Lovett Abbeel ergotherapie ggz 2023-2024
3. Psychopathologie
H1: Introductie psychopathologie
PSYCHIATRIE EN MAATSCHAPPIJ
- Psychopathologie = of psychiatrische ziekteleer of nosologie, is de leer der
geestesziekten
Het gaat over mensen, het gaat eens niet over de anderen maar over ons,
psychische problematiek, de leer der ziektebeelden.
- Psychiatrie = is de leer van de behandeling van geestesziekten
Een psychiater is een geneesheer.
Opvattingen over ‘gek’ of ‘gestoord’ gedrag zijn sterk tijd- en cultuur gebonden.
Het is een sociaal construct, iets dat mee evolueert met de maatschappij.
Om te spreken van een psychiatrische stoornis moet aan 3 voorwaarden voldaan
zijn:
- Gedrag dat afwijkt van een sociale norm of wat in een cultuur als normaal
geldt
- Het brengt ongemak of lijden teweeg bij de betrokkene en/of omgeving
- Het verschijnsel/gedrag is ook vastgesteld bij andere personen en is binnen
het gangbare begrippenkader van psychiatrie beschreven
De hedendaagse psychiatrie volgt hierbij het medisch model. (‘herstelmodel’
krijgt meer en meer ingang in de huidige ggz)
We onderscheiden hierbij:
1. Diagnose (kenmerken/symptomen) op basis van een aantal symptomen
gaan we deze persoon gaan diagnosticeren
2. Etiologie (oorzaken) op zoek gaan vanwaar de symptomen komen
3. Therapie (behandeling/therapie) 2 vormen van therapie: psychotherapie
en/of medicatie (farmacotherapie)
4. Prognose (verloop) voorspelling die we doen hoe het ziektebeeld zal
evolueren met of zonder behandeling
5. Preventie (voorkomen) hoe kunnen we een ziektebeeld voorkomen
Om dit alles praktisch mogelijk te maken bestaat een uitgebreid netwerk aan
voorzieningen voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ):
1. Minderheid: psychiatrische instelling PAAZ (psychiatrische afdeling
van algemeen ziekenhuis), PC, PZ
1
, Lovett Abbeel ergotherapie ggz 2023-2024
2. Meerderheid: ambulante (extramurale) hulpverlening CAW (centrum
voor algemeen welzijn), JAC, TEJO (therapeuten voor jongeren)
Geld dat vrijkomt door de afbouw van bedden, gaat men investeren in
ambulante zorg!
Outreachend = re-integratie van patiënten in de maatschappij, mensen
behandelen in hun thuissituatie
Kernfuncties van zorgcircuits en zorgnetwerken: “art. 107”
- activiteiten inzake preventie en promotie van ggz, vroegdetectie, screening
en diagnosestelling
- ambulante intensieve behandelteams voor zowel de acute als chronische
problemen inzake geestelijke gezondheid
- rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie
- intensieve residentiële behandelunits voor zowel de acute als chronische
problemen inzake geestelijke gezondheid en indien een opname noodzakelijk
is
- specifieke woonvormen waarin zorg kan aangeboden worden indien het
thuismilieu of het thuisvervangend milieu niet in staat is om de nodige zorg te
organiseren.
3. Semimurale zorg/tussenvoorzieningen: tussen de klinische en
ambulante hulpverlening
Art. 107: verplichte literatuur
Historiek
- Jaren ’60 = centra voor geestelijke gezondheidszorg (cgg) werden opgericht, waardoor
ambulante hulp beschikbaar werd voor mensen met psychische problemen, verminderend
de noodzaak voor opnames in psychiatrische ziekenhuizen
- Jaren ’70 = kwaliteitsvereisten werden vastgesteld voor psychiatrische ziekenhuisdiensten,
medisch-pedagogische instituten werden opgericht voor jongeren met een handicap die
niet thuis konden worden verzorgd
- Jaren ’80 = beslissing om groei van residentiële ggz-bedden te beperken, ontstaan
patiëntenverenigingen als belangenbehartigers, experimenten gestart voor nieuwe
woonvormen voor mensen met psychische problemen, zoals initiatieven voor beschut
wonen (ibw)
- 1990 = psychiatrische verzorgingstehuizen (pvt) werden opgericht, verdere diversificatie
van het ggz-aanbod, afname van bedden ten gunste van ibw's en pvt's
- 1999 = in Vlaanderen een nieuw decreet betreffende de geestelijke gezondheidszorg wat
leidde tot herstructurering van de cgg's
2
, Lovett Abbeel ergotherapie ggz 2023-2024
Art. 107: verplichte literatuur
Huidige situatie
- Verschuiving van aanbodgestuurde (voornamelijk residentiële ggz) naar vraaggestuurde
(meer gedifferentieerde ggz) richt zich op behoeften van mensen met psychische
problemen + wordt geïmplementeerd via zorgcircuits en zorgnetwerken die nauwer
aansluiten op de individuele leefomgeving
- 2002: wet op patiëntenrechten werd goedgekeurd, die de individuele rechten van
patiënten vastlegt, waaronder het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening, vrije keuze van
zorgverlener en inzage in het patiëntendossier
- Initiatieven en projecten: veranderingen te realiseren, zoals pilootprojecten voor nieuwe
zorgvormen, therapeutische projecten, en transversaal overleg tussen zorgaanbieders
- Kernfuncties in zorgcircuits en netwerken: preventieactiviteiten, ambulante
behandelingsteams, rehabilitatieteams, intensieve residentiële behandelunits en specifieke
woonvormen
- Geleidelijke implementatie: de veranderingen worden geleidelijk doorgevoerd in overleg
tussen de federale overheid, gemeenschappen en gewesten, met als doel een beter
afgestemd en geïntegreerd zorgaanbod te bieden voor alle betrokkenen
De psychiatrie kent bovendien allerlei specialisaties met het oog op de zorg voor
een specifieke doelgroep of problematiek. Zo hebben we bijvoorbeeld:
Doelgroep:
- Infantpsychiatrie is het deel van de psychiatrie dat de diagnostiek,
behandeling en preventie van psychopathologie bij jonge kinderen tot en met
de leeftijd van drie jaar betreft (Visser, et all., 2003, 1-28)
- Kinder- en jeugdpsychiatrie
- Psychogeriatrie richt zich op dementie en andere neurocognitieve stoornissen
- Gerontopsychiatrie richt zich op ouderen (60+) met acute psychiatrische
problemen.
Problematiek:
- Verslaafdenzorg
- Psychosenzorg
- Dubbeldiagnose (psychose en toxicomanie)
- Depressie en angststoornissen
- Persoonlijkheidsstoornissen
- SOLK mensen die ziek zijn zonder ziekte, bv. burnout maar men vindt geen
lichamelijke oorzaak
Beroepsgroepen die werkzaam zijn in de geestelijke gezondheidzorg zijn:
3
, Lovett Abbeel ergotherapie ggz 2023-2024
psychiater, psycholoog, (ortho)pedagoog, psychotherapeut, maatschappelijk
assistent, ergotherapeut 😊, arbeidstherapeut, creatief therapeut, bewegings- of
psychomotorisch therapeut, psychiatrisch verpleegkundige (in een psychiatrie ga
je altijd in een team werken), sociaal verpleegkundige, sociaal-pedagogisch
hulpverlener, edm.
DIAGNOSE
DSM-IV
Een algemeen aanvaarde indeling en omschrijving van psychiatrische
stoornissen.
Basis van een beschrijvende diagnose: het vaststellen en onderscheiden van
stoornissen zonder een uitspraak te doen over de oorzaak ervan
De betrouwbaarheid hangt af van de gehanteerde classificatie en de gebruikte
diagnostische methode.
Vijf assen-systeem!
Na een lange tijd van verwarring, vanwege gebrek aan overeenstemming over
psychiatrische begrippen, heeft een Amerikaans classificatiesysteem orde op
zaken gesteld. = de psychiatrische bijbel, DSM (Diagnostic and Statistical
Manual of mental disorders)
DSM-5
Indeling in 20 groepen op basis van ontwikkelingsperspectief: naarmate een
stoornis vroeger in de levensloop kan optreden, staat deze meer vooraan, zowel
bij de indeling van de hoofdgroepen als bij de ordening binnen elke hoofdgroep
DSM-5 is een classificatiesysteem bedoeld om wetenschappelijk onderzoek en
communicatie te vergemakkelijken. In de klinische praktijk en hulpverlening mag
men het systeem niet als een soort catalogus hanteren, waarmee men even
nagaat in welk vakje de patiënt zou passen (een ‘geval’ van). Diagnostiek houdt
veel meer in!
Descriptieve diagnose, geeft enkel de kenmerken van de diagnose, je krijgt de
diagnose wanneer je alle kenmerken hebt, je doet geen enkele uitspraak over de
etiologie!
Deskundigheid diagnose wordt enkel gesteld door de psychiater, de klinisch
psycholoog
Diagnostisch interview d.m.v. een anamnese gegevens verzamelen van
de patiënt zijn leven
Hetero anamnese = wanneer de omgeving wordt ingeschakeld om gegevens
te weten te komen (vaak bij kinder- en jeugdpsychiatrie)
4
