1.4. INVLOED OP ORGANISATIES EN HET BEROEP........................................................................ 43
HOOFDSTUK 2: BUSINESSMODELS ................................................................................................. 45
2.1. BROEINEST (N- VAN VRAGEN INHOUDELIJK) ................................................................................ 45
2.1.1. MAATSCHAPPELIJKE NOOD ..................................................................................................... 45
2.1.2. HUIDIG HULPLANDSCHAP........................................................................................................ 45
2.1.3. HET ANTWOORD VAN BROEINEST ........................................................................................... 46
2.1.4. WAT MAAKT BROEINEST ANDERS ........................................................................................... 46
2.1.5. HOE DOEN WE DAT? ................................................................................................................ 46
2.1.6. WIL JIJ EEN MAATSCHAPPELIJK DOEL STEUNEN ...................................................................... 47
2.2. WAT IS IMPACT? .................................................................................................................. 47
2.2.1. OUTPUTS, EFFECTEN & IMPACT .. ............................................................................................ 48
2.2.2. HOE VAN IDEE NAAR PROTOTYPE ............................................................................................ 48
2.3. BUSINESSMODEL ................................................................................................................. 49
2.3.1. 3 NIVEAUS................................................................................................................................ 50
2.3.2. STRUCTUUR BUSINESSPLAN .................................................................................................... 50
HOOFDSTUK 3: SANTO .................................................................................................................. 51
HOOFDSTUK 4: SOCIAAL ONDERNEMEN ........................................................................................ 53
4.1. ONDERNEMENDE VAARDIGHEDEN ...................................................................................... 53
4.1.1. VERSCHIL ENTRE- EN INTRAPRENEUR...................................................................................... 53
4.2. ONTSTAAN SOCIAAL ONDERNEMEN .................................................................................... 54
4.3. VORMEN VAN SOCIAAL ONDERNEMEN................................................................................ 54
4.3.1. MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN .............................................................. 55
4.3.2. SOCIALE ECONOMIE ................................................................................................................ 57
4.3.3. SOCIAAL ONDERNEMEN .......................................................................................................... 59
BELEID EN ETHIEK 3 CATO LEUS
,HOOFDSTUK 5: STRATEGISCH MANAGEMENT ............................................................................... 60
5.1. WAAR WILLEN WE NAARTOE? ............................................................................................. 60
5.1.1. THEORY OF CHANGE ................................................................................................................ 60
5.1.2. MISSIE ...................................................................................................................................... 60
5.1.3. FUNCTIES MISSIE ..................................................................................................................... 60
5.1.4. VISIE ......................................................................................................................................... 61
5.2. HOE GAAN WE ER GERAKEN? ............................................................................................... 62
5.2.1. STRATEGIE ............................................................................................................................... 62
5.2.2. DOELSTELLINGEN .................................................................................................................... 62
5.2.3. ACTIEPLAN ............................................................................................................................... 64
HOOFDSTUK 6: SOCIALE MARKETING ............................................................................................ 65
6.1. IS ER EEN MARKT? ............................................................................................................... 65
6.1.1. CONCURRENTIEANALYSE......................................................................................................... 65
6.1.2. MARKTONDERZOEK ................................................................................................................. 65
6.1.3. STAPPENPLAN ......................................................................................................................... 67
6.2. STP-MODEL ......................................................................................................................... 67
6.2.1. SEGMENTEREN ........................................................................................................................ 67
6.2.2. TARGETEN ............................................................................................................................... 68
6.2.3. POSITIONEREN ........................................................................................................................ 70
6.3. SOCIALE MARKETING ........................................................................................................... 71
6.3.1. WAT IS ER ANDERS AAN? ......................................................................................................... 71
6.3.2. MOGELIJKE VERANDERINGEN ................................................................................................. 72
HOOFDSTUK 7: FINANCIEEL MANAGEMENT .................................................................................. 73
7.1. FINANCIËLE VERSLAGGEVING .............................................................................................. 73
7.1.1. JAARREKENING ........................................................................................................................ 73
7.1.2. RESULTATENREKENING ........................................................................................................... 73
7.1.3. DE BALANS ............................................................................................................................... 73
7.2. INKOMSTEN VOOR ORGANISATIES ...................................................................................... 73
7.2.1. WERKINGSMIDDELEN .............................................................................................................. 73
7.2.2. EXTERNE BRONNEN ................................................................................................................. 74
7.2.3. INTERNE BRONNEN ................................................................................................................. 74
7.2.4. FONDSENWERVING ................................................................................................................. 75
7.3. TIPS BIJ KLEINE ACTIES ......................................................................................................... 75
LEERPAD 1: DESIGN THINKING....................................................................................................... 76
1. INLEIDING .............................................................................................................................. 76
1.1. KENMERKEN ............................................................................................................................... 76
1.2. PROFIEL DESIGN THINKER........................................................................................................... 76
1.3. STAPPEN ..................................................................................................................................... 76
2. UNIVERSAL DESIGN ................................................................................................................ 77
2.1. PRINCIPES ................................................................................................................................... 77
BELEID EN ETHIEK 4 CATO LEUS
,LEERPAD: ORGANISATIESTRUCTUUR ............................................................................................. 79
1. DE TYPOLOGIE VAN MINTZBERG ............................................................................................. 79
1.1. EENVOUDIGE STRUCTUUR.......................................................................................................... 80
1.2. MACHINEBUREAUCRATIE ........................................................................................................... 80
1.3. PROFESSIONELE BUREAUCRATIE ................................................................................................ 81
1.4. DIVISIESTRUCTUUR..................................................................................................................... 83
1.5. ADHOCRATIE .............................................................................................................................. 84
2. NIEUWE ORGANISATIE ........................................................................................................... 84
LEERPAD: ORGANISATIECULTUUR-EN KLIMAAT ............................................................................. 86
1. INLEIDING .............................................................................................................................. 86
2. CULTUURUITINGEN ................................................................................................................ 86
2.1. SYMBOLEN.................................................................................................................................. 86
2.2. HELDEN ....................................................................................................................................... 87
2.3. RITUELEN .................................................................................................................................... 87
2.4. WAARDEN EN OPVATTINGEN ..................................................................................................... 87
3. STERKE EN ZWAKKE CULTUREN............................................................................................... 88
3.1. STERKE CULTUUR........................................................................................................................ 88
3.2. ZWAKKE CULTUUR ...................................................................................................................... 88
3.3. NEUROTISCHE CULTUREN .......................................................................................................... 88
4. BELANG VAN ORGANISATIECULTUUR ..................................................................................... 89
4.1.1. TYPES VAN EEN CULTUUR ........................................................................................................ 90
5. ORGANISATIEKLIMAAT ........................................................................................................... 92
5.1. OCAI: ORGANIZATIONAL CULTURE ASSESSMENT INSTRUMENT ................................................ 92
LEERPAD: ORGANISATIEVERANDERING ......................................................................................... 94
1. INLEIDING .............................................................................................................................. 94
1.1. DE NOODZAAK VAN VERANDERING............................................................................................ 94
1.2. HOE ZIET VERANDERING ERUIT .................................................................................................. 94
1.3. SWOT-ANALYSE: CONFRONTATIEMATRIX .................................................................................. 95
2. INTEGRALE ORGANISATIEVERANDERING ................................................................................ 95
2.1. FASEN IN VERANDERING ............................................................................................................ 96
2.2. STAPPEN IN VERANDERING ........................................................................................................ 96
2.3. SAMENVATTEND ........................................................................................................................ 96
3. RISICO’S ................................................................................................................................. 97
3.1. WEERSTAND ............................................................................................................................... 97
3.2. VOORTREKKERS EN GANGMAKERS............................................................................................. 98
3.3. PRINCIPES VAN WEERSTAND ...................................................................................................... 98
3.4. HOE HERKEN JE WEERSTAND? .................................................................................................... 98
3.5. SYMPTOMEN VOOR WEERSTAND .............................................................................................. 99
3.6. REDENEN VOOR WEERSTAND .................................................................................................... 99
3.7. SOORTEN WEERSTAND ............................................................................................................... 99
4. DRAAGVLAK ......................................................................................................................... 101
4.1. BETROKKENHEID ...................................................................................................................... 101
4.2. SUCCESFORMULE ..................................................................................................................... 101
BELEID EN ETHIEK 5 CATO LEUS
,LEERPAD: KWALITEITSMANAGEMENT ......................................................................................... 102
1. WAT IS KWALITEIT? .............................................................................................................. 102
1.1. VERSCHIL PROFIT EN NON-PROFIT ........................................................................................... 102
1.2. DIMENSIES VAN KWALITEIT ...................................................................................................... 103
2. INTEGRALE KWALITEITSONTWIKKELING ............................................................................... 103
2.1. KWALITEITSDECREET (2013) ..................................................................................................... 103
2.2. SECTORSPECIFIEKE MINIMAKE KWALITEITSEISEN (SMK’S) ....................................................... 104
2.3. KWALITEITSHANDBOEK ............................................................................................................ 104
2.4. WAAROM KWALITEITSONTWIKKELING .................................................................................... 104
2.5. KRITIEKE SUCCESFACTOREN ..................................................................................................... 105
3. KWALITEITSINSTRUMENTEN ................................................................................................ 105
3.1. ZELFEVALUATIE......................................................................................................................... 105
3.2. KWALITEITSCIRKEL VAN DEMING OF PDCA-CIRKEL .................................................................. 105
3.3. EUROPEAN FOUNDATION FOR QUALITY MANAGEMENT ......................................................... 106
3.4. COMMON ASSESSMENT FRAMEWORK .................................................................................... 107
3.5. 7 S-MODEL VAN MCKINSEY ...................................................................................................... 108
3.6. VALKUILEN BIJ HET KIEZEN VAN EEN INSTRUMENT .................................................................. 108
BELEID EN ETHIEK 6 CATO LEUS
, ETHIEK
BELEID EN ETHIEK 7 CATO LEUS
,HOOFDSTUK 1: MORAAL, ETHIEK EN GRONDHOUDING
1.1. MORAAL EN ETHIEK
Zorgethiek: beperking <-> deugdenethiek: jongeren i/d jeugdzorg
Beleid & ethiek à het goede goed doen op beleidsniveau als maatschappij
Begrip Uitleg
Moraal = het geheel van normen, waarden en deugden die het gedrag van een persoon
meesturen
® Via onze opvoeding & cultuur maken we ons die N,W & D eigen die ons
handelen motiveren/ sturen
® Latijn: mos – mores -> gewoonten, zeden & gebruiken v iemand
® Beschrijvend: waar hecht ik belang aan?
Ethiek = reflectie op moraal, zoekt antwoorden op de vraag hoe te handelen
® Domein vd filosofie dat zich bezighoudt met wat hoort, met de vraag naar het
goede, het juiste, het rechtvaardige
® Systematische reflectie op de moraal & vraag naar de fundering v moraal
® Grieks: ethos -> vermogen om vertrouwen vh publiek te winnen
Waarden = geeft aan wat we waardevol vinden, belangrijk, over datgene waar we waarde aan
hechten
® Bv: je vindt veiligheid belangrijk want we willen een veilig verkeer
Normen = manieren waarop waarden gerealiseerd w-, ze hebben geboden of verboden dat we
naleven of afdwingen
® Bv: het verkeersreglement
Deugden = verinnerlijkte waarden, kwaliteiten die je hebt ontwikkeld die jou in staat stellen juist
te handelen, soort uitingen waarop het goede, het degelijke zich uitdrukt in de
dagelijkse omgang met elkaar
® Karaktereigenschappen of kwaliteiten
® Bv: kwaliteiten om een goede chauffeur te worden want je weet dat die veiligheid
!! is
Moreel = heeft steeds te maken met vragen naar wat de beste manier is om het goede te
probleem realiseren in een bepaalde situatie
® Keuze tss mogelijke handelingsalternatieven & afvragen wat de beste is &
waarom
Moreel = gaat steeds over een keuze tss 2 ¹ mogelijkheden of waarden, waarbij die 2 waarden
dilemma mekaar wederzijds uitsluiten
® Wat je ook kiest, je verliest ~ nooit een bevredigende oplossing
® Is onderdeel ve moreel probleem
® Bv: Antigone & Polynices
Morele nood = wanneer je ervan bewust bent dat iets niet behoort, maar niemand hoort je. Het is n-
oké maar niemand ziet het
® Wanneer iets gebeurd dat n- door de beugel kan en je genoodzaakt bent in te
grijpen
® Bv: je hebt weet v mishandeling, maar niemand gelooft je, zowel jij als de persoon
bevinden zich in morele nood
BELEID EN ETHIEK 8 CATO LEUS
, 1.2. HET VERHAAL VAN DE ALLIGATOR-RIVIER
Verhaal:
“Er was een vrouw die Abigail heette en die verliefd was op Gregory. Gregory leefde aan de oever van de rivier. De rivier, die
beide geliefden van elkaar scheidde, zat vol met mensenetende alligators. Abigail wilde de rivier oversteken om bij Gregory
te zijn. Helaas was de brug over de rivier weggespoeld. Daarom trok ze naar Sinbad, die een boot had en vroeg hem om haar
over te varen. Sinbad zei dat hij dat wel wou doen, maar enkel op voorwaarde dat ze voor een nacht het bed met hem
deelde. Abigail weigerde en trok naar Ivan en legde hem haar benarde toestand uit. Ivan zei echter dat hij niets met deze
situatie wou te maken hebben: “Los het zelf op!” Abigail zag uiteindelijk geen andere mogelijkheid dan Simbad’s voorstel te
aanvaarden. Simbad hield zijn belofte en bracht haar naar de overkant. Wanneer Abigail aan Gregory vertelde wat er was
gebeurd met Simbad, liet Gregory Abigail minachtend stikken. Gekwetst en mistroostig trok Abigail naar Slug en vertelde
over haar pijn en verdriet. Slug, voelde medelijden met Abigail, zocht Gregory op en sloeg hem verrot. Abigail kikkerde
helemaal op toen ze hoorde dat Gregory zijn verdiende loon had gekregen. In de verte kan je Abigail horen lachen.”
Wnr je elk personage in een volgorde wilt stoppen van goed > slecht
® Argumentatie doe je beroep op waarden en normen
® In confrontatie met anderen -> gedwongen om te verantwoorden waarom de ene waarde/ norm
waardevoller is of normaler is dan de andere
® Hangt oordeel af van eigen perspectief?
® Emoties spelen een rol in onze waardenhiërarchie
Je voelt empathie met het slachtoffer & antipathie met de dader à deze hangen samen met je eigen
waarden
1.3. MORELE SUPERIORITEIT VS RECHTVAARDIGHEID EN EMPATHIE
Artikel Maarten Boudry (wetenschapsfilosoof) ~ Israël moreel superieur tov Hamas
Argumenten:
® Als Israël het wou, Gaza compleet van de kaart vegen
® Israël gebruikt geen burgers als levend schild
® Israël een liberale democratie & geen autocratisch regime
Claim van morele superioriteit
- Waarden & gedrag = moreel siperieur
- 1.000den onschuldige slachtoffers voelt n- goed
Hoe kan je kwaad vergelijken & wat brengt dat op anders dan dat het verder geweld legitimeert
ð Draagt bij tot onmenselijking vd andere partij
Ethisch vermogen -> teruggevoerd tot 2 fundamentele elementen die meespelen in oordelen &
handelen:
1) Een (aangeboren?) gevoel van rechtvaardigheid
2) Het vermogen ons in te herkennen en inleven in (het lijden van) de ander
W- de ander persoon n- als medemens gezien à erkennen geen lijden, geen empathie & geen morele
verontwaardiging
Afwezigheid v empathie = ontmenselijking & die w- gerechtvaardigd vanuit eigen gevoel v onrecht &
eigen pijn (de ander moet boeten want…)
BELEID EN ETHIEK 9 CATO LEUS
